Wilhelm Dilthey (1833-1911)
Wilhelm Dilthey was een Duitse filosoof, psycholoog, pedagoog, en historicus die bekend staat om zijn bijdragen aan de hermeneutiek en de filosofie van de geesteswetenschappen. Zijn werk richtte zich vooral op het begrijpen van de menselijke ervaring en de manieren waarop deze ervaring wordt uitgedrukt en geïnterpreteerd in geschiedenis en cultuur.
Twee sleutelbegrippen in Dilthey’s filosofie zijn ‘Erfahrung’ en ‘Erlebnis’, die vaak worden vertaald als ‘ervaring’ en ‘doorleefde ervaring’ of ‘beleven’.
- Erfahrung: Dit begrip verwijst naar ervaring in de meer traditionele zin, vaak geassocieerd met wetenschappelijke of objectieve kennis. Het gaat om ervaringen die worden verzameld, geanalyseerd en geïnterpreteerd om kennis te verkrijgen. ‘Erfahrung’ impliceert een soort afstandelijkheid of objectiviteit; het is de manier waarop we leren over de wereld door observatie en rationeel denken.
- Erlebnis: Dit is een meer complex en diepgaand concept. ‘Erlebnis’ verwijst naar de directe, subjectieve, persoonlijke ervaringen die we hebben. Deze ervaringen zijn uniek voor het individu en worden gekenmerkt door een intensiteit en een innerlijke betrokkenheid. Het gaat om hoe we gebeurtenissen innerlijk beleven en verwerken, en hoe deze belevingen onze perceptie van onszelf en de wereld vormen. In tegenstelling tot ‘Erfahrung’ is ‘Erlebnis’ niet zozeer gericht op het verzamelen van kennis, maar op het begrijpen van de betekenis en het belang van onze persoonlijke ervaringen.
Dilthey zag ‘Erlebnis’ als cruciaal voor de geesteswetenschappen. Volgens hem zijn de geesteswetenschappen gericht op het begrijpen van de menselijke ervaring (in tegenstelling tot de natuurwetenschappen, die zich richten op het verklaren van natuurlijke fenomenen). Hij benadrukte dat het begrijpen van menselijke ervaringen vereist dat we ons verdiepen in het individuele en subjectieve, en dat we de betekenis en de context van die ervaringen onderzoeken.
Anders dan bij Kant, is het ervaren niet een moment in de tijd, maar een gebeuren dat afhankelijk (en veranderlijk ) is onder invloed van tijd en context. Dithey gaat uit van een oerintuïtie die voortkomt uit het intellect, de wil en het gevoel. Verder erstelt culturele kennis een historisch a priori. Naast het intellect omvat dit ook de wil en het gevoel.(Oerintuïtie)
Dilthey transformeerde Schleiermachers leer van tekstuitleg tot een algemene methode voor de geesteswetenschappen, waarbij hij het belang van het begrip ‘verstaan’ benadrukte. Dit verstaan omvat een reconstructie van ervaringen, die altijd verbonden zijn met beleving, uitdrukking en interpretatie. In tegenstelling tot Kant, die de tijdloze structuur van ervaring in natuurwetenschappen onderzocht, focuste Dilthey op de historisch veranderlijke ervaringen die ten grondslag liggen aan de geesteswetenschappen.
Volgens Dilthey is beleving de geesteswetenschappelijke tegenhanger van natuurwetenschappelijke ervaring. Belevingen vormen een samenhangende structuur, gekoppeld aan verleden, heden en toekomst, en zijn niet puur persoonlijk. Deze belevingen dragen bij aan de vorming van de historische maatschappelijke wereld. Het ‘verstaan’ van deze belevingen houdt in dat we de betekenis ervan reconstrueren, wat leidt tot een verruiming van onze eigen horizon. Dilthey zocht naar objectiviteit in het verstaan, met als doel een waarheid die overeenstemt met het geïnterpreteerde leven.
In de geesteswetenschappen heeft objectiviteit volgens Dilthey een andere betekenis dan in de natuurwetenschappen. Een tekst is binnen de geesteswetenschappen een objectieve realiteit, die onveranderlijk is. Dit benadrukt het belang van de context en interpretatie in het begrijpen van menselijke ervaringen binnen de geesteswetenschappen.
.
« Terug naar de woordenlijst