Hormoon
Stof met een regulerende werking, gevormd door klieren die de stof direct in het bloed afscheiden. Via deze weg kunnen zij invloed uitoefenen op andere weefsels, organen of orgaansystemen.
Sommige echter hebben soms een lokale werking op de plaats waar ze geproduceerd worden. In samenhang met het zenuwstelsel zijn hormonen in belangrijke mate verantwoordelijk voor de evenwichtige coördinatie van de verrichtingen van de verschillende delen van hogere organismen.
- De door de schildklier afgescheiden hormonenthyroxine en trijoodthyronine zijn noodzakelijk voor de gehele stofwisseling; thyrocalcitonine verlaagd het calciumgehalte van het bloed.
- De bijschildklieren scheiden parathyroidhormoon af, dat de calcium- en fosfaat-huishouding regelt.
- De bijnieren produceren in het merg noradrenaline en adrenaline; hormonen die o.a. betrokken zijn bij de regeling van de bloeddruk.
- De bijnierschors produceert verschillende typen corticosteroïden die onontbeerlijk zijn voor o.a. de water- en zouthuishouding. Ondermeer belangrijk bij de productie van stresshormoon of cortisol.
- De geslachtshormonen kunnen worden onderscheiden in androgene (‘mannelijke’) hormonen, oestrogene hormonen (zie oestrogeenhormoon) en progesteron. De productieplaatsen zijn: de testikels, de eierstokken en bij beide geslachten het bijnierschors dat alle drie de soorten produceert.
- De productie van de schildklier-, de bijnierschors- en de geslachtshormonen staat onder invloed van klierstimulerende hormonen van de hypofysevoorkwab, namelijk thyreotroop hormoon (schildklier stimulerend), adrenocorticotroop hormoon (bijnierschorsprikkelend) en gonadotrope hormonen (de geslachtsklieren aanzettend).
- De productie van de klierstimulerende hormonen wordt op haar beurt via de hypothalamus, die de hypofyse beïnvloedt, geremd door de hormonen van bovengenoemde klieren zelf. De hypofysevoorkwab maakt verder nog groeihormoon en prolactine, dat de borstklier aanzet tot melkproductie.
- De hormonen oxytocine, een hormoon dat o.a. weeën versterkt, en het antidiuretisch hormoon, dat de wateruitscheiding remt, worden in de hypothalamus geproduceerd en door de hypofyse-achterkwab opgeslagen en afgegeven.
- De hypofyse scheidt verder het melanoforenstimulerend hormoon uit, dat de productie van pigment beïnvloedt.
- Het hormoon insuline wordt geproduceerd door de alvleesklier. Het is een zeer belangrijke factor bij de regeling van de koolhydraatstofwisseling. In de alvleesklier wordt ook een hormoon gemaakt dat gedeeltelijk de werking van insuline tegengaat, het glucagon.