Europese Unie
De Europese Unie (EU) is een politieke en economische unie van 27 Europese landen die gezamenlijk bepaalde beleidsgebieden coördineren. De EU heeft haar oorsprong in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog, met als doel vrede en stabiliteit op het continent te bevorderen door economische samenwerking.
Kernpunten:
- Oprichting: De EU is ontstaan uit verschillende samenwerkingsverbanden, te beginnen met de oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal in 1951.
- Verdragen: De werking van de EU is gebaseerd op verschillende verdragen, zoals het Verdrag van Rome (1957) en het Verdrag van Lissabon (2007).
- Instellingen: De EU heeft belangrijke instellingen zoals de Europese Commissie, het Europees Parlement, de Raad van de Europese Unie en de Europese Raad.
- Euro: Het merendeel van de EU-lidstaten gebruikt de euro als officiële munteenheid.
- Beleidsgebieden: De EU houdt zich bezig met uiteenlopende zaken zoals handel, milieu, justitie en binnenlandse zaken. Er is ook een gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid.
- Uitbreiding: Door de jaren heen is de EU uitgebreid van de oorspronkelijke zes leden tot de huidige 27.
- Vrij verkeer: Een van de kernprincipes van de EU is het garanderen van vrij verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal.
- Schengen: Veel EU-lidstaten zijn ook deel van de Schengenzone, waarbinnen paspoortvrije reizen mogelijk zijn.
Het doel van de EU is om de lidstaten dichter bij elkaar te brengen, economische groei te bevorderen, vrede te bewaren en de waarden van de EU – zoals democratie, vrijheid en respect voor de mensenrechten – te verspreiden en te verdedigen.
Mensenrechten / grondrechten
De term ‘grondrechten’ (Engels: fundamental rights) wordt gebruikt voor het concept ‘mensenrechten’ in de specifieke interne context van de Europese Unie. Traditioneel wordt de term ‘grondrechten’ gebruikt in een constitutionele (grondwettelijke) context, terwijl de term ‘mensenrechten’ in het internationaal recht wordt gebruikt. De twee termen hebben een soortgelijke betekenis zoals blijkt bij vergelijking van de inhoud van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie met die van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en het Europees Sociaal Handvest.
Mensenrechten binnen de Europese Unie (EU), van oorsprong toch een economisch en politiek verbond, zijn nog maar relatief kortgeleden bindend erkend. In het Verdrag van Maastricht (1992) werd bepaald dat de EU fundamentele rechten respecteert. Maar pas in 2009, toen het Verdrag van Lissabon inging, werd het EU Handvest voor de grondrechten bindend voor instellingen van de EU en voor de lidstaten van de EU voor zover die EU-regels toepassen. In het Handvest voor de grondrechten zijn de grondrechten opgenomen die voortkomen uit:
- EU-verdragen,
- supranationale verdragen en overeenkomsten (waaronder het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens EVRM uit 1950 en het Europees Sociaal Handvest uit 1989),
- gemeenschappelijke grondwettelijke tradities van de lidstaten van de EU,
- diverse verklaringen van het Europees Parlement.