MISVATTINGEN#172Strafrecht



  1. De non-consensuele niet-noodzakelijke medische behandelingen (nnmb’s) zijn momenteel niet strafbaar omdat betrokkenen vaak de ethische problemen niet erkennen en menen in het belang van het kind te handelen.
  2. De noodzaak van een Wettelijke Regulering is in eerdere hoofdstukken uitgebreid aan de orde gekomen. Maar de vraag of dat via het strafrecht moet, is nog niet beantwoord.
  3. Het is niet ongebruikelijk dat het Strafrecht in Nederland een straffend en een normerend effect heeft. Ook dat al 70 jaar de rechten van intersekse kinderen worden geschonden (ultimum remedium), maakt opname in het strafrecht voor de hand liggend.
  4. In drie subhoofdstukken wordt aangetoond dat de Wettelijke Regulering in het strafrecht hoort. Dit gebeurt aan de hand van 1) criteria voor strafrechtelijke opname (172a), 2) de Tafel van Elf (172b), en 3) het Integraal afwegingskader voor beleid en regelgeving (IAK) (172c).


Kernbegrippen voor dit hoofdstuk : Algemene Wet Gelijke Behandeling, Algemene Ziekenhuizen, Ambt, Anciënniteit, Behandelingen, Beroep, Besnijdenis, Coalitieakkoord, Comply or Explain, Conflicterende Wetgeving, Controle, Controlekans, Detectiekans, Diagnoses, DSD-Centra, Eerwraak, Ethische Problemen, Europees Hof voor de Rechten van de Mens, EVRM, Financiële Draagkracht, Gelijkheidsbeginsel, Georganiseerde Onverantwoordelijkheid, Gevangenisstraf, Gezondheidswerkers, Grijze Gebied, Grondrecht, Handhaafbaarheid, Handhaving, Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie, Huis voor Klokkenluiders, Huiselijk Geweld, Hypospadie-Operaties, IGJ, Immaterieel Voordeel, Individuele Vrijheid, Informed Consent, Informele Controle, Informele Meldingskans, Institutionele Mensenrechtenschendingen, Integraal Afwegingskader, Internationaal Recht, Kabinet Rutte IV, Kinderen Beschermen, Kindergynaecologen, Kindermishandeling, Kinderurologen, KNMG-Meldcode, Kosten/Baten, Leeftijdsgrenzen, Legaliteitbeginsel, lichamelijke integriteit, Litigieuze Samenleving, Maatschappelijke Weerstand, Mate van Acceptatie, Medisch Niet-Noodzakelijk, Medisch Noodzakelijk, Medische Gegevens, Medische Richtlijnen, Meisjesbesnijdenis, Meldingen door Slachtoffers, Meldplicht, Mensen Overtreden Regels, Mensenrechtenschending, Minderjarigen, Misstanden, Misvattingen Intersekse, Moreel Verwerpelijk Karakter, MvdH, Nationale Wetgeving, Nederlandse Overheid, Nederlandse Staat, NNMB, Noodhulp, Normerend Systeem, Normgetrouwheid Doelgroep, Onrechtmatig, Ontzetting, Open Toekomst, Opsporing, Ouders, Overheid, Politie, Processuele Onbekwaamheid, Proportionaliteitsbeginsel, Rechten van Intersekse Kinderen, Regeerakkoord, Regenboog Stembusakkoord, Samenleving, Sanctiekans, Sancties, Schadebeginsel, Schadelijk, Selectiviteit, Sociale Betrokkenheid, Sociale Werking van het Recht, Specialisme, Spontane Naleving, Strafrecht, Subsidiariteit, Supranationaal Recht, Tafel van Elf, Tolerantiebeginsel, Tuchtrecht, Tweede Kamer, Uitleg, Ultimum Remedium, Urologen, Verantwoordelijkheid, Verdrag tegen Foltering, Verjaringstermijnen, Verklaring Omtrent Gedrag, Veroordeling, VN-Comité tegen Foltering, VN-Kinderrechtencomité, VOG, Wet Toetsing Levensbeëindiging, Wetgever, Wettelijke Regulering, WGBO, Zelfbeschikking, Zelfregulering, Zwangerschapsafbreking .

Samengevat met AI en gecontroleerd door een redacteur.

HOOFDSTUK 172

Nnmb’s behoren in het strafrecht

In dit hoofdstuk wordt op drie verschillende manieren bekeken op welke wijze de Wettelijke Regulering binnen heet strafrecht past. Daarbij wordt veelvuldig verwezen naar eerdere hoofdstukken.

Mensen overtreden regels niet omdat ze slecht willen zijn, maar omdat ze geen gevaren of ethische problemen zien. Dat geldt in het bijzonder voor mensen die betrokken zijn bij het uitvoeren van nnmb’s -zij voelen zich op dit moment door de wetgever beschermd en denken ook daarom dat zij in het belang van het kind handelen. Ten onrechte, want die ethische problemen er wel degelijk 147147: Er zijn goede redenen om nnmb’s wettelijk te reguleren.Het is een misvatting dat er geen specifieke reden is om nu tot regulering van nnmb’s te komen. en de bescherming door de overheid komt voort uit nationale wetgeving die niet in overeenstemming is met het absoluut internationaal recht 7474: Alleen het kind zelf kan toestemming geven voor een geslachtsbevestigende behandeling.Het is een misvatting dat nnmb’s toegestaan zijn als de ouders toestemming geven.. Om kinderen te beschermen tegen deze al lang bestaande misstanden is het noodzakelijk dat de Wettelijke Regulering wordt opgenomen in het strafrecht op een wijze zoals beschreven in 152152: NNID vraagt een wettelijke regulering van geslachtsbevestigende behandelingen voor intersekse personen, geen algemeen verbod op geslachtsbevestigende behandelingen.Het is een misvatting dat de interseksebeweging een verbod wil op normaliserende behandelingen..

In het Nederlandse recht functioneert het strafrechtelijk systeem onder bepaalde omstandigheden ook als een normerend systeem: het strafrecht speelt dan niet alleen een rol bij het bepalen van wat niet mag en hoe overtreding bestraft wordt, maar ook bij het communiceren van wat wenselijk is. Dat zijn twee kenmerken van het strafrecht die niet noodzakelijkerwijs verenigbaar zijn; enerzijds is het strafrecht bedoeld voor problemen die niet op een andere manier kunnen worden opgelost (ultimum remedium), anderzijds lijkt  het strafrecht juist door het normerende aspect een verzamelplaats van problemen waarvoor de creativiteit ontbreekt om een andere oplossing te vinden (‘als we niets kunnen bedenken, moet het maar strafrechtelijk’ – zie voetnoot 681 op pagina 183 voor een tweetal voorbeelden van normering via het strafrecht).

De voorgestelde Wettelijke Regulering is zowel strafrechtelijk noodzakelijk –ultimum remedium– als normerend.  Maar er staat nog niet vast dat zo’n regulering per wet moet worden geregeld, laat staan in het strafrecht. Daarom wordt hieronder op drie verschillende manieren beknopt, zonder het oogmerk volledig te zijn, onderbouwd dat de Wettelijk Regulering wél in het strafrecht behoort:

  • Criteria voor opname in het strafrecht
  • De Tafel van Elf
  • Integraal afwegingskader voor beleid en regelgeving (IAK)

Hoewel er geen vaste algemene criteria zijn om te bepalen of regulering via het strafrecht wenselijk of noodzakelijk is, zijn er een aantal criteria die in de geschiedenis van het strafrecht door verschillende auteurs worden genoemd [3]. In onderstaand overzicht verwijzen de getallen naar de hoofdstukken die deze criteria voor wat betreft de Wettelijke Regulering invulling geven.

Moreel verwerpelijk karakter van het gedrag

Gedrag moet schadelijk én onrechtmatig zijn.

Tolerantiebeginsel

Toegebrachte schade niet kan worden getolereerd in een samenleving waarin men in beginsel respect moet hebben voor de individuele vrijheid van de mens.

Ultimum remedium

Voordat het strafrecht wordt ingezet, moet vaststaan dat er geen andere oplossingen zijn.

Schadebeginsel

De overheid mag alleen macht uitoefenen tegen de zin van zijn burgers als zij schade berokkenen aan anderen.

Legaliteitbeginsel

De burger moet van tevoren weten dat bepaald gedrag niet acceptabel is.

Proportionaliteitsbeginsel

Een redelijke verhouding tussen het doel en het ingezette middel is vereist.

Subsidiariteit

Is dit de beste manier om het te bereiken? Of zijn er nog andere manieren? De minst ingrijpende maatregel wordt ingezet.

Wordt bereikt wat wordt beoogd?

Dat naast de dader ook degenen die de nnmb ‘plegen, doen plegen of medeplegen’ en de ‘medeplichtigen’ ter verantwoording kunnen worden geroepen, zal leiden tot meer sociale betrokkenheid en controle, waardoor het doel van de wet, het reguleren van geslachtsbevestigende behandelingen door te wachten tot het kind oud genoeg is om zelf vrije en geheel geïnformeerde te geven, zeker wordt bereikt.1Door deze wetgeving moeten mensen die eerst verantwoordelijk waren voor hun deel, maar daar nooit op werden aangesproken (wat de Duitse socioloog Ulrich Beck ‘georganiseerde onverantwoordelijkheid’ noemt[2]), nu verantwoordelijkheid voor het geheel nemen. “Het idee van verantwoordelijkheid”, zegt de Britse socioloog Anthony Giddens, “veronderstelt ook beslissingen; wat het begrip verantwoordelijkheid in het spel brengt, is dat iemand een beslissing neemt met waarneembare gevolgen[7]” Het doel van de Wettelijke Regulering is niet per se verwijtbaarheid: ”Als een samenleving geen effectieve middelen heeft om georganiseerde onverantwoordelijkheid aan te pakken, is het resultaat niet altijd dat niemand schuldig wordt bevonden. Integendeel, de prijs van gefabriceerde onzekerheid is waarschijnlijk nauw verbonden met de opkomst van de ‘litigieuze’ samenleving. Waar een gemeenschappelijk ‘contract van verantwoordelijkheid’ is verbroken, kan verwijtbaarheid overal opduiken. [7]”.

  1. Criteria voor Strafrechtelijke Regulering van Non-consensuele Niet-noodzakelijke Medische Behandelingen (nnmb’s)

    1. Moreel Verwerpelijk Karakter
      • Nnmb’s zijn schadelijk en onrechtmatig.
    2. Tolerantiebeginsel
      • Nnmb’s overtreden internationaal en supranationaal recht. De Nederlandse overheid ondersteunt deze praktijken financieel, wat leidt tot institutionele mensenrechtenschendingen.
    3. Ultimum Remedium
      • Na 70 jaar nnmb’s zijn er geen bewijzen voor hun nut. Bestaande wetgeving en overleg hebben gefaald om de praktijk te stoppen. Strafrechtelijke regulering is daarom de laatste optie.
    4. Schadebeginsel
      • Nnmb’s zijn schadelijk en worden gefaciliteerd door de overheid, wat het schadebeginsel rechtvaardigt voor strafrechtelijke interventie.
    5. Legaliteitbeginsel
      • Gezondheidswerkers en ouders zijn of zouden moeten zijn op de hoogte dat nnmb’s sociaal, moreel en juridisch niet acceptabel zijn.
    6. Proportionaliteitsbeginsel
      • Nnmb’s zijn vergelijkbaar met meisjesbesnijdenis en vereisen daarom een vergelijkbare strafrechtelijke aanpak.
    7. Subsidiariteit
      • Zelfregulering en overleg hebben niet gewerkt, en andere vormen van regulering zijn ontoereikend. Strafrecht is daarom de minst ingrijpende effectieve maatregel.
    8. Doeltreffendheid
      • De nieuwe wetgeving zal naar verwachting effectief zijn in het reguleren van nnmb’s door sociale betrokkenheid en controle te vergroten.

    Opmerking

    De nieuwe wetgeving dwingt tot ‘georganiseerde verantwoordelijkheid’, waardoor het doel van de wet, het reguleren van geslachtsbevestigende behandelingen, waarschijnlijk zal worden bereikt. Het idee is niet per se om verwijtbaarheid vast te stellen, maar om een effectief middel te bieden tegen ‘georganiseerde onverantwoordelijkheid’.

De Tafel van Elf is een in 1994 ontwikkeld instrument om de handhaafbaarheid van conceptwetgeving te bepalen en om bestaande wetgeving te evalueren. Verdeeld in drie groepen, wordt naar elf criteria van uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid gekeken.

Handhaafbaarheid is de handhavings­inspanning die moet worden geleverd als regelgeving niet wordt nageleefd.

Groep 1: Spontane naleving

Kennis van regels

Bij het criterium Legaliteitsbeginsel is al genoemd dat gezondheidswerkers die betrokken zijn bij nnmb’s uitgevoerd in gespecialiseerde DSD-centra al geruime tijd weten dat nnmb’s controversieel zijn en door verschillende instanties ook worden gezien als ernstige mensenrechtenschendingen. Dat kan minder bekend zijn bij gezondheidswerkers in algemene ziekenhuizen. De voorgestelde Wettelijke Regulering verschilt wat betreft de benodigde kennis van regels niet van andere wet- en regelgeving waar gezondheidswerkers mee te maken hebben.

Voor ouders geldt dat zij zowel in de oude als de nieuwe wetgeving te maken krijgen met een situatie die voor hen nieuw is en waarin zij grotendeels afhankelijk zijn van wat gezondheidswerkers vertellen.

In de voorgestelde Wettelijke Regulering wordt rekening gehouden met de onzekerheid waar iedere gezondheidswerker regelmatig mee te maken heeft – hierop is al ingegaan onder het criterium Legaliteitsbeginsel.

Kosten/baten

Naleving van de Wettelijke Regulering vraagt van de doelgroep geen investering in tijd, middelen of geld. In principe zijn er geen financiële voordelen voor wie de regels overtreedt, maar veel gezondheidswerkers van wie een andere manier van werken wordt gevraagd, hebben hun carrière gebouwd op nnmb’s. Daardoor is er mogelijk een immaterieel voordeel voor overtreders.

Mate van acceptatie

In de maatschappij bestaat een sterk groeiende weerstand tegen nnmb’s. Ook gezondheidswerkers vinden steeds vaker dat met medisch niet-noodzakelijke behandelingen moet worden gewacht tot het kind oud genoeg is om zelf vrije en geheel geïnformeerde toestemming te geven. Daarbij speelt het groeiend bewijs dat een groep kinderen niet tevreden blijkt te zijn met de behandeling een rol. Het zijn vooral kinderurologen en kindergynaecologen die zich niet kunnen vinden in een Wettelijke Regulering.

Doordat de carrière van sommige gezondheidswerkers is voortgekomen uit nnmb’s bestaat de kans, zo is ook bij wetgeving in andere landen gebleken, dat deze gezondheidswerkers mazen in de wet zullen gebruiken om ook in de toekomst nnmb’s uit te voeren. Onder Informele controle wordt hier nader op ingegaan.

Zelfregulering blijkt niet het gehoopte resultaat te geven159159: Zelfregulering van gezondheidswerkers via medische richtlijnen voor nnmb’s is bewezen ineffectief.Het is een misvatting dat een richtlijn de Wettelijke Regulering overbodig maakt., net zomin als overleg 171171: Overleg over nnmb’s met gezondheidswerkers is bewezen ineffectief gebleken.Het is een misvatting dat overleg beter werkt dan de Wettelijke Regulering.. De Wettelijke Regulering zal bijdragen aan betere zelfregulering 160160: Medische richtlijnen zijn na de Wettelijke Regulering nog steeds noodzakelijk.Het is een misvatting dat een medische richtlijn niet nodig is..

Normgetrouwheid doelgroep

Over het algemeen houden gezondheidswerkers zich erg goed aan de regels die voor hun specifieke beroep gelden, ongeacht of de regels door de overheid worden gesteld of door artsenorganisaties. Medische richtlijnen lijken vaker beschouwd te worden als vrij te interpreteren collegiale adviezen 159159: Zelfregulering van gezondheidswerkers via medische richtlijnen voor nnmb’s is bewezen ineffectief.Het is een misvatting dat een richtlijn de Wettelijke Regulering overbodig maakt..

Een van de (ongeschreven) regels tussen gezondheidswerkers onderling, is dat men zich niet uitlaat over een ander vakgebied dan het eigen specialisme. In de praktijk geldt daarbij ook een sterke hiërarchie in zowel specialismen als in anciënniteit. Dit staat de informele controle in de weg.

Informele controle

De informele controle wordt, zoals eerder gezegd, beperkt door zowel de sterke hiërarchie in specialisme en anciënniteit als door het gebruik zich niet uit te laten over een ander vakgebied dan het eigen specialisme. Daardoor is in de huidige situatie de informele pakkans nihil. Hetzelfde geldt voor informele sancties.

Om die reden is het belangrijk dat in de Wettelijke Regulering naast de dader ook degenen die de nnmb ‘plegen, doen plegen of medeplegen’ en de ‘medeplichtigen’ strafbaar zijn: de verantwoordelijkheid kan immers niet meer bij één persoon of specialisme worden gelegd. Doordat iedereen aansprakelijk is, zal de informele controle toenemen en zullen potentiële overtreders van de regels wél door hun collega’s uit andere specialismen worden aangesproken.

Groep 2: Controle

Informele meldingskans

De kans van een informele melding bij overtreding is vrij groot omdat naast de dader ook degenen die de nnmb ‘plegen, doen plegen of medeplegen’ en de ‘medeplichtigen’ strafbaar zijn en het niet te verwachten is dat in de Nederlandse gezondheidszorg een complot wordt gesmeed van die omvang – degene die tegen diens wil betrokken wordt, heeft er belang bij een eventuele overtreding te melden.

Het gaat hier om een vorm van geweld. Dat betekent dat bij de opsporing, handhaving en het verlenen van noodhulp een taak ligt voor de politie – aangifte kan bij de politie worden gedaan. Ook het Huis voor Klokkenluiders kan een rol spelen bij meldingen over collega’s.

Meldingen door slachtoffers zijn pas na geruime tijd te verwachten (zie ook 145145: Het Nederlandse rechtsstelsel biedt in de praktijk niet of nauwelijks de gelegenheid een klacht over nnmb’s in te dienen.Het is een misvatting dat bij de IGJ geen klachten over nnmb’s bekend zijn (en dat het rechtsstelsel verschillende wegen biedt om een klacht in te dienen).).

Controlekans

Net als wetgeving tegen meisjesbesnijdenis is een actieve controle voor de Wettelijke Regulering moeilijk te implementeren. In het regeerakkoord van het kabinet Rutte IV (2022-2023) is de invoering van de meldplicht voor eerwraak, besnijdenis en huwelijkse dwang afgesproken, maar artsen weigeren daaraan mee te werken. De wel afgesproken KNMG-meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld wordt hier ook niet of nauwelijks voor gebruikt omdat artsen de verhouding met ouders en kind belangrijker vinden (zie voetnoot 702 op pagina 187). Om die reden valt ook bij de Wettelijke Regulering van nnmb’s weinig medewerking vanuit artsen te verwachten.

Van artsen en ziekenhuizen die in het ‘grijze gebied’ werken (zie Figuur 13 op pagina 118) wordt vereist dat zijn in het kader van comply or explain hun overwegingen publiceren. Dit kan, al dan niet met medewerking van een expertisecentrum, leiden tot een controle. De IGJ kan hier wellicht een rol in spelen. Wel is belangrijk dat na constatering door welke organisatie dan ook, een klacht bij de politie wordt ingediend omdat overtreding onder het strafrecht valt en niet onder het tuchtrecht (dit om te voorkomen dat een aantal betrokkenen niet kan worden aangesproken).

Detectiekans

Administratieve controle door de overheid is moeilijk uit te voeren omdat al bekend is dat gezondheidswerkers zich verschuilen achter ingewikkelde namen van diagnoses en behandelingen [11]. Degene die naar mazen in de wet zoek om activiteiten onzichtbaar te maken, zal een behandeling daarom niet registreren/declareren als nnmb. Wat dat betreft valt meer te verwachten van collega’s die niet betrokken willen worden bij een strafbare activiteit.

Bij een klacht van een slachtoffer zal een medisch expert vaak noodzakelijk zijn.

Selectiviteit

Nnmb’s die sterk gespecialiseerde multidisciplinaire kennis vragen worden uitgevoerd in DSD-centra, maar vooral hypospadie-operaties worden ook door urologen buiten deze centra uitgevoerd. Juist omdat bij DSD-centra meer mensen betrokken zijn bij de behandeling, is het aannemelijk dat de informele controle daar ook groter is. Bij selecte controle van urologen in het algemeen zullen daarom waarschijnlijk relatief veel overtredingen worden vastgesteld.

Groep 3: Sancties

Sanctiekans

Zoals eerder gezegd, is de kans op informeel corrigeren groot omdat in teams gewerkt wordt en bij zware mishandeling waarbij naast de dader ook degenen die de nnmb ‘plegen, doen plegen of medeplegen’ en de ‘medeplichtigen’ strafbaar zijn.

Bij behandelingen in het ‘grijze gebied’ (zie Figuur 13 op pagina 181) en bij het ontbreken van voldoende uitleg waarom de behandeling heeft plaatsgevonden, zal de kans op een sanctie groot zijn. Pogingen om de uitleg onbegrijpelijk te maken of om onjuiste argumenten te medicaliseren 5656: Nnmb’s maken het voor een kind moeilijker, zo niet onmogelijk, een andere keuze te maken.Het is een misvatting dat intersekse net als een schisis is en daarom geopereerd moet worden., 5757: Nnmb’s hebben een experimenteel karakter en zijn daarom geen normale medische behandelingen.Het is een misvatting dat nnmb’s medische behandelingen zijn., 58h], [h]5958h], [h]59: .Het is een misvatting . en 6060: Geslachtsbevestigende operaties resulteren niet in ‘normale’ genitaliën.Het is een misvatting dat operaties ‘normale’ genitaliën opleveren., kunnen niet anders worden begrepen als een poging de ware reden te verbergen en moet daarom tot een sanctie leiden – zeker als dit bij een gezondheidswerker vaker voorkomt. Bij medisch niet-noodzakelijke behandelingen voor de genoemde leeftijdsgrenzen is een sanctie voor de hand liggend. Het verschil tussen noodzakelijk en niet-noodzakelijk is goed beschreven in de wetenschappelijke literatuur en vrijwel altijd duidelijk 5454: Argumenten van anderen dan de patiënt zelf mogen niet leiden tot een geslachtsbevestigende behandeling.Het is een misvatting dat jong opereren grote voordelen heeft (en andere argumenten voor vroege chirurgie). en 145[h].

Gezondheidswerkers schatten het risico van een sanctie goed in – dat blijkt bijvoorbeeld uit opmerkingen die zij maken in een artikel in NRC op 16 juni 2023[13].

Sanctie-ernst

Voor personen die onder het medisch-tuchtrecht vallen, verschilt de maximale financiële voor zware mishandeling niet wezenlijk van de maximale geldboete die onder het tuchtrecht kan worden opgelegd. Voor andere betrokkenen zal de maximale sanctie (zowel de maximale gevangenisstraf als de maximale geldboete) hoog lijken – maar dat zal de visie zijn van menigeen die een wet heeft overtreden. De maximale sanctie komt overeen met de maximale sanctie die bij meisjesbesnijdenis kan worden opgelegd en voldoet daarmee aan het gelijkheidsbeginsel.

De maximale financiële sanctie past bij de financiële draagkracht van een gespecialiseerd gezondheidswerker – het is aan de rechter om de financiële draagkracht van andere betrokkenen mee te nemen in diens beslissing (Art. 24 Sr).

Veroordeling kan, zoals altijd, leiden tot het niet toekennen van een Verklaring omtrent Gedrag (VOG) waardoor bepaalde beroepen niet meer mogelijk zijn voor iemand die veroordeeld is.

Voor sommige beroepen/ambten kan een veroordeling ontzetting uit het beroep/ambt tot gevolg hebben (art. 305 Sr en art. 309 Sr).

Opname van nnmb’s in het strafrecht past daarom bij wat gebruikelijk is en is noodzakelijk omdat de gebruikelijke rechtswegen in de praktijk niet kunnen worden gevolgd door conflicterende wetgeving [h]148145[h].

Gezondheidswerkers schatten het risico van een sanctie goed in – dat blijkt bijvoorbeeld uit opmerkingen die zij maken in een artikel in NRC op 16 juni 2023[13].

Sanctie-ernst

Voor personen die onder het medisch-tuchtrecht vallen, verschilt de maximale financiële voor zware mishandeling niet wezenlijk van de maximale geldboete die onder het tuchtrecht kan worden opgelegd. Voor andere betrokkenen zal de maximale sanctie (zowel de maximale gevangenisstraf als de maximale geldboete) hoog lijken – maar dat zal de visie zijn van menigeen die een wet heeft overtreden. De maximale sanctie komt overeen met de maximale sanctie die bij meisjesbesnijdenis kan worden opgelegd en voldoet daarmee aan het gelijkheidsbeginsel.

De maximale financiële sanctie past bij de financiële draagkracht van een gespecialiseerd gezondheidswerker – het is aan de rechter om de financiële draagkracht van andere betrokkenen mee te nemen in diens beslissing (Art. 24 Sr).

Veroordeling kan, zoals altijd, leiden tot het niet toekennen van een Verklaring omtrent Gedrag (VOG) waardoor bepaalde beroepen niet meer mogelijk zijn voor iemand die veroordeeld is.

Voor sommige beroepen/ambten kan een veroordeling ontzetting uit het beroep/ambt tot gevolg hebben (art. 305 Sr en art. 309 Sr).

Opname van nnmb’s in het strafrecht past daarom bij wat gebruikelijk is en is noodzakelijk omdat de gebruikelijke rechtswegen in de praktijk niet kunnen worden gevolgd door conflicterende wetgeving [h]148: Nederland heeft geen wetgeving waarmee nnmb’s effectief en efficiënt kunnen worden aangepakt.Het is een misvatting dat Nederland al goede wetgeving heeft die de rechten van het kind beschermt. en door de wettelijk vastgelegde verjaringstermijnen en processuele onbekwaamheid van minderjarigen 145145: Het Nederlandse rechtsstelsel biedt in de praktijk niet of nauwelijks de gelegenheid een klacht over nnmb’s in te dienen.Het is een misvatting dat bij de IGJ geen klachten over nnmb’s bekend zijn (en dat het rechtsstelsel verschillende wegen biedt om een klacht in te dienen).. Normering via het strafrecht is noodzakelijk om effectief een einde te maken aan een ernstige schending van de rechten van intersekse kinderen; een praktijk die al 70 jaar gebruikelijk in Nederlandse ziekenhuizen.

Groep 1: Spontane naleving

  1. Kennis van regels
    • Gezondheidswerkers in gespecialiseerde centra zijn doorgaans op de hoogte van de controversiële aard van medisch niet-noodzakelijke behandelingen (nnmb’s). Voor ouders is de situatie echter nieuw en ze zijn grotendeels afhankelijk van de informatie van gezondheidswerkers.
  2. Kosten/baten
    • Er zijn geen financiële of materiële kosten verbonden aan de naleving van de nieuwe wetgeving. Echter, sommige gezondheidswerkers kunnen een immaterieel voordeel zien in het overtreden van de regels, vooral als hun carrière is gebaseerd op nnmb’s.
  3. Mate van acceptatie
    • Maatschappelijke weerstand tegen nnmb’s groeit. Meer gezondheidswerkers vinden dat nnmb’s moeten worden uitgesteld tot het kind oud genoeg is om geïnformeerde toestemming te geven.
  4. Normgetrouwheid doelgroep
    • Gezondheidswerkers zijn over het algemeen regelgetrouw, maar informele controle is beperkt door hiërarchie en specialisme.
  5. Informele controle
    • De nieuwe wetgeving maakt iedereen aansprakelijk, wat de informele controle zou moeten versterken.

Groep 2: Controle

  1. Informele meldingskans
    • De kans op informele melding van overtredingen is groot, mede omdat meerdere partijen strafbaar zijn.
  2. Controlekans
    • Actieve controle is moeilijk te implementeren, en er is weinig medewerking van artsen te verwachten.
  3. Detectiekans
    • Administratieve controle is ook lastig, maar collega’s die niet betrokken willen zijn bij strafbare activiteiten kunnen een rol spelen.
  4. Selectiviteit
    • Overtredingen zijn waarschijnlijker te vinden bij urologen buiten gespecialiseerde centra, waar minder mensen betrokken zijn bij de behandeling.

Groep 3: Sancties

  1. Sanctiekans
    • De kans op sancties is groot, vooral in het ‘grijze gebied’ van behandelingen en bij pogingen om de ware redenen voor een behandeling te verbergen.
  2. Sanctie-ernst
    • De maximale sancties zijn in lijn met die voor vergelijkbare overtredingen en zijn afgestemd op de financiële draagkracht van gespecialiseerde gezondheidswerkers.

Rechtsgevolgen

Veroordeling kan leiden tot beroepsbeperkingen en is noodzakelijk om een einde te maken aan langdurige schendingen van de rechten van intersekse kinderen.

Aan de hand van de zeven vragen van het Integraal afwegingskader voor beleid en regelgeving (IAK) 2Inmiddels is het IAK vervangen door het Beleidskompas. , beantwoord op het niveau van het inzicht dat nodig is voor een startnotitie, wordt hieronder kort behandeld waarom de Nederlandse overheid nnmb’s via het strafrecht moet reguleren.

1. Wat is de aanleiding? (Is er een probleem dat om een respons vraagt?)

Het VN-Comité tegen Foltering en het VN-Kinderrechtencomité hebben Nederland in respectievelijk 2018 en 2022 gewezen op de schending van deze verdragen door het uitvoeren van operaties op zeer jonge kinderen, terwijl deze operaties zonder gevaar voor de gezondheid kunnen worden uitgesteld tot het kind oud genoeg is om zelf vrije en volledig geïnformeerde toestemming te geven.

Beide comités roepen Nederland op het uitvoeren van onnodige medische of chirurgische behandelingen op intersekse kinderen te verbieden wanneer die procedures veilig kunnen worden uitgesteld tot kinderen in staat zijn hun geïnformeerde toestemming te geven. Het VN-Comité tegen Foltering vraagt expliciet strafbaarstelling van nnmb’s en vervolging van de daders.

Het Europees Hof voor de rechten van de Mens heeft in 2022 in een uitspraak via obiter dicta aangegeven dat nnmb’s wellicht onder de werkingssfeer van artikel 3 EVRM vallen.

(Zie hoofdstuk 147147: Er zijn goede redenen om nnmb’s wettelijk te reguleren.Het is een misvatting dat er geen specifieke reden is om nu tot regulering van nnmb’s te komen. voor de complete aanbevelingen van beide VN-comités en de uitspraak van het Europees hof voor de Rechten van de Mens.)

het Regenboog Stembusakkoord hebben tien partijen in de Tweede Kamer toegezegd zich in te spannen voor een wettelijk verbod 3NNID vraagt een wettelijke regulering van geslachtsbevestigende behandelingen voor intersekse personen, geen verbod. Als een kind oud genoeg is om zelf vrije en volledig geïnformeerde toestemming te geven, is het mogelijk geslachtsbevestigende behandelingen wél uit te voeren 152152: NNID vraagt een wettelijke regulering van geslachtsbevestigende behandelingen voor intersekse personen, geen algemeen verbod op geslachtsbevestigende behandelingen.Het is een misvatting dat de interseksebeweging een verbod wil op normaliserende behandelingen.. op nnmb’s (zie voetnoot 314 op pagina 97). Hiermee bestaat een ruime meerderheid voor het wettelijk reguleren van nnmb’s (109 van de 150 zetels). In het Coalitieakkoord 2021 – 2025 van VVD, D66, CDA en ChristenUnie staat:

We blijven werken aan de acceptatie, veiligheid en emancipatie van de LHBTQI+ gemeenschap. Het Regenboogakkoord is hiervoor de basis. We voeren dit akkoord zorgvuldig uit met (initiatief)wetgeving en beleid.

2. Wie zijn betrokken? (Is er een rol voor de overheid?)

Direct betrokkenen in de Wettelijke Regulering zijn enerzijds intersekse kinderen met geslachtskenmerken die volgens artsen niet voldoen aan het ideaalbeeld en anderzijds artsen die bij deze kinderen op zeer jonge leeftijd geslachtsbevestigende behandelingen uitvoeren. Andere betrokkenen zijn de ouders van de kinderen en de zorgmedewerkers die in het multidisciplinair team samenwerken.

Tegelijk is ook de Nederlandse Staat betrokken omdat Nederland wordt aangesproken op schending van een absoluut grondrecht en Nederlandse ministers in de Tweede Kamer hebben gezegd dat in Nederland artsen en ouders hierover mogen beslissen.

3. Wat is het probleem?

Artsen zijn van mening dat non-consenuele niet-noodzakelijke medische behandelingen (nnmb’s) mogen worden uitgevoerd als ouders daar toestemming voor hebben gegeven. Dit volgt, zeggen de artsen, uit de WGBO die ouders het recht geeft om voor hun kind te beslissen. In het Internationaal recht, in het bijzonder in het VN-Kinderrechtenverdrag 4Meer specifiek: General Comment No 12 (2009)[5]. Artikel 3 CRC (de belangen van het kind moeten voorop staan) en artikel 12 CRC (het recht gehoord te worden) zijn onderling afhankelijk: zonder dat het kind gehoord wordt, kan niet worden voldaan aan de eis de belangen van het kind voorop te stellen, en zonder de belangen van het kind voorop te stellen kan niet worden gezegd dat het kind voldoende gehoord is., 5Ondanks dat in de Memorie van Toelichting voor de Goedkeuringswet IVRK de rechtstreekse werking van een groot aantal verdragsbepalingen werd geaccepteerd (als bedoeld in art. 93 GW), is laat de jurisprudentie een wisselend beeld zien – er lijkt haast sprake van een willekeur. Wel lijkt het Kinderrechtenverdrag steeds vaker een rol te spelen in de beslissingen van rechters. Deze onduidelijkheid is de reden waarom in dit hoofdstuk niet verder naar het VN-Kinderrechtenverdrag wordt verwezen. Dat wil niet zeggen dat het Kinderrechtenverdrag niet relevant is voor de Wettelijke Regulering., wordt het recht op een open toekomst en het recht om gehoord te worden de laatste decennia sterk benadrukt. Volgens het internationaal recht hebben ouders geen absoluut recht om te beslissen voor het kind, maar de plicht om de rechten van het kind te beschermen. De interpretatie die uit de WGBO lijkt te volgen, is in strijd met het internationaal recht; specifiek in strijd met een absoluut grondrecht (art. 3 VN-Verdrag tegen Foltering, art. 3 EVRM, art. 4 Handvest van de grondrechten van de Europese Unie).

Dat ouders het recht zouden hebben om voor het kind te beslissen een nnmb uit te voeren is een beperking van een absoluut grondrecht, namelijk het verbod op foltering en onmenselijke behandeling. De door artsen gehanteerde interpretatie van de WGBO is hiermee juridisch onmogelijk. Toch worden nnmb’s nog uitgevoerd in Nederland 8080: Nnmb’s komen in Nederland nog steeds voor.Het is een misvatting dat dit soort operaties tegenwoordig niet meer voorkomt..

Mogelijkheden om een klacht in te dienen zijn, ongeacht de gekozen weg, in de praktijk nihil 145145: Het Nederlandse rechtsstelsel biedt in de praktijk niet of nauwelijks de gelegenheid een klacht over nnmb’s in te dienen.Het is een misvatting dat bij de IGJ geen klachten over nnmb’s bekend zijn (en dat het rechtsstelsel verschillende wegen biedt om een klacht in te dienen)..

Nnmb’s worden al ruim 70 jaar uitgevoerd en in die tijd is het niet gelukt wetenschappelijk bewijs te leveren dat deze medische ingrepen noodzakelijk of zelfs maar effectief zijn. In tegendeel – sinds nnmb’s worden uitgevoerd is het aantal intersekse personen met psychiatrische problemen gestegen van 8 procent (dat is lager dan gebruikelijk) gestegen naar ruim 45 procent. Organisaties voor intersekse personen praten zonder succes al ruim 20 jaar met gezondheidswerkers om een einde te maken aan nnmb’s 171171: Overleg over nnmb’s met gezondheidswerkers is bewezen ineffectief gebleken.Het is een misvatting dat overleg beter werkt dan de Wettelijke Regulering., ondanks dat artsen al in 2006 in een medische richtlijn werden opgeroepen tot terughoudendheid. Er is sprake van een sterke standplaatsgebondenheid onder vrijwel alle stakeholders.

4. Wat is het doel?

De Wettelijke Regulering heeft een drievoudig doel:

  • de Nederlandse wetgeving in overeenstemming brengen met absolute grondrechten die vastgelegd zijn aan internationaal en supranationaal recht,
  • beschermen van intersekse kinderen tegen ernstige mensenrechtenschendingen die op dit moment nog straffeloos mogelijk zijn door de rechtlijnige interpretatie van de leeftijdsgrenzen in de WGBO en falende zelfregulering door artsen,
  • het bieden van een stok achter de deur, de zogenaamde sociale werking van het recht.6Onder sociale werking van wetgeving verstaan we de betekenis en plaats die een wet in het maatschappelijk leven inneemt. De sociale werking van wetgeving is de manier waarop de wet in feite werkt in (delen van) de samenleving. Het gaat daarbij niet primair om de vraag naar de instrumentele effectiviteit van wetgeving. ‘Sociale werking’ is niet hetzelfde als ‘effectiviteit’. [8], 7De Algemene wet gelijke behandeling (Awgb) is een voorbeeld van wetgeving waarvan de sociale werking belangrijk is; het opvolgingspercentage van de oordelen in concrete conflictsituaties die zijn voorgelegd aan het College voor de Rechten van de Mens of een andere juridische instantie schommelt al jaren rond de 75%; wat de algemene, en vaak indirecte sociale werking van de wet betreft, inclusief de symboolwerking, is het beeld dat oprijst veel meer gemêleerd [12]. Om deze reden vindt NNID dat de sociale werking van de Wettelijke Regulering niet voldoende is – er moeten duidelijke en afdwingbare sancties op overtreding staan.

5. Wat rechtvaardigt overheidsinterventie? (Zijn er adequate (niet-strafrechtelijke) alternatieven?)

Ten eerste: langdurig falende zelfregulering bij artsen 171171: Overleg over nnmb’s met gezondheidswerkers is bewezen ineffectief gebleken.Het is een misvatting dat overleg beter werkt dan de Wettelijke Regulering. én de interpretatie van het internationaal en supranationaal recht 147147: Er zijn goede redenen om nnmb’s wettelijk te reguleren.Het is een misvatting dat er geen specifieke reden is om nu tot regulering van nnmb’s te komen..

Ten tweede: met name de regering heeft bij opstelling van wetten en voorschriften een positieve verplichting om behandeling in strijd met art. 3 EVRM te voorkomen. Bij kwetsbare groepen geldt eens te meer dat de staat dient te voorkomen dat zij slecht behandeld worden. Staten zijn verplicht in gevallen waarin schending van art. 3 EVRM aannemelijk is, snel een onafhankelijk en effectief onderzoek in te stellen. Dergelijk onderzoek van Nivel heeft aangetoond dat in Nederland niet-medisch noodzakelijke medische behandelingen plaatsvinden waarvoor de patiënt te jong is om zelf vrije en volledig geïnformeerde toestemming te verlenen [11]. Dit wordt ook bevestigd in interviews met artsen in de media [6 , 9] en in patiënteninformatie [10].

6. Wat is het beste instrument? (Is het strafrecht een adequate respons?)

Wettelijke regulering van geslachtbevestigende behandelingen voor intersekse kinderen, specifiek opname van nnmb’s in het strafrecht op eenzelfde manier als dat eerder gebeurd is met meisjesbesnijdenis, zoals beschreven in 152152: NNID vraagt een wettelijke regulering van geslachtsbevestigende behandelingen voor intersekse personen, geen algemeen verbod op geslachtsbevestigende behandelingen.Het is een misvatting dat de interseksebeweging een verbod wil op normaliserende behandelingen.. Aansluiting bij wetgeving tegen meisjesbesnijdenis voorkomt dat voorstanders van meisjesbesnijdenis Nederland kunnen beschuldigen van dubbele standaarden 139139: Nnmb’s zijn de westerse variant van meisjesbesnijdenis.Het is een misvatting dat nnmb’s niets te maken hebben met meisjesbesnijdenis of jongensbesnijdenis.. Omgekeerd zou niet aansluiten bij wetgeving tegen meisjesbesnijdenis kunnen worden geïnterpreteerd als ongelijke behandeling op basis van geslachts­kenmerken – een discriminatiegrond die inmiddels is opgenomen in de Algemene wet gelijke behandeling.

Opname in het strafrecht sluit bovendien aan bij andere door artsen uitgevoerde handelingen die niet (onder alle omstandigheden) als een toegestane medische behandeling worden beschouwd. Het is te beargumenteren dat nnmb’s geen medische behandelingen zijn omdat het effect van de behandeling niet is bewezen en niet meetbaar is 5757: Nnmb’s hebben een experimenteel karakter en zijn daarom geen normale medische behandelingen.Het is een misvatting dat nnmb’s medische behandelingen zijn.. Daarmee is het een soortgelijke handeling als euthanasie. Euthanasie door een arts is alleen onder bijzondere omstandigheden toegestaan 8Artsen kunnen zich op basis van de Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding (Wtl) beroepen op een bijzondere strafuitsluitingsgrond voor buitengewoon medisch handelen [15].
Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding (WTL): https://wetten.overheid.nl/jci1.3:c:BWBR0012410&z=2021-10-01&g=2021-10-01; deze ingreep wordt ondanks de betrokkenheid van medici niet als een medische behandeling. 9 Niet in de zin van behandeling als onderdeel van de geneeskunst zoals gedefinieerd in art. 1 Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg. https://wetten.overheid.nl/BWBR0006251/2022-04-01 beschouwd, en wordt genormeerd via het strafrecht (artikel 293 eerste lid Sr). 10 https://wetten.overheid.nl/jci1.3:c:BWBR0001854&boek=Tweede&titeldeel=XIX&artikel=293&z=2022-10-01&g=2022-10-01 Ook zwangerschapsafbreking wordt genormeerd via het (straf)recht (art. 296 Sr voor zwangerschapsafbreking in het algemeen 11 https://wetten.overheid.nl/jci1.3:c:BWBR0001854&boek=Tweede&titeldeel=XIXA&artikel=296&z=2016-07-01&g=2016-07-01 en art. 82a Sr voor late zwangerschapsafbreking 12 https://wetten.overheid.nl/jci1.3:c:BWBR0001854&boek=Eerste&titeldeel=IX&artikel=82a&z=2023-01-01&g=2023-01-01 , maar ook via de Wet afbreking zwangerschap 13 https://wetten.overheid.nl/BWBR0003396/2023-01-01 https://wetten.overheid.nl/BWBR0003396/2023-01-01 ). 14 Sommige artsen willen dat voor de zwangerschapsafbreking, net als in sommige andere landen, de huidige grens van 24 weken waarop zwangerschappen nog mogen worden afgebroken zonder dat er sprake is van een zeer ernstig handicap bij het kind (de zogenaamde categorie 1 en categorie 2), wordt losgelaten: https://www.umcutrecht.nl/nl/over-ons/nieuws/details/schrap-24-wekengrens-uit-wetboek-van-strafrecht
In mei 2023 is via het burgerinitiatief ‘Abortus is geen misdaad’ van BNNVara en het Humanistisch Verbond, gesteund door 90.000 handtekeningen onder een petitie, in de Tweede Kamer gediscussieerd over het verplaatsen van de wetgeving over abortus van het strafrecht naar het gezondheidsrecht. Het idee werd niet door een meerderheid van de Tweede Kamer ondersteund. De VVD vond dat de huidige wetgeving geen reparatie nodig had en het CDA zei dat de huidige wet juist vrouwen beschermt.
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/abortus-uit-het-wetboek-van-strafrecht-het-lijkt-nu-alsof-het-een-criminele-activiteit-is~b5a773bc/

In de Wettelijke Regulering moet voorkomen worden dat diagnoses worden geïncludeerd of juist worden uitgesloten. Vanuit het oogpunt van conflictbeperking is het onwenselijk conflictopwekkende factoren, zoals discussies over welke diagnose een kind heeft, in regelgeving op te nemen. Het opnemen in regelgeving van uitzonderingen die mensenrechtelijk niet van andere cases verschillen leidt tot een verminderde duidelijkheid bij de doelgroep en een verminderde bestendigheid, aangezien de uit­zonderingen geen stand zullen houden bij beoordeling vanuit het internationaal/supranationaal recht.

Handhaving is gebaseerd op aangifte door het slachtoffer en vraagt geen aparte controles. Via de KNMG-Meldcode kunnen (huis)artsen, net als bij meisjesbesnijdenis en andere vormen van (kinder)mishandeling 15 Volgens art. 2.6 eerste lid van de Jeugdwet (JW) hebben Colleges van burgemeester en wethouders een taak in het bestrijden van kindermishandeling. Na invoering van de Wettelijke Regulering kan dit een rol spelen in het voorkomen van NNMB’s, de uitwerking hiervan valt buiten het bereik van dit document.
https://wetten.overheid.nl/jci1.3:c:BWBR0034925&hoofdstuk=2&artikel=2.6&z=2022-08-01&g=2022-08-01 , een rol spelen bij het constateren van nnmb’s[14]. Omdat artsen verplicht zijn de medische gegevens te bewaren, is te controleren of een behandeling noodzakelijk was. (Zie 5454: Argumenten van anderen dan de patiënt zelf mogen niet leiden tot een geslachtsbevestigende behandeling.Het is een misvatting dat jong opereren grote voordelen heeft (en andere argumenten voor vroege chirurgie). en 141141: De betekenis van ‘noodzakelijk’ is goed gedefinieerd en niet onderhandelbaar.Het is een misvatting dat de betekenis van 'noodzakelijk' onderhandelbaar is. voor de betekenis van noodzakelijk).

7. Wat zijn de gevolgen?

Kinderen die een geslachtsbevestigende behandeling willen die overeenkomt met het toegekende geslacht, moeten na invoering van de Wettelijke Regulering een aantal jaren wachten tot zij in staat zijn zelf vrije en volledig geïnformeerde toestemming te geven.

Kinderen die geen geslachtsbevestigende behandeling willen en kinderen die een geslachtbevestigende behandeling willen die niet overeenkomt met het toegekende geslacht zullen niet meer beperkt worden door behandelingen die zonder hun vrije en geïnformeerde toestemming zijn uitgevoerd (zie [h]137[h] voor percentages van deze groepen).

Het resultaat is dat van geen van de kinderen het recht op lichamelijke integriteit, het recht op zelfbeschikking, en het recht op een open toekomst wordt geschonden. Mocht dat toch gebeuren, dan kan de intersekse persoon aangifte doen.

Gezondheidswerkers/ziekenhuizen moeten medische gegevens over geslachtsbevestigende behandelingen bij intersekse mensen tot 40 jaar 16 Er is een groep intersekse mensen die wil dat gegevens over een geslachtsbevestigende behandeling levenslang bewaard blijven. Omdat dit op praktische bezwaren kan stuiten, kan als alternatief de verplichting worden opgenomen dat de gegevens na een bepaalde tijd aan de inmiddels volwassen intersekse persoon moeten worden overhandigd. na de geboorte bewaren 17 Het is in Nederland niet vereist de toestemming van de patiënt voor een behandeling schriftelijk vast te leggen. Het zal duidelijk zijn dat het in het belang van de gezondheidswerkers is de toestemming voor een gelachtsbevestigende behandeling wél schriftelijk vast te leggen. .

Door wettelijke regulering van geslachtsbevestigende behandelingen in het strafrecht wordt de Nederlandse wet in overeenstemming gebracht met het internationaal en supranationaal recht en tegelijk wordt geëxpliciteerd dat de nu nog gangbare medische praktijk vanuit een mensenrechtelijk standpunt onacceptabel is.

  1. Aanleiding voor Regulering: Verschillende internationale instanties zoals het VN-Comité tegen Foltering en het VN-Kinderrechtencomité hebben Nederland opgeroepen om niet-noodzakelijke medische behandelingen (nnmb’s) bij intersekse kinderen te verbieden. Daarnaast is er in de Nederlandse politiek brede steun voor wettelijke regulering van nnmb’s.
  2. Betrokken Partijen: De direct betrokkenen zijn intersekse kinderen, hun ouders, en de artsen die deze behandelingen uitvoeren. De Nederlandse Staat is ook betrokken, omdat het internationaal wordt aangesproken op schending van mensenrechten.
  3. Probleemstelling: Artsen menen dat nnmb’s mogen worden uitgevoerd als ouders toestemming geven. Dit is echter in strijd met internationaal recht, dat stelt dat kinderen het recht hebben op een open toekomst en het recht om gehoord te worden. Bovendien is er geen wetenschappelijk bewijs dat deze behandelingen effectief zijn.
  4. Doel van Wettelijke Regulering: Het doel is drievoudig: het in lijn brengen van Nederlandse wetgeving met internationale mensenrechten, het beschermen van intersekse kinderen tegen mensenrechtenschendingen, en het bieden van een ‘stok achter de deur’ via de sociale werking van het recht.
  5. Rechtvaardiging en Instrument: Overheidsinterventie is gerechtvaardigd vanwege het falen van zelfregulering en de schending van internationale verdragen. Het strafrecht wordt gezien als het meest adequate instrument voor regulering, vergelijkbaar met wetgeving tegen meisjesbesnijdenis.
  6. Handhaving en Gevolgen: Handhaving is gebaseerd op aangifte door het slachtoffer en vereist geen aparte controles. De gevolgen zijn dat kinderen die een geslachtsbevestigende behandeling willen, moeten wachten tot ze in staat zijn om geïnformeerde toestemming te geven. Hierdoor worden hun rechten op lichamelijke integriteit en zelfbeschikking gerespecteerd.
  7. Conclusie: Door nnmb’s wettelijk te reguleren via het strafrecht, wordt de Nederlandse wet in overeenstemming gebracht met internationaal en supranationaal recht, en wordt een einde gemaakt aan een medische praktijk die vanuit een mensenrechtelijk perspectief onacceptabel is.

Standpunt NNID

Nnmb’s behoren in het strafrecht

Volgens de heersende interpretatie van de Nederlandse wet mogen ouders voor hun kinderen beslissen dat een niet-noodzakelijke medische behandeling mag uitgevoerd. Die interpretatie is in strijd met het Internationaal recht. Veelvuldig en langdurig overleg heeft niet tot een oplossing geleid. Daarom moet Nederlandse wetgeving in lijn worden gebracht met het internationaal recht. Omdat gezondheidswerkers hardnekkig vasthouden aan de bestaande praktijk, is opname in het strafrecht als laatste redmiddel noodzakelijk.

Wat mensen zeggen


  • Zeer ernstige mensenrechtenschendingen
    Helaas is de mythe dat alle mensen tot een van de twee verschillende en gescheiden geslachten behoren diepgeworteld en draagt deze bij aan het stigma en zelfs taboe dat rust op intersekse.

    Dit heeft te maken met de zeer ernstige mensenrechtenschendingen die u hier vandaag bespreekt. Deze omvatten medisch onnodige operaties en andere invasieve behandelingen van intersekse baby’s en -kinderen; infanticide van intersekse baby’s; en wijdverspreide en levenslange discriminatie, inclusief in onderwijs, tewerkstelling, gezondheid, sport, toegang tot openbare diensten, geboorteregistratie en het verkrijgen van identiteitsdocumenten.

    Zulke schendingen worden zelden besproken en nog minder onderzocht of vervolgd. Het resultaat is straffeloosheid voor de daders, gebrek aan genoegdoening voor de slachtoffers en een voortdurende cyclus van onwetendheid en misbruik.[a]
    — Zeid Ra’ad Al Hussein, VN-Hogecommissaris voor de rechten van de mens  – 2015

  • Verbod onnodige medische of chirurgische behandelingen
    Op basis van internationale wetgeving en normen op het gebied van mensenrechten dienen Staten onnodige medische of chirurgische behandelingen tijdens de zuigelingen- of peuterjaren te verbieden teneinde de lichamelijke integriteit, autonomie en zelfbeschikking van de betrokken kinderen te waarborgen.[b]
    — Dainius Pūras, VN-Speciale rapporteur voor gezondheid – 2015

  • Wetten intrekken
    De Speciale Rapporteur roept alle Staten op om wetten in te trekken die indringende en onomkeerbare behandelingen toestaan, waaronder gedwongen genitale normaliserende chirurgie, onvrijwillige sterilisatie, onethische experimenten, medische vertoning, ‘herstellende therapieën’ of ‘bekeringstherapieën’, wanneer deze worden opgelegd of toegediend zonder de vrije en geïnformeerde toestemming van de betrokkene.[c]
    — Juan Mendez,  VN-Speciale rapporteur voor foltering – 2013

  • Daders vervolgen
    De Staat die partij is (i.c. Nederland) dient:
    (a) de wetgevende, bestuurlijke en andere maatregelen te nemen die nodig zijn om respect voor de fysieke integriteit en autonomie van intersekse personen te waarborgen en om te verzekeren dat niemand tijdens de kindertijd wordt onderworpen aan niet-urgente medische of chirurgische ingrepen om het geslacht van het kind te bepalen zonder zijn of haar geïnformeerde toestemming;
    […]
    (d) onderzoek te doen naar gevallen van chirurgische ingrepen of andere medische procedures die zijn uitgevoerd op intersekse personen zonder daadwerkelijke toestemming en de daders te vervolgen en, indien verantwoordelijk bevonden, te straffen. Zij moet er ook voor zorgen dat de slachtoffers genoegdoening krijgen, met inbegrip van adequate compensatie.[d]
    — VN-Comité tegen Foltering  – 2018

  1. Zeid Ra’ad Al Hussein. Opening remarks by Zeid Ra’ad Al Hussein, United Nations High Commissioner for Human Rights at the Expert meeting on ending human rights violations against intersex persons,  [Press release]. United Nations; 2015 [bewerkt 16 sept 2015; geraadpleegd 19 sept 2015]. URL: http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=16431&LangID=E#sthash.TTMfNnJr.dpuf.
  2. Pūras D. Report of the Special Rapporteur on the right of everyone to the enjoyment of the highest attainable standard of physical and mental health. United Nations, General Assembly, 30 juli 2015. Rapport Nr. A/70/213.
  3. Méndez JE. Report of the Special Rapporteur on torture and other cruel, inhuman or degrading treatment or punishment, Human Rights Council United Nations, Twenty-second session. Report. United Nations Human Rights Council, 02/01/2013 2013. ISBN A/HRC/22/53.
  4. Committee against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment. Concluding observations on the seventh periodic report of the Netherlands*. CAT/C/NLD/CO/7. United Nations, 18 december 2018.

Letterlijk citaat mensenrechtenparadigma
Letterlijk citaat Medisch paradigma
Uitspraak/aanbeveling/citaat mensenrechten institutie of – authoriteit
Citaat van boek  of (peer-reviewed) artikel, niet aan één auteur toe te wijzen,
ongeacht het paradigma

  1. Ahmed FS, Nordenstrom A, Quigley CA, Butler G, Cassorla F, Drop S, et al. Letter to Mr. J.E. Mendez, Special Rapporteur on Torture. 2013.
  2. Beck U. Ecological Politics in an Age of Risk. Cambridge, UK: Polite Press; 1995. ISBN: 0 7456 13772
  3. Buisman SS. Criteria voor strafbaarstelling. Boom Strafblad. 2020;1:64-72. https://doi.org/10.5553/BSb/266669012020001001010
  4. Committee against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment. Concluding observations on the seventh periodic report of the Netherlands*. CAT/C/NLD/CO/7. United Nations, 18 december 2018.
  5. Committee on the Rights of the Child. General comment No. 12 (2009): The right of the child to be heard. United Nations, Convention on the Rights of the Child, 1 July 2009. ISBN CRC/C/GC/12.
  6. Daryl J. Intersekse aandoeningen: man of vrouw? Amsterdam, Nederland: Pulse Media Online; 2017 [geraadpleegd 1 maart 2017]. 27 februari 2017. URL: https://www.mijngezondheidsgids.nl/intersekse-aandoeningen-man-vrouw/.
  7. Giddens A. Risk and responsibility. Mod L RevThe Modern Law Review. 1999;62:1-10.
  8. Havinga T. De toekomst van de rechtssociologie in het justitieel beleid. In: van Aeken K, van Loon F, redactie. UFSIA; Antwerpen, België: Vereniging voor de Sociaal-wetenschappelijke bestudering van het Recht; 2001.
  9. Hulshof A. Kinderen met een onduidelijk geslacht: soms is vroeg opereren beter dan niets doen: Interview Kinderuroloog Barbara Kortmann Amsterdam, Nederland2021 [bewerkt 24 februari 2021; geraadpleegd 26 maart 2021 2021]. 24 februari 2021. URL: https://www.trouw.nl/zorg/kinderen-met-een-onduidelijk-geslacht-soms-is-vroeg-opereren-beter-dan-niets-doen~b5f57d61/.
  10. Isala Zwolle. Hypospadie: Informatie over de operatie (Patientenfolder 5889-Hypospadie) Zwolle, Nederland: Isala ziekenhuis, Zwolle; 2022 [bewerkt 2 maart 2022; geraadpleegd 7 mei 2023]. URL: https://www.isala.nl/patientenfolders/5889-hypospadie/.
  11. Leemrijse C, Dulmen Sv. Genitale operaties bij kinderen met DSD jonger dan 12 jaar. Utrecht, Nederland: Nivel, Oktober 2022. ISBN 978-94-6122-769-0.
  12. Loenen TMLP. 25 jaar AWGB: juridische en sociale werking in soorten en maten. NTM|NJCM-Bulletin. 2020;45(2):224-250.
  13. Sedee M, Aerts L. Wel of niet ingrijpen in een jong intersekse lichaam? NRC. 17 juni 2023, Pagina 18-21 Sect. NRC Weekend. URL: https://www.nrc.nl/nieuws/2023/06/16/komt-er-een-verbod-op-operaties-bij-intersekse-kinderen-artsen-maken-zich-zorgen-a4167395#/krant/2023/06/17/#218.
  14. Sombroek-van Doorm MP, Conway DMA. Hoe betekenisvol is het participatierecht van het kind in de KNMG-meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld (2018)? Tijdschrift voor Jeugdrecht. 2019;3:77-82.
  15. Wigersma L, Biemond JP, van Coevorden RS, van der Geest WGH, Göttgens WP, Joustra PS, et al. KNMG/KNMP Richtlijn Uitvoering euthanasie en hulp bij zelfdoding. Den Haag, Nederland: Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie, September 2021.
  16. Wolffenbuttel KP, Hoebeke P. Open letter to the Council of Europe. J Pediatr Urol. 2018;14(1):4-5. https://doi.org/10.1016/j.jpurol.2018.02.004
VORIGE (171)
MENU
VOLGENDE (173)

Laatst gewijzigd op 7 november 2023 door Miriam van der Have