MISVATTINGEN#151Drogredenen



In de framing waarom nnmb’s noodzakelijk zijn of mogen worden uitgevoerd, worden tal van argumenten gebruikt die feitelijk drogredenen zijn:

  1. Complexiteit van de problematiek: Voorstanders van nnmb’s gebruiken de vermeende complexiteit en veronderstelde vooruitgang als redenen tegen wettelijke regulering (Drogreden: Valse complexiteit).
  2. Individualiteit van situaties: Het argument dat elke situatie uniek is en een specifieke aanpak vereist, wordt gebruikt om tegen wettelijke regulering te pleiten (Drogreden: Overgeneralisatie).
  3. Besluitvorming door ouders en artsen: Voorstanders stellen dat ouders en artsen het best gekwalificeerd zijn om te beslissen over nnmb’s (Drogreden: Beroep op autoriteit).
  4. Negeren van VN-standpunten: Het standpunt van het VN-comité tegen Foltering en het VN-Kinderrechtencomité, dat stelt dat alleen het kind mag beslissen, wordt genegeerd (Drogreden: Selectief gebruik van informatie).
  5. Gebrek aan wetenschappelijke onderbouwing: Voorstanders verdedigen nnmb’s zonder solide wetenschappelijke basis (Drogreden: Beroep op valse autoriteit).
  6. Voortzetting van nnmb’s: De bewering dat voortzetting van nnmb’s zal leiden tot mensenrechtenconforme oplossingen (Drogreden: Valse belofte).
  7. Voorspellen van toekomstig gender: Het ongegronde idee dat medische professionals het toekomstige gender van kinderen kunnen bepalen (Drogreden: Valse zekerheid).
  8. Noodzaak voor geestelijke ontwikkeling: De claim dat nnmb’s nodig zijn voor de geestelijke ontwikkeling en het voorkomen van stigma, zonder bewijs (Drogreden: Ongegronde generalisatie).
  9. Ontwikkeling van genderidentiteit: De suggestie dat nnmb’s noodzakelijk zijn voor de ontwikkeling van de juiste genderidentiteit of seksuele oriëntatie (Drogreden: Valse correlatie).
  10. Verbeterde technieken: Het argument dat betere technieken reden zijn voor minder klachten over nnmb’s, ondanks gebrek aan bewijs (Drogreden: Post hoc ergo propter hoc).
  11. Verouderde praktijken: De misleidende suggestie dat bepaalde nnmb’s niet meer worden gebruikt (Drogreden: Valse dichotomie).
  12. Ervaring van medische professionals: De ervaring van professionals wordt gebruikt om nnmb’s te rechtvaardigen (Drogreden: Beroep op autoriteit).
  13. Meerderheidstevredenheid: De stelling dat de meerderheid tevreden zou zijn met nnmb’s, gesteund door methodologisch zwak onderzoek (Drogreden: Onjuiste generalisatie).
  14. Invloed van framing: De manier waarop gezondheidswerkers en informatiemateriaal de situatie aan ouders presenteren, beïnvloedt de keuze voor nnmb’s (Drogreden: Beroep op emotie en angst).


Kernbegrippen voor dit hoofdstuk : Afleiding door verwarring, Argument, Baten/risicoverhouding, Besluitvorming, Complexiteit, Definitie, Drogreden, Framing, Genderdysforie, Genderidentiteit, Genitale Chirurgie, Intersekse, Interseksefobie, Maatschappelijke Gevolgen, Medische Behandeling, Medische professie, Mensenrechtenschending, misvattingen, Misvattingen Intersekse, MvdH, Operatietechniek, Psychische gevolg, Psychosociale schade, Seksuele Oriëntatie, Sociale/culturele reden, Techniek, Tevredenheid, Toekomstig gender, Transgender kinderen, VN-Comité tegen Foltering, VN-Kinderrechtencomité, Vrije Keuze, Wetenschap, Wetenschappelijke Onderbouwing .

Samengevat met AI en gecontroleerd door een redacteur.

HOOFDSTUK 151

Argumenten voor nnmb’s zijn gebaseerd op drogredenen

Argumenten die gezondheidswerkers gebruiken om ouders voor een nnmb te laten kiezen, blijken gebaseerd te zijn op drogredenen. Het resultaat is dat ouders onjuist worden voorgelicht.

Volgens voorstanders van nnmb’s is de Wettelijke Regulering ongewenst omdat

Afgezien van het feit dat het VN-comité tegen Foltering duidelijk heeft aangegeven dat het alleen aan het kind is om te beslissen welke behandeling passend is[10] en dat ook het VN-Kinderrechtencomité heeft gezegd dat nnmb’s verboden moeten worden[11] 147147: Er zijn goede redenen om nnmb’s wettelijk te reguleren.Het is een misvatting dat er geen specifieke reden is om nu tot regulering van nnmb’s te komen., wordt in de redenatie van de voorstanders wel gesuggereerd dat er altijd een medische oplossing moet zijn en dat een nnmb daar deel van kan uitmaken, maar wordt niet uitgelegd waarom dat zo zou zijn (zie ook 8484: Nnmb’s kunnen per definitie worden uitgesteld en zijn daarom geen noodzakelijke medische interventies.Het is een misvatting dat een medische behandeling van intersekse kinderen noodzakelijk is.); de wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt. Wel wordt er vrijwel altijd gezegd dat de technieken tegenwoordig veel beter zijn dan vroeger, ook al is daar geen bewijs voor[12 , 20]. Als voorstanders van nnmb’s gevraagd wordt waarom een medische oplossing noodzakelijk of gepast is, wordt in het antwoord vaak teruggegrepen op de volgende frames:

De wetenschap is niet eenduidig, er is nog discussie

In dit frame worden nnmb’s nog uitgevoerd omdat “de baten/risicoverhouding voor geen operatie of vroege of late genitale chirurgie[8]” nog moet worden vastgesteld.

Genitale reconstructieve chirurgie bij getroffen vrouwen wordt niet langer gezien als een noodprocedure en de praktijk van genitale chirurgie op jonge leeftijd wordt zelfs in twijfel getrokken. […] De baten/risicoverhouding voor geen operatie of vroege of late genitale chirurgie voor kinderen met CAH moet nog worden vastgesteld.[8]

Wetenschap is altijd in beweging en discussie zal altijd blijven bestaan. Maar de wetenschap waar artsen op duiden heeft niets te maken met het probleem dat (nog) niet noodzakelijke behandelingen zonder de toestemming van het kind worden uitgevoerd. Dit frame staat ook bekend als ‘weerleging door afleiding’ en is een techniek die ook wordt (of werd) gebruikt om schade door (mee-)roken, milieuvervuiling, zure regen, opwarming van de aarde, wapenbezit, lood in benzine, freon in koelkasten e.d. te ‘weerleggen’[9 , 15 , 26 , 28 , 31 , 39]. Zie ook 7373: Artsen moeten de minst ingrijpende behandeling kiezen, zelfs als dat ‘niet behandelen’ is.Het is een misvatting dat nnmb’s toegestaan zijn omdat niet bewezen is dat niet-ingrijpen beter is. en 9292: De Wettelijke Regulering kan voldoende wetenschappelijk worden onderbouwd.Het is een misvatting dat er geen (of onvoldoende) onderzoek beschikbaar is om nnmb’s te reguleren..

We moeten wel doorgaan, want alleen zo vinden we de behandeling die in overeenstemming met alle mensenrechten is

Groepen die de kern van een probleem zijn, zien dat probleem zelf het minst. Zo vindt de luchtvaartsector dat er meer gevlogen moet worden zodat geïnvesteerd kan worden in schonere vliegtuigen LINK, de agrarische sector dat er meer koeien en grotere stallen moeten komen zodat meer besteed kan worden aan innoverende technologie LINK, en de alcoholproducenten dat er vooral niets moet veranderen 5De producenten verzetten zich in het overleg over drankgebruik tegen iedere beleidsmaatregel, waarna Het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid STAP en de Nederlandse Vereniging Drank en Horeca Inspecteurs (NVDI) uit het overleg stapten. Kort daarna werd het overleg door de overheid gestopt. Staatsecretaris van Maarten van Ooijen: “Streven naar consensus is ontzettend waardevol. Maar in deze situatie leidt het tot impasse. Terwijl het preventieakkoord juist vaart nodig heeft”. LINK . Officieel streven zulke probleempartijen naar consensus, maar in de praktijk streven ze naar een impasse, want zo kunnen ze doorgaan met hun oude manier van werken. Het frustreren van overleg is onderdeel van het zojuist genoemde ‘afleiding door verwarring’, aangevuld met de belofte dat ‘nog even doorgaan’ tot een oplossing zal leiden. De visie, feitelijk een drogredenering, dat het langer uitvoeren van nnmb’s zal leiden tot een oplossing die de mensenrechten van intersekse kinderen respecteert, is gericht op het doorgaan met mensenschendingen. Uit hun aard kunnen nnmb’s niet in overeenstemming met mensenrechten worden gebracht, want nnmb’s zijn juist de mensenrechtenschendingen. Zie ook 7373: Artsen moeten de minst ingrijpende behandeling kiezen, zelfs als dat ‘niet behandelen’ is.Het is een misvatting dat nnmb’s toegestaan zijn omdat niet bewezen is dat niet-ingrijpen beter is. en 9292: De Wettelijke Regulering kan voldoende wetenschappelijk worden onderbouwd.Het is een misvatting dat er geen (of onvoldoende) onderzoek beschikbaar is om nnmb’s te reguleren..

Bij deze diagnose kunnen we het toekomstig gender met zekerheid bepalen, dus is er geen reden niet behandelen

Bij geen enkel kind is het toekomstige gender met zekerheid te voorspelen. Die onzekerheid geldt voor alle kinderen, maar nog meer voor intersekse kinderen. Dit frame wordt vaak gebruikt bij de diagnose CAH (ook bekend als AGS); vijf procent van de kinderen met CAH ontwikkelt later genderdysforie; met een vroege ‘normaliserende’ behandeling wordt deze kinderen een vrije gender­ontwikkeling ontnomen. Omdat niet te zeggen is welk kind het toegekende gender verwerpt, worden de rechten van alle kinderen die een nnmb ondergaan geschonden. Zie ook 5252: Geslachtsbevestigende behandelingen vereisen de vrije en volledig geïnformeerde toestemming van de patiënt zelf.Het is een misvatting dat het geslacht van een kind binnen drie of vijf dagen kan worden vastgesteld door artsen., 7272: Nnmb’s moeten wettelijk gereguleerd worden omdat de rechten van het kind worden geschonden, niet omdat het toekomstige gender wel of niet bekend is.Het is een misvatting dat nnmb’s toegestaan zijn als (gedacht wordt dat) het geslacht met zekerheid bekend is. en 137137: Tevredenheid is geen maatstaf voor het mogen schenden van rechten (zo die tevredenheid al meetbaar is).Het is een misvatting dat nnmb’s zijn toegestaan als 95% van de patiënten tevreden is..

Dit soort operaties zijn soms noodzakelijk voor de geestelijke ontwikkeling en om stigma te voorkomen

Zelfs na zeventig jaar is er geen onderzoek dat dit bewijst. Wel blijkt uit veel onderzoek dat kinderen ontevreden zijn met de gekregen behandeling en dat intersekse personen te maken hebben met buitengewoon veel psychische en maatschappelijke gevolgen die niet aan de diagnose te koppelen zijn. Gezien het verschil met wat John Money aantrof met onderzoek van bijna zeventig jaar later, ligt het meer voor de hand dat die gevolgen voortkomen uit de medische aandacht en niet uit de diagnose. Verder geldt ook hier dat het kind zelf toestemming moet geven voor medische behandelingen die niet noodzakelijk zijn. Zie ook 7676: Nnmb’s geven niemand superkrachten, het taboe op intersekse kan wel krachten ontnemen.Het is een misvatting dat om anders te durven zijn, je veel zelfvertrouwen nodig hebt - en dat chirurgie dus beter is., 7878: Nnmb’s zijn maar een klein onderdeel van de problemen die intersekse personen ondervinden.Het is een misvatting dat alle problemen voorbij zijn als er geen nnmb’s meer worden uitgevoerd., 8383: Normaliseren’ van intersekse kinderen resulteert niet in sociale acceptatie.Het is een misvatting dat intersekse kinderen ‘genormaliseerd’ moeten worden omdat de maatschappij intersekse niet accepteert., 8484: Nnmb’s kunnen per definitie worden uitgesteld en zijn daarom geen noodzakelijke medische interventies.Het is een misvatting dat een medische behandeling van intersekse kinderen noodzakelijk is. en 9191: Intersekse kan niet en hoeft niet te worden genezen.Het is een misvatting dat intersekse kinderen genezen kunnen worden..

Dit soort operaties zijn noodzakelijk voor de ontwikkeling van de juiste genderidentiteit (of seksuele oriëntatie)

Dit suggereert dat gezondheidswerkers in staat zouden zijn iemands toekomstig gender te voorspellen, maar dat is onmogelijk. Daarnaast geldt ook hier dat alleen het kind zelf toestemming kan geven voor een niet-noodzakelijke medische behandeling. Zie ook 8181: Nnmb’s werken niet als een conversietherapie.Het is een misvatting dat intersekse kinderen zonder een nnmb homoseksueel of non-binair worden. en 8282: Normaliserende’ operaties gaan over onhaalbare normen, niet over ‘iets normaal maken’.Het is een misvatting dat een ‘normaliserende’ operatie iets te maken heeft met normaal..

De techniek is tegenwoordig veel beter

Dus in het verleden was er wel reden tot klagen? De techniek mag dan beter zijn (hoewel dat door onderzoekers wordt betwist[12 , 20]), er is geen onderzoek dat bewijst dat er minder reden tot klagen is. Het belangrijkste punt is immers niet de techniek, maar het zonder toestemming van het kind uitvoeren van niet-noodzakelijke medische behandelingen. Zie ook 5757: Nnmb’s hebben een experimenteel karakter en zijn daarom geen normale medische behandelingen.Het is een misvatting dat nnmb’s medische behandelingen zijn..

Dergelijke operaties/behandelingen gebruiken we tegenwoordig niet meer

Blijkbaar wordt met ‘dergelijke’ iets anders bedoeld dan waar het bij nnmb’s om gaat; misschien wordt de operatietechniek bedoeld. Er wordt in ieder geval niet mee bedoeld dat nnmb’s verleden tijd zijn. In een enquête onder chirurgen tijdens een DSD-bijeenkomst in 2011 gaf 78% van de chirurgen aan nog steeds een voorkeur te hebben voor vroege feminiserende chirurgie bij kinderen met CAH[40]. Ook in meer wetenschappelijke omgevingen geven chirurgen aan nnmb’s niet te hebben afgezworen[29 , 41]. Maar ongeacht hoe het woord ‘dergelijke’ geïnterpreteerd moet worden, het blijven operaties waarvoor het kind geen toestemming heeft kunnen geven, terwijl de operatie niet levensreddend is. Zie ook 7777: Nnmb’s zijn gebaseerd op meningen, niet op wetenschappelijk bewijs.Het is een misvatting dat artsen bij gebrek aan EBM op hun ervaring mogen vertrouwen..

De medische professie heeft veel ervaring

Voor dit frame, ook bekend als de trust me, I’m a doctor-bias, wordt een beroep gedaan op de autoriteit of geloofwaardigheid van degene die de bewering doet. Het wordt vaak gebruikt om nnmb’s te rechtvaardigen[3 , 16 , 29 , 30 , 41]. Maar zelfs artsen zeggen dat bewijs voor zo’n rechtvaardiging ontbreekt[18 , 21]. Het is onwaarschijnlijk dat na 70 jaar ervaring met nnmb’s, artsen ooit in staat zullen zijn dergelijk bewijs te leveren. Maar belangrijker is dat ervaring geen reden is om nnmb’s uit te voeren. Zie ook 5454: Argumenten van anderen dan de patiënt zelf mogen niet leiden tot een geslachtsbevestigende behandeling.Het is een misvatting dat jong opereren grote voordelen heeft (en andere argumenten voor vroege chirurgie). en 5555: Operaties op jonge kinderen hebben ernstige gevolgen en zijn daarom onethisch als ze hadden kunnen worden uitgesteld.Het is een misvatting dat jong opereren geen nadelen heeft..

De meeste mensen zijn tevreden

Het beperkte aantal onderzoeken dat dit moet aantonen is methodologisch niet sterk omdat er tal van problemen zijn die het onderzoek in de weg staan. 101101: Door het grote aantal vertekeningen is tevredenheidsonderzoek wetenschappelijk zeer zwak, zo niet onmogelijk.Het is een misvatting dat intersekse kinderen (of volwassenen) kunnen aangeven of hun vroege ‘normaliserende’ behandeling goed was. Uit het onderzoek dat wel beschikbaar is, blijkt dat niet kan worden gesteld dat de meerderheid tevreden is[4]. 100100: Tevredenheidsonderzoek schetst een te positief beeld en tevredenheid is geen legitimering voor nnmb’s.Het is een misvatting dat de meeste kinderen tevreden terugkijken op een genitale operatie. Maar tevredenheid is geen reden om kinderen zonder hun toestemming een niet-noodzakelijke behandeling te laten ondergaan waarvan bovendien ook volgens de gezondheidswerkers een deel helemaal niet tevreden is.

Ouders worden niet gedwongen, het is hun eigen keuze, zij zijn degenen die een nnmb willen

Diverse onderzoeken laten zien dat de wijze waarop informatie aan ouders wordt gegeven een sterke invloed heeft op welke keuze ze maken[1 , 13 , 14 , 22 , 27 , 35 , 36 , 42] en ouders geven aan dat artsen nnmb’s adviseren[7]. Ook informatiemateriaal van ziekenhuizen stuurt aan op nnmb’s[32 , 37 , 38]. Daardoor is nauwelijks sprake van een vrije keuze – veel ouders hebben de indruk dat er geen andere optie is dan opereren[6 , 13 , 23]. Onderzoek levert duidelijk bewijs van psychosociale schade die wordt aangericht door genitale ingrepen en bewijs dat ouders niet routinematig vrije en volledig geïnformeerde toestemming geven voordat hun kinderen een behandeling ondergaan[33]. Maar belangrijker is dat de ouders niet voor het kind mogen beslissen tot een niet noodzakelijke medische behandeling die uitgesteld kan worden tot het kind oud genoeg is om zelf te beslissen. Zie ook 7474: Alleen het kind zelf kan toestemming geven voor een geslachtsbevestigende behandeling.Het is een misvatting dat nnmb’s toegestaan zijn als de ouders toestemming geven. en 134134: Ouders die proxy consent geven voor nnmb’s schenden straffeloos de rechten van hun kind.Het is een misvatting dat ouders toestemming kunnen geven voor uitstelbare medische behandelingen..

Je kunt het een kind toch niet aandoen (om niet in te grijpen)!

Of ‘als je niet kiest voor een operatie, zal je kind worden gepest’. Veel ouders laten hun besluiten over geslachtstoekenning en nnmb’s beïnvloeden door de angsten die ze hebben over de toekomst van hun kind[5]. Een arts die een beroep doet op die angst zal ouders makkelijk laten besluiten een nnmb te laten uitvoeren. Dit frame getuigt van interseksefobie en een gebrek aan kennis over de samenleving[17]. Opmerkelijk genoeg wordt het argument dat je een kind zoiets niet kunt aandoen bij transgender kinderen juist gebruikt om nagenoeg dezelfde behandelingen lang uit te stellen.6Bij transgender kinderen wordt het argument semi-wetenschappelijk ingepakt in de stelling dat tot aan of na de puberteit moet worden gewacht[25]. Het is onbekend waarom dat vereiste niet geldt voor intersekse kinderen. Het frame laat zien dat nnmb’s om sociale/culturele redenen worden uitgevoerd en niet vanwege een medische noodzaak (zie ook 8484: Nnmb’s kunnen per definitie worden uitgesteld en zijn daarom geen noodzakelijke medische interventies.Het is een misvatting dat een medische behandeling van intersekse kinderen noodzakelijk is.). Inmiddels zijn voldoende intersekse kinderen zonder nnmb’s opgegroeid (inclusief een aantal die via de media zichtbaar zijn[2 , 19 , 24]) om de beweringen over stigma en een niet-accepterende samenleving te falsificeren. Er zijn aanwijzingen dat niet-opereren betere resultaten oplevert als wel-opereren[34]. Maar zelfs als de samenleving een probleem zou hebben met inter­sekse, dan is het de samenleving die aangepast moet worden, niet het kind. Het is mogelijk dat een deel van de kinderen uiteindelijk zal kiezen voor een medische behandeling om de geslachtskenmerken aan te passen aan het eigen gender. Maar dan zijn deze kinderen oud genoeg om daar zelf over te beslissen.

Gezondheidswerkers onderschatten hoezeer hun framing van intersekse bijdraagt aan de keuze van ouders voor nnmb’s[34 , 36]. Deze frames leiden tot een grote diversiteit aan argumenten die elders in deze publicatie al zijn weerlegd (zie 5454: Argumenten van anderen dan de patiënt zelf mogen niet leiden tot een geslachtsbevestigende behandeling.Het is een misvatting dat jong opereren grote voordelen heeft (en andere argumenten voor vroege chirurgie). voor een overzicht van onjuiste argumenten die gebruikt worden bij het goedpraten van nnmb’s).

Standpunt NNID

Argumenten voor nnmb’s zijn gebaseerd op drogredenen

Er zijn veel redenen om nnmb’s wettelijk te reguleren; er zijn geen geldige redenen om nnmb’s toe te staan.

Wat mensen zeggen


  • We hebben ons laten meeslepen
    ‘Vlak voor de operatie zeiden artsen dat wij zelf mochten kiezen, maar ook dat het belangrijk was om die geslachtsklier wél weg te halen, en dat de meeste andere ouders daar ook voor kiezen.’ Ook spraken de artsen over een kans op kwaadaardigheid in de testes. ‘Toen we dat hoorden, werd ik bang en wilde ik die operatie liever eerder dan later. We hebben ons laten meeslepen omdat we zelf ook niet wisten wat het beste zou zijn.’[a]
    — Janis, moeder van Mila – 2023

  • Achteraf
    Ik zoek tegenwoordig op internet alles wat los en vast zit over dit onderwerp. Daardoor weet ik inmiddels dat die kans op kanker klein is en ze zonder die operatie waarschijnlijk vanzelf in de puberteit zou zijn gekomen, zonder medicinale interventies. Achteraf had ik liever gehad dat deze keus bij Mila zelf had gelegen, in plaats van dat wij die voor haar hebben genomen.[b]
    — Janis, moeder van Mila – 2023

  • Als hun ouders een operatie willen, doen wij dit
    Als hun ouders een operatie willen, doen wij dit. Ik ken zelf niemand die achteraf zegt: ‘We hebben er spijt van’.[a]
    — Hedi Claahsen, kinderendocrinoloog – 2017

  1. Keulen B, Aerts L. Wie is de baas over een kinderlichaam bij medische ingrepen?, Vrij Nederland [Magazine]. Amsterdam, Nederland: Weekbladpers Groep; 2023 [geraadpleegd 7 November 2023]. URL: https://www.vn.nl/baas-over-een-kinderlichaam/.
  2. Keulen B, Aerts L. Wie is de baas over een kinderlichaam bij medische ingrepen?, Vrij Nederland [Magazine]. Amsterdam, Nederland: Weekbladpers Groep; 2023 [geraadpleegd 7 November 2023]. URL: https://www.vn.nl/baas-over-een-kinderlichaam/.
  3. Oosterom R. ‘De eerste reflex van ouders is vaak: Dokter, kunt u het goed maken?’. Trouw. 27 juli 2017, Pagina 7 Sect. Vandaag. URL: https://www.trouw.nl/samenleving/voor-interseksuelen-gaat-het-hokje-man-vrouw-niet-op-~ac3a7008/.

Letterlijk citaat mensenrechtenparadigma
Letterlijk citaat Medisch paradigma
Uitspraak/aanbeveling/citaat mensenrechten institutie of – authoriteit
Citaat van boek  of (peer-reviewed) artikel, niet aan één auteur toe te wijzen, ongeacht het paradigma

  1. Abramsky L, Hall S, Levitan J, Marteau TM. What parents are told after prenatal diagnosis of a sex chromosome abnormality: interview and questionnaire study. Bmj. 2001;322:463-466. https://doi.org/10.1136/bmj.322.7284.463
  2. Aerts L, van Driel E. Meisjesjongensmix. Netherlands, 2020. video 7:30 minuten.
  3. American Association of Clinical Urologists, American Association of Pediatric Urologists, Pediatric Endocrine Society, Societies for Pediatric Urology, The North American Society for Pediatric and Adolescent Gynecology (NASPAG), Society of Academic Urologists. RE: HRW and interACT Report, “I Want to Be Like Nature Made Me”2016 16 November.
  4. Bennecke E, Bernstein S, Lee P, van de Grift TC, Nordenskjöld A, Rapp M, et al. Early Genital Surgery in Disorders/Differences of Sex Development: Patients’ Perspectives. Arch Sex Behav. 2021. https://doi.org/10.1007/s10508-021-01953-6
  5. Boucher NA, Alkazemi MH, Tejwani R, Routh JC. Parents of Children With Newly Diagnosed Disorders of Sex Development Identify Major Concerns: A Qualitative Study. Urology. 2022;164:218-223. https://doi.org/10.1016/j.urology.2022.01.001
  6. Boyse KL, Gardner M, Marvicsin DJ, Sandberg DE. “It Was an Overwhelming Thing”: Parents’ Needs After Infant Diagnosis With Congenital Adrenal Hyperplasia. Journal of Pediatric Nursing. 2014;29(5):436-441. https://doi.org/10.1016/j.pedn.2014.01.007
  7. Chan KH, Panoch J, Carroll A, Wiehe S, Downs S, Cain MP, et al. Parental perspectives on decision-making about hypospadias surgery. J Pediatr Urol. 2019;15(5):449.e441-449.e448. https://doi.org/10.1016/j.jpurol.2019.04.017
  8. Claahsen – van der Grinten HL, Speiser PW, Ahmed SF, Arlt W, Auchus RJ, Falhammar H, et al. Congenital Adrenal Hyperplasia—Current Insights in Pathophysiology, Diagnostics, and Management. Endocrine reviews. 2022;43(1):91-159. https://doi.org/10.1210/endrev/bnab016
  9. Clare K, Maani N, Milner J. Meat, money and messaging: How the environmental and health harms of red and processed meat consumption are framed by the meat industry. Food Policy. 2022;109:102234. https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2022.102234
  10. Committee against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment. Concluding observations on the seventh periodic report of the Netherlands*. CAT/C/NLD/CO/7. United Nations, 18 december 2018.
  11. Committee on the Rights of the Child. Concluding observations on the the combined fifth and sixth periodic reports of the Netherlands*. CRC/V/NLD/CO/5-6. United Nations, 11 february 2022.
  12. Cools M, Nordenström A, Robeva R, Hall J, Westerveld P, Flück C, et al. Caring for individuals with a difference of sex development (DSD): a Consensus Statement. Nature Reviews Endocrinology. 2018;14(7):415-429. https://doi.org/10.1038/s41574-018-0010-8
  13. Crissman HP, Warner L, Gardner M, Carr M, Schast A, Quittner AL, et al. Children with disorders of sex development: A qualitative study of early parental experience. Int J Pediatr Endocrinol. 2011;2011(1):1-11. https://doi.org/10.1186/1687-9856-2011-10
  14. Freda MF, Dicé F, Auricchio M, Salerno M, Valerio P. Suspended Sorrow: The Crisis in Understanding the Diagnosis for the Mothers of Children with A Disorder of Sex Development. International Journal of Sexual Health. 2014:1-13. https://doi.org/10.1080/19317611.2014.957793
  15. Goldberg RF, Vandenberg LN. Distract, delay, disrupt: examples of manufactured doubt from five industries. Reviews on Environmental Health. 2019;34(4):349-363. https://doi.org/10.1515/reveh-2019-0004
  16. Graham EM, Oliver JD, Agarwal CA. Creating a Space for Intersex Individuals in the Treatment of Differences of Sex Development. Aesthetic Plastic Surgery. 2020;44(5):1893-1894. https://doi.org/10.1007/s00266-020-01650-0
  17. Hegarty P, Smith A. Public understanding of intersex: an update on recent findings. International Journal of Impotence Research. 2022. https://doi.org/10.1038/s41443-021-00485-w
  18. Hughes IA, Houk C, Ahmed SF, Lee PA, Lwpes Consensus Group, Espe Consensus Group. Consensus statement on management of intersex disorders. Arch Dis Child. 2006;91(7):554-563. https://doi.org/10.1136/adc.2006.098319
  19. Joosten O. Iedere week wordt er in Nederland een kindje geboren met een onduidelijk geslacht [Brandpunt]. Hilversum, Nederland: KRO-NCRV; 2016 [geraadpleegd 22 mei 2016]. 26 april 2016. URL: http://brandpunt.kro-ncrv.nl/brandpunt/iedere-week-wordt-er-in-nederland-een-kindje-geboren-met-een-onduidelijk-geslacht/.
  20. Krege S, Falhammar H, Lax H, Roehle R, Claahsen-van der Grinten H, Kortmann B, et al. Long-Term Results of Surgical Treatment and Patient-Reported Outcomes in Congenital Adrenal Hyperplasia – Multicenter European Registry Study. Journal of Clinical Medicine. 2022;11(15):4629.
  21. Lee PA, Houk CP, Ahmed SF, Hughes IA. Consensus statement on management of intersex disorders. Pediatrics. 2006;118(2):e488-e500. https://doi.org/10.1542/peds.2006-0738
  22. Liao L-M, Hegarty P, Creighton S, Lundberg T, Roen K. Clitoral surgery on minors: an interview study with clinical experts of differences of sex development. BMJ open. 2019;9(6):e025821. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2018-025821
  23. van Lisdonk J, van Ditzhuijzen J, van de Walle R. Het beste voor je kind: Ervaringen van ouders van een kind met een vorm van intersekse/DSD. Utrecht, Nederland: Rutgers, April 2020. Rapport Nr. NL1348MR.
  24. Lohman E, Lohman S. Raising Rosie. Philadelphia, PA, USA: Jessica Kingsley Publishers; 2018. ISBN: 978 1 78450 652 0
  25. Mahfouda S, Moore JK, Siafarikas A, Hewitt T, Ganti U, Lin A, et al. Gender-affirming hormones and surgery in transgender children and adolescents. The Lancet Diabetes & Endocrinology. 2019;7(6):484-498. https://doi.org/10.1016/S2213-8587(18)30305-X
  26. Markowitz GE, Rosner D. Deceit and denial : the deadly politics of industrial pollution. California/Milbank Books on Health and the Public. Berkeley, CA, USA: University of California Press / Milbank Memorial Fund; 2002. ISBN: 0-520-21749-7
  27. Marteau TM, Nippert I, Hall S, Limbert C, Reid M, Bobrow M, et al. Outcomes of pregnancies diagnosed with Klinefelter syndrome: the possible influence of health professionals†. Prenatal diagnosis. 2002;22(7):562-566. https://doi.org/10.1002/pd.374
  28. Michaels D. Doubt is Their Product: How Industry’s Assault on Science Threatens Your Health. New York, NY, USA: Oxford University Press; 2008. ISBN: 978-0-19-530067-3
  29. Mouriquand P, Caldamone A, Malone P, Frank JD, Hoebeke P. The ESPU/SPU standpoint on the surgical management of Disorders of Sex Development (DSD). J Pediatr Urol. 2014;10(1):8-10. https://doi.org/10.1016/j.jpurol.2013.10.023
  30. Mouriquand PDE, Gorduza DB, Gay C-L, Meyer-Bahlburg HFL, Baker L, Baskin LS, et al. Surgery in disorders of sex development (DSD) with a gender issue: If (why), when, and how? J Pediatr Urol. 2016. https://doi.org/10.1016/j.jpurol.2016.04.001
  31. Oreskes N, Conway EM. Merchants of doubt: how a handful of scientists obscured the truth on issues from tobacco smoke to global warming. New York, NY, USA: Bloomsbury Press; 2010. ISBN: 9781596916104
  32. Radboudumc / Polikliniek Amalia Kinderziekenhuis. Operaties [Website]. Nijmegen: Radboudumc; 2022 [geraadpleegd 9 juni 2022]. URL: https://www.radboudumc.nl/patientenzorg/aandoeningen/adrenogenitaal-syndroom/behandelingen/operaties.
  33. Roen K. Intersex or Diverse Sex Development: Critical Review of Psychosocial Health Care Research and Indications for Practice. The Journal of Sex Research. 2019;56(4-5):511-528. https://doi.org/10.1080/00224499.2019.1578331
  34. Roen K, Hegarty P. Shaping parents, shaping penises: How medical teams frame parents’ decisions in response to hypospadias. British journal of health psychology. 2018;23(4):967-981. https://doi.org/10.1111/bjhp.12333
  35. Sanders C, Carter B, Goodacre L. Parents’ narratives about their experiences of their child’s reconstructive genital surgeries for ambiguous genitalia. Journal of Clinical Nursing. 2008;17(23):3187-3195. https://doi.org/10.1111/j.1365-2702.2007.02006.x
  36. Streuli JC, Vayena E, Cavicchia‐Balmer Y, Huber J. Shaping Parents: Impact of Contrasting Professional Counseling on Parents’ Decision Making for Children with Disorders of Sex Development. The journal of sexual medicine. 2013;10(8):1953-1960. https://doi.org/10.1111/jsm.12214
  37. UMC Groningen. Hypospadie, een onvolledig gevormde plasbuis [website – patientenvoorlichting]. Groningen, Nederland: UMC Groningen; [geraadpleegd 5 juli 2022]. URL: https://www.umcg.nl/-/hypospadie.
  38. UMC St Radboud. Behandelteam meisjes met adrenogenitaal syndroom (AGS): Patiënteninformatie. Nijmegen, Nederland: UMC St Radboud; 2011. URL: https://www.radboudumc.nl/Informatiefolders/6804-Behandelteam_meisjes_met-i.pdf.
  39. Wofsy SC, McElroy MB, Sze ND. Freon Consumption: Implications for Atmospheric Ozone. Science. 1975;187(4176):535-537. https://doi.org/10.1126/science.187.4176.535
  40. Wolffenbuttel K, Crouch NS. Timing of feminising surgery in disorders of sex development. In: Hiort O, Ahmed F, redactie. Understanding Differences and Disorders of Sex Development (DSD). 27: Karger Publishers; 2014. p. 210-221. ISBN: 3318025593 https://doi.org/10.1159/000363665
  41. Wolffenbuttel KP, Hoebeke P. Open letter to the Council of Europe. J Pediatr Urol. 2018;14(1):4-5. https://doi.org/10.1016/j.jpurol.2018.02.004
  42. Zeiler K, Wickström A. Why do ‘we’perform surgery on newborn intersexed children? The phenomenology of the parental experience of having a child with intersex anatomies. Feminist Theory. 2009;10(3):359-377. https://doi.org/10.1177/1464700109343258

VORIGE (150)
MENU
VOLGENDE (152)

Laatst gewijzigd op 12 november 2023 door Miriam van der Have