HOOFDSTUK 133
Nnmb’s vallen onder ‘wrede, onmenselijke behandeling’, maar dat is weinig beter dan ‘foltering’
Gezondheidswerkers martelen toch niet? Nee, maar het alternatief is niet beter: wrede, onmenselijke en onterende behandeling. Dat is de categorie waarin nnmb’s vallen volgens het VN-Verdrag tegen Foltering. De rol die de overheid heeft bij de uitvoering van nnmb’s zou misschien wel onder foltering kunnen vallen
Marteling of Foltering
Voor het VN Verdrag tegen foltering en andere wrede, onmenselijke en onterende behandeling of bestraffing 1Een verbod op foltering of van wrede, onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing is ook in andere door Nederland geratificeerde verdragen opgenomen – zie voetnoot 605 (pagina 169) voor meer informatie. maakt Nederland onderscheid tussen foltering en marteling:
- marteling is het opzettelijk toebrengen van hevige psychische of lichamelijke pijn of leed aan iemand die van zijn vrijheid is beroofd,
- foltering is marteling gepleegd door of met instemming van een ambtenaar met als doel informatie of een bekentenis te verkrijgen, te bestraffen, te intimideren, iemand ergens toe te dwingen, vrees aan te jagen of te discrimineren.2Art. 1 Wet Internationale misdrijven: https://wetten.overheid.nl/BWBR0015252/2020-01-01
Omdat Nederland wetten hanteert die door gezondheidswerkers en ouders als toestemming voor nnmb’s worden gezien, en ministers meer dan eens zeggen dat de keuze voor deze operaties wordt overgelaten aan artsen, is een beroep op foltering zo vreemd nog niet. In een zaak tegen de Staat der Nederlanden zou misschien het woord foltering worden gebruikt.
Wrede, onmenselijke en onterende behandeling
Bij gezondheidswerkers en ouders ligt het anders. Daar is niet zozeer sprake van foltering, maar van wrede, onmenselijke en onterende behandeling. Dat alternatief is niet minder misdadig; volgens de VN is sprake van een ernstige mensenschending waarvoor de daders vervolgd moeten worden [5]. In reactie op vragen van het verdragscomité zei de Nederlandse Staat: ‘Onnodige medische en chirurgische behandelingen vormen in beginsel geen zorg van goede kwaliteit’[4].3De Nederlandse overheid vindt ‘in beginsel geen goede zorg’ blijkbaar geen groot probleem, want ondanks de duidelijke aanbevelingen van het VN-comité tegen Foltering blijft zij de conflicterende nationale wetgeving (zie 148148: Nederland heeft geen wetgeving waarmee nnmb’s effectief en efficiënt kunnen worden aangepakt.Het is een misvatting dat Nederland al goede wetgeving heeft die de rechten van het kind beschermt.) waarmee ouders en artsen hun beslissingen voor het uitvoeren van nnmb’s legitimeren, steunen. Het VN-Comité tegen Foltering stelt het in 2018 scherper; uit de paragrafen 52 en 53 van de Concluding Observations voor Nederland in 2018[2], volgt dat artsen die nnmb’s verrichten, het verdrag –en daarmee mensenrechten– schenden.
Goede bedoelingen
Het feit dat nnmb‘s vaak met goede bedoelingen worden uitgevoerd, neemt opzet niet weg als de artsen weten dat er geen medische noodzaak is.4Artsen weten dat er geen medische noodzaak is. In een artikel dat geschreven is door vooraanstaande gezondheidswerkers die betrokken zijn bij de behandeling van CAH staat: ‘Genitale reconstructieve chirurgie bij getroffen vrouwen wordt niet langer als een noodprocedure beschouwd, en de praktijk van genitale chirurgie in de zuigelingenleeftijd is zelfs ter discussie gesteld.’ [1] Operaties op intersekse kinderen komen vaak neer op ernstige lichamelijke en geestelijke pijn en lijden. Vandaar dat nnmb’s ook kunnen voldoen aan de individuele daden van foltering volgens artikel 7, eerste lid, sub f), en andere onmenselijke daden volgens artikel 7, eerste lid, sub k), van het Statuut van Rome.[3].
Ook in artikel 3 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) wordt gesproken over foltering.5 https://wetten.overheid.nl/BWBV0001000/2021-08-01 In een recente uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens is aangegeven dat intersekse mensen waarschijnlijk met succes een beroep kunnen doen op dit artikel. Zie 147147: Er zijn goede redenen om nnmb’s wettelijk te reguleren.Het is een misvatting dat er geen specifieke reden is om nu tot regulering van nnmb’s te komen. voor details over deze uitspraak.
Al met al is het verschil tussen foltering en wrede, onmenselijke en onterende behandeling weinig relevant voor nnmb’s.
Standpunt NNID
De naam van de mensenrechtenschending is niet belangrijk, het niveau waarop de schending plaats vindt wél
Het gaat niet om de naam, maar om de daad. Ongeacht de gebruikte term, marteling, foltering of onmenselijke behandeling, staat vast dat Nederland zich schuldig maakt aan een reeks mensenrechtenschendingen door intersekse mensen niet te beschermen tegen nnmb’s. Doordat de Nederlandse overheid nadrukkelijk de beslissing over nnmb’s aan artsen overlaat, is sprake van systemische mensenrechtenschendingen. Doordat ziekenhuisbesturen artsen toestaan deze behandelingen uit te voeren is sprake van institutionele mensenrechtenschendingen.
Wat mensen zeggen
Daders vervolgen en genoegdoening voor slachtoffers
De Staat die partij is dient:
(a) de wetgevende, bestuurlijke en andere maatregelen te nemen die nodig zijn om respect voor de fysieke integriteit en autonomie van intersekse personen te waarborgen en om te verzekeren dat niemand tijdens de kindertijd wordt onderworpen aan niet-urgente medische of chirurgische ingrepen om het geslacht van het kind te bepalen zonder zijn of haar geïnformeerde toestemming;
[…]
(d) onderzoek te doen naar gevallen van chirurgische ingrepen of andere medische procedures die zijn uitgevoerd op intersekse personen zonder daadwerkelijke toestemming en de daders te vervolgen en, indien verantwoordelijk bevonden, te straffen. Zij moet er ook voor zorgen dat de slachtoffers genoegdoening krijgen, met inbegrip van adequate compensatie.[a]
— VN-Comité tegen Foltering – 2018
Nederland is het niet eens met het Comité tegen Foltering
Nederland deelt de aanbevelingen van het VN-Comité over intersekse/DSD niet geheel, omdat deze erg stellig zijn en naar mijn mening niet altijd recht doen aan de inzet van de zorgprofessionals, die bijvoorbeeld werken in de 6 gespecialiseerde DSD-centra (DSD = Disorders/Differences in Seks (sic) Development).[b]
— Minister Bruno Bruins – 2019
Zou moeten worden uitgesteld
Mijn uitgangspunt is dat bij kinderen met een intersekse/DSD conditie een medisch niet-noodzakelijke behandeling uitgesteld zou moeten worden tot het moment dat het betrokken kind zelf volledig geïnformeerde consent kan geven. .[c]
— Minister Bruno Bruins – 2019
Toestemming van ouders
Zonder overleg met en toestemming van ouders worden geen stappen in diagnostiek of behandeling van kinderen gezet. Dat sluit aan bij de Nederlandse wetgeving.[d]
— Minister Bruno Bruins – 2019
Aan de medische professionals
Laat ik vooropstellen dat een medisch oordeel over ingrepen bij DSD-kinderen altijd aan de medische professionals is. Beslissingen over operatief ingrijpen worden binnen een multidisciplinair team individueel zorgvuldig afgewogen en zijn soms noodzakelijk.[e]
— Minister Bruno Bruins– 2019