MISVATTINGEN#133Marteling, foltering, of wrede, onmenselijke en onterende behandeling

  1. Nederland maakt onderscheid tussen foltering en marteling, waarbij foltering ook door ambtenaren gepleegd kan zijn met specifieke doelen zoals het verkrijgen van informatie.
  2.  Gezondheidswerkers en ouders die niet-medisch noodzakelijke medische behandelingen (nnmb’s) uitvoeren, kunnen onder wrede, onmenselijke en onterende behandeling vallen, volgens VN-richtlijnen.
  3.  Het VN-Comité tegen Foltering stelt dat artsen die nnmb’s uitvoeren mensenrechten schenden.
  4.  Ook al zijn nnmb’s vaak goed bedoeld, het ontbreken van een medische noodzaak kan deze handelingen classificeren als vormen van foltering volgens internationaal recht.
  5.  Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens suggereert dat intersekse mensen met succes een beroep kunnen doen op artikel 3 van het EVRM, dat ook foltering behandelt.
  6. Al met al is het verschil tussen foltering en wrede, onmenselijke en onterende behandeling weinig relevant voor nnmb’s.


Samengevat met AI en gecontroleerd door een redacteur.

HOOFDSTUK 133

Nnmb’s vallen onder ‘wrede, onmenselijke behandeling’, maar dat is weinig beter dan ‘foltering’

Gezondheidswerkers martelen toch niet? Nee, maar het alternatief is niet beter: wrede, onmenselijke en onterende behandeling. Dat is de categorie waarin nnmb’s vallen volgens het VN-Verdrag tegen Foltering. De rol die de overheid heeft bij de uitvoering van nnmb’s zou misschien wel onder foltering kunnen vallen

Marteling of Foltering

Voor het VN Verdrag tegen foltering en andere wrede, onmenselijke en onterende behandeling of bestraffing 1Een verbod op foltering of van wrede, onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing is ook in andere door Nederland geratificeerde verdragen opgenomen – zie voetnoot 605 (pagina 169) voor meer informatie. maakt Nederland onderscheid tussen foltering en marteling:

  • marteling is het opzettelijk toebrengen van hevige psychische of lichamelijke pijn of leed aan iemand die van zijn vrijheid is beroofd,
  • foltering is marteling gepleegd door of met instemming van een ambtenaar met als doel informatie of een bekentenis te verkrijgen, te bestraffen, te intimideren, iemand ergens toe te dwingen, vrees aan te jagen of te discrimineren.2Art. 1 Wet Internationale misdrijven: https://wetten.overheid.nl/BWBR0015252/2020-01-01

Omdat Nederland wetten hanteert die door gezondheidswerkers en ouders als toestemming voor nnmb’s worden gezien, en ministers meer dan eens zeggen dat de keuze voor deze operaties wordt overgelaten aan artsen, is een beroep op foltering zo vreemd nog niet. In een zaak tegen de Staat der Nederlanden zou misschien het woord foltering worden gebruikt.

Wrede, onmenselijke en onterende behandeling

Bij gezondheidswerkers en ouders ligt het anders. Daar is niet zozeer sprake van foltering, maar van wrede, onmenselijke en onterende behandeling. Dat alternatief is niet minder misdadig; volgens de VN is sprake van een ernstige mensenschending waarvoor de daders vervolgd moeten worden [5]. In reactie op vragen van het verdragscomité zei de Nederlandse Staat: ‘Onnodige medische en chirurgische behandelingen vormen in beginsel geen zorg van goede kwaliteit’[4].3De Nederlandse overheid vindt ‘in beginsel geen goede zorg’ blijkbaar geen groot probleem, want ondanks de duidelijke aanbevelingen van het VN-comité tegen Foltering blijft zij de conflicterende nationale wetgeving (zie 148148: Nederland heeft geen wetgeving waarmee nnmb’s effectief en efficiënt kunnen worden aangepakt.Het is een misvatting dat Nederland al goede wetgeving heeft die de rechten van het kind beschermt.) waarmee ouders en artsen hun beslissingen voor het uitvoeren van nnmb’s legitimeren, steunen. Het VN-Comité tegen Foltering stelt het in 2018 scherper; uit de paragrafen 52 en 53 van de Concluding Observations voor Nederland in 2018[2], volgt dat artsen die nnmb’s verrichten, het verdrag –en daarmee mensenrechten– schenden.

Goede bedoelingen

Het feit dat nnmb‘s vaak met goede bedoelingen worden uitgevoerd, neemt opzet niet weg als de artsen weten dat er geen medische noodzaak is.4Artsen weten dat er geen medische noodzaak is. In een artikel dat geschreven is door vooraanstaande gezondheidswerkers die betrokken zijn bij de behandeling van CAH staat: ‘Genitale reconstructieve chirurgie bij getroffen vrouwen wordt niet langer als een noodprocedure beschouwd, en de praktijk van genitale chirurgie in de zuigelingenleeftijd is zelfs ter discussie gesteld.’ [1] Operaties op intersekse kinderen komen vaak neer op ernstige lichamelijke en geestelijke pijn en lijden. Vandaar dat nnmb’s ook kunnen voldoen aan de individuele daden van foltering volgens artikel 7, eerste lid, sub f), en andere onmenselijke daden volgens artikel 7, eerste lid, sub k), van het Statuut van Rome.[3].

Ook in artikel 3 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) wordt gesproken over foltering.5 https://wetten.overheid.nl/BWBV0001000/2021-08-01 In een recente uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens is aangegeven dat intersekse mensen waarschijnlijk met succes een beroep kunnen doen op dit artikel. Zie 147147: Er zijn goede redenen om nnmb’s wettelijk te reguleren.Het is een misvatting dat er geen specifieke reden is om nu tot regulering van nnmb’s te komen. voor details over deze uitspraak.

Al met al is het verschil tussen foltering en wrede, onmenselijke en onterende behandeling weinig relevant voor nnmb’s.

Standpunt NNID

De naam van de mensenrechtenschending is niet belangrijk, het niveau waarop de schending plaats vindt wél

Het gaat niet om de naam, maar om de daad. Ongeacht de gebruikte term, marteling, foltering of onmenselijke behandeling, staat vast dat Nederland zich schuldig maakt aan een reeks mensenrechtenschendingen door intersekse mensen niet te beschermen tegen nnmb’s. Doordat de Nederlandse overheid nadrukkelijk de beslissing over nnmb’s aan artsen overlaat, is sprake van systemische mensenrechten­schendingen. Doordat ziekenhuisbesturen artsen toestaan deze behandelingen uit te voeren is sprake van institutionele mensenrechtenschendingen.

Wat mensen zeggen


  • Daders vervolgen en genoegdoening voor slachtoffers
    De Staat die partij is dient:
    (a) de wetgevende, bestuurlijke en andere maatregelen te nemen die nodig zijn om respect voor de fysieke integriteit en autonomie van intersekse personen te waarborgen en om te verzekeren dat niemand tijdens de kindertijd wordt onderworpen aan niet-urgente medische of chirurgische ingrepen om het geslacht van het kind te bepalen zonder zijn of haar geïnformeerde toestemming;
    […]
    (d) onderzoek te doen naar gevallen van chirurgische ingrepen of andere medische procedures die zijn uitgevoerd op intersekse personen zonder daadwerkelijke toestemming en de daders te vervolgen en, indien verantwoordelijk bevonden, te straffen. Zij moet er ook voor zorgen dat de slachtoffers genoegdoening krijgen, met inbegrip van adequate compensatie.[a]
    — VN-Comité tegen Foltering – 2018

  • Nederland is het niet eens met het Comité tegen Foltering
    Nederland deelt de aanbevelingen van het VN-Comité over intersekse/DSD niet geheel, omdat deze erg stellig zijn en naar mijn mening niet altijd recht doen aan de inzet van de zorgprofessionals, die bijvoorbeeld werken in de 6 gespecialiseerde DSD-centra (DSD = Disorders/Differences in Seks (sic) Development).[b]
    Minister Bruno Bruins – 2019

  • Zou moeten worden uitgesteld
    Mijn uitgangspunt is dat bij kinderen met een intersekse/DSD conditie een medisch niet-noodzakelijke behandeling uitgesteld zou moeten worden tot het moment dat het betrokken kind zelf volledig geïnformeerde consent kan geven. .[c]
    — Minister Bruno Bruins – 2019

  • Toestemming van ouders
    Zonder overleg met en toestemming van ouders worden geen stappen in diagnostiek of behandeling van kinderen gezet. Dat sluit aan bij de Nederlandse wetgeving.[d]
    — Minister Bruno Bruins – 2019

  • Aan de medische professionals
    Laat ik vooropstellen dat een medisch oordeel over ingrepen bij DSD-kinderen altijd aan de medische professionals is. Beslissingen over operatief ingrijpen worden binnen een multidisciplinair team individueel zorgvuldig afgewogen en zijn soms noodzakelijk.[e]
    — Minister Bruno Bruins– 2019
  1. Committee against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment. Concluding observations on the seventh periodic report of the Netherlands*. CAT/C/NLD/CO/7. United Nations, 18 december 2018.
  2. Bruins BJ. Tweede Kamer der Staten Generaal – Aanhangsel van de Handelingen, Vergaderjaar 2018-2019, nr 1422. Ministerie  Volksgezondheid, Welzijn en Sport – Medische Zorg. Den Haag, Nederland, 2019.
  3. Bruins B, J. Kamerstukken II, 2018–2019, 33 826, nr. 28. Tweede Kamer der Staten-Generaal. Den Haag, Nederland, 2019.
  4. Bruins BJ. Tweede Kamer der Staten Generaal – Aanhangsel van de Handelingen, Vergaderjaar 2018-2019, nr 1422. Ministerie  Volksgezondheid, Welzijn en Sport – Medische Zorg. Den Haag, Nederland, 2019.
  5. Bruins BJ. Tweede Kamer der Staten Generaal – Aanhangsel van de Handelingen, Vergaderjaar 2018-2019, nr 3110. Ministerie  Volksgezondheid, Welzijn en Sport – Medische Zorg. Den Haag, Nederland, 2019.
Letterlijk citaat mensenrechtenparadigma
Letterlijk citaat Medisch paradigma
Uitspraak/aanbeveling/citaat mensenrechten institutie of – authoriteit
Citaat van boek  of (peer-reviewed) artikel, niet aan één auteur toe te wijzen,
ongeacht het paradigma
  1. Claahsen – van der Grinten HL, Speiser PW, Ahmed SF, Arlt W, Auchus RJ, Falhammar H, et al. Congenital Adrenal Hyperplasia—Current Insights in Pathophysiology, Diagnostics, and Management. Endocrine reviews. 2022;43(1):91-159. https://doi.org/10.1210/endrev/bnab016
  2. Committee against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment. Concluding observations on the seventh periodic report of the Netherlands*. CAT/C/NLD/CO/7. United Nations, 18 december 2018.
  3. Suhr VV. Rainbow Jurisdiction at the International Criminal Court: Protection of Sexual and Gender Minorities Under the Rome Statute. International Criminal Justice Series, Werle G, Vormbaum M, reeksredactie. The Hague, The Netherlands: Asser Press / Springer-Verlag; 2022. ISBN: 978-94-6265-483-9 https://doi.org/10.1007/978-94-6265-483-9
  4. The Kingdom of the Netherlands. Committee against Torture, Consideration of reports submitted by States parties under article 19 of the Convention pursuant to the optional reporting procedure: Seventh periodic report of States parties due in 2017 – The Netherlands. 22 June 2017.
  5. Zeid Ra’ad Al Hussein. Opening remarks by Zeid Ra’ad Al Hussein, United Nations High Commissioner for Human Rights at the Expert meeting on ending human rights violations against intersex persons [Press release]. United Nations; 2015 [bewerkt 16 sept 2015; geraadpleegd 19 sept 2015]. URL: http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=16431&LangID=E#sthash.TTMfNnJr.dpuf.