HOOFDSTUK 102
Intersekse is niet nieuw, nnmb’s wel
Er zijn altijd al intersekse mensen geweest; dit is in tal van bronnen beschreven. Het zijn de nnmb’s die nieuw(er) zijn.
Al in de bijbel
Intersekse wordt al in de bijbel genoemd[3]. Wel relatief nieuw zijn ‘normaliserende’ behandelingen (sinds de jaren 1950) en het georganiseerd verzet tegen die behandelingen (sinds de jaren 1990). Dat het zo lang geduurd heeft voordat intersekse een relevant maatschappelijk onderwerp werd, komt enerzijds doordat het lang duurt voordat onwelgevallig nieuws geaccepteerd wordt.1Denk bijvoorbeeld aan de onderwerpen als kanker door roken, hersenbeschadiging door slagen op het hoofd bij boksen en door kopballen bij amateurvoetbal, geestelijke en fysieke mishandeling door dominante turntrainers, dodelijke longziekten door het gebruik van asbest, klimaatverandering door vervuilende industrie, gezondheidsproblemen door lood in benzine, en het gat in de ozonlaag door freon in koelinstallaties. Belangenorganisaties hebben ervoor gezorgd dat de kwalijke gevolgen tientallen jaren (en soms nog steeds) zijn genegeerd en/of dat het opstellen van overheidsbeleid effectief is tegengewerkt. [2 , 5 , 8 , 9 , 10 , 11 , 12 , 14 , 15 , 16 , 17 , 18 , 21 , 24] En anderzijds doordat de medische ‘normalisatie’ en pathologisering zich pas ontwikkelde in de jaren 1950 toen John Money een (onjuiste) visie op gender ontwikkelde [19 , 20] en artsen de mogelijkheid kregen om langdurige ‘normaliserend’ operaties onder narcose uit te voeren [7]. 2Dat wil niet zeggen dat eerder geen ‘normaliserende’ genitale operaties werden uitgevoerd. Aulus Cornelius Celsus beschreef in de eerste eeuw na christus al hoe een neovagina kon worden gemaakt;hij beschreef hoe tussen blaas en darm een holte kon worden gemaakt en deze te vullen met in azijn gedrenkt katoen om de holte open te houden. Dit verband moest om de drie dagen worden verwisseld, waarbij de azijn uiteindelijk werd vervangen door een zalf, totdat de wond volledig genezen was. Om te voorkomen dat de holte zich zou sluiten, kreeg de patiënt de opdracht om regelmatig een tinnen buisje in de nieuwe vagina te steken.[22] 3Dat nnmb’s vrij nieuw zijn, wil niet zeggen dat intersekse mensen voor die tijd veilig waren. In de 16de eeuw moesten zij in Frankrijk een geslacht kiezen en wie daar later van afweek werd bestraft met de dood omdat er sprake was van promiscue gedrag: de intersekse persoon had immers seks gehad met mannen en vrouw. Zowel in Frankrijk als Schotland zijn in de zeventiende eeuw doodstraffen uitgevoerd vanwege deze ‘misdaad’.[22] 4Meer recent, in 1902, was het de Nederlandse gynaecoloog dr. Geijl die een intersekse vrouw op haar verzoek opereerde: de vagina werd groter gemaakt de clitoris verwijderd. Geijl kwam terecht in een debat met internationale artsen; hij ridiculiseerde hun angst dat “huwelijken tussen mensen van hetzelfde geslacht”, als gevolg van het niet vertellen van de “waarheid” over de sekse, de samenleving moreel zouden ondermijnen. Hij verwierp expliciet gonadaal weefsel als de enige indicator van “ware sekse”.[13]
Puur medisch probleem
Intersekse werd tot voor kort gezien als een puur medisch probleem waarvoor een medische oplossing bestaat. Als een journalist iets wilde weten over intersekse, dan was het gebruikelijk om dat aan een arts te vragen – niet aan een intersekse persoon; dit is pas de laatste jaren veranderd [4].5Dat wil niet zeggen dat alle journalistieke producties over intersekse nu geweldig goed zijn geworden. Publiciteit over intersekse is nog steeds voornamelijk gericht op verwondering en te weinig op scepsis. Het is vooral verwondering over het fenomeen, het mythische wezen tussen man en vrouw. Journalisten schrijven nauwelijks sceptisch over de medische behandeling, sceptisch over de manier waarop intersekse mensen van anderen worden onderscheiden, sceptisch over de heteroseksuele dichotomie van man en vrouw. Dat zijn schijnbaar ‘feiten’, algemeen bekende feiten waarover geen uitleg nodig is. Intersekse-geletterdheid moet verder gaan dan dat wij bestaan. Het moet ook gaan over wat ons is aangedaan door de samenleving. Het moet gaan over de rol die de samenleving nog steeds heeft in nnmb’s. Intersekse is niet onze schuld, het is niet ons probleem. Maar toch, van geslachtsregistratie tot geslachtsnormalisatie, en van naamgeving tot geheimhouding, wordt ons verteld dat wij het probleem zijn – niet de maatschappij.
Recente geschiedenis
Sinds intersekse mensen bij de Verenigde Naties aandacht hebben gevraagd voor de schending van hun lichamelijk integriteit en het recht op zelfbeschikking, zijn intersekse mensen meer zichtbaar geworden in de maatschappij. Het eerste Nederlandse televisieprogramma dat aandacht heeft besteed aan intersekse was Vinger aan de Pols in 2003[1]. Naar aanleiding van de internationale activiteiten van intersekseorganisaties vroeg de toenmalige minister van Onderwijs, Cultuur, en Wetenschap (OCW) Jet Bussemaker haar ministerie in 2013 de situatie in Nederland in beeld te brengen. Dat was de aanleiding Stichting NNID op te richten[6]. 2013 was ook het jaar waarin 30 internationale intersekse organisaties, waaronder NNID, de Verklaring van Malta publiceerden[23]. Na een startsubsidie van Mama Cash ontving NNID tweemaal projectsubsidie van het ministerie van Buitenlandse Zaken (BZ) voor de internationale activiteiten. Sinds 2018 ontvangt NNID een instellingssubsidie van het ministerie van OCW voor activiteiten in Nederland.
Standpunt NNID
Intersekse personen zijn al eeuwen bekend, nnmb’s zijn nieuw
Er zijn altijd al intersekse mensen geweest; dit is in tal van bronnen beschreven.
Wat mensen zeggen
Geslachtscategoriën in jodendom en islam
Religieuze gemeenschappen, vooral die gemeenschappen die onderwijzen dat binair geslacht door God bedoeld is, kunnen in het bijzonder uitgedaagd worden door intersekse, ondanks historische erkenning van meerdere geslachtscategorieën in met name het jodendom en de islam.[a]
— Susannah Cornwall, theoloog – 2020
Ik heb veel geleden, en ik heb alleen geleden!
Ik ben vijfentwintig jaar oud en hoewel ik nog jong ben, nader ik zonder enige twijfel het uur van mijn dood. Ik heb veel geleden, en ik heb alleen geleden! Alleen! Verlaten door iedereen! Mijn plaats was niet afgebakend in deze wereld die mij schuwde, die mij vervloekte. Geen levend wezen deelde in dit immense verdriet dat me overviel toen ik mijn kindertijd verliet, op die leeftijd waarop alles mooi is, omdat alles jong is en de toekomst rooskleurig.[b]
— Herculine Barbin, intersekse persoon uit de 19de eeuw – 1980
Van twee naar een
Biologische theorieën over seksualiteit, juridische opvattingen over het individu, vormen van bestuurlijke controle in moderne naties, leidden er beetje bij beetje toe dat het idee van een vermenging van de twee seksen in één lichaam werd verworpen en dat bijgevolg de vrije keuze van onbepaalde individuen werd beperkt. Voortaan had iedereen maar één sekse. Iedereen had zijn of haar primaire, diepgaande, vastgestelde en bepalende seksuele identiteit; de elementen van de andere sekse die zouden kunnen opduiken, konden alleen toevallig, oppervlakkig of zelfs gewoonweg illusoir zijn. Vanuit medisch oogpunt betekende dit dat de arts, wanneer hij geconfronteerd werd met een hermafrodiet, niet langer bezig was met het herkennen van de aanwezigheid van de twee seksen, naast elkaar of vermengd, of met te weten welke van de twee de overhand had over de andere, maar eerder met het ontcijferen van de ware sekse die verborgen lag onder dubbelzinnige verschijningen. Hij wilde als het ware het lichaam ontdoen van zijn anatomische misleidingen en het enige ware geslacht ontdekken achter organen die de gedaante van het andere geslacht kunnen hebben aangenomen. Voor iemand die wist hoe hij moest observeren en onderzoeken, waren deze seksevermengingen niet meer dan vermommingen van de natuur: hermafrodieten waren altijd “pseudo-hermafrodieten”. Dat was tenminste de stelling die in de achttiende eeuw geloofwaardigheid kreeg door een aantal belangrijke en hartstochtelijk beargumenteerde gevallen.[c]
— Michel Foucault, filosoof – 1980