Van voortplantingsorganen, gameten, chromosomen, hormonen en genen kan moeilijk worden gezegd dat het altijd al sociale con­structies waren – ze bestonden lang voordat de mens kon spreken of schrijven. Dat sekse toch (op zijn minst gedeeltelijk) een sociale constructie is, blijkt onder andere uit:

• het idee dat een sekse kan worden toegewezen of bevestigd via chirurgie^{[1 , 6 , 15 , 19 , 24]},
• het idee dat bij een onvoldoende duidelijke sekse een gender kan worden toegewezen door het lichaam te ‘normaliseren’^{[7 , 26 , 27]},
• het idee dat transgender personen voor een wettelijke geslachtsverandering verplicht moeten worden hun lichaam zover als medisch/technisch mogelijk is te laten aanpassen aan het gewenste geslacht^{[2 , 29 , 33]},¹Deze verplichting wordt als een ernstige schending van de mensenrechten gezien en is daarom in een groeiend aantal landen komen te vervallen. Eind 2020 heeft de Nederlandse Staat hiervoor excuses aangeboden en toegezegd de betrokken trans personen en intersekse personen een vergoeding van 5000 euro te betalen.
• het idee dat sport eerlijker kan worden door de lichamen van intersekse topsporters te ‘normaliseren’^{[4 , 10 , 16 , 17 , 18 , 20 , 35]},
• het idee dat een lange penis beter is dan een korte penis^[37], terwijl beweren dat iemand een kleine penis heeft een effectieve wijze blijkt om de persoon te beledigen of zelfs sociaal uit te sluiten,²Op internet zoeken naar ‘trump kleine handen’ geeft legio voorbeelden.
• het bestaan van cosmetische chirurgie die op basis van een stereotiep schoonheidsideaal mannen ‘mannelijker’ en vrouwen ‘vrouwelijker’ kan maken^{[3 , 8 , 14 , 25]},
• dat over transpersonen gezegd wordt dat ze ‘in het verkeerde lichaam’ zitten / zijn geboren^{[9 , 21 , 32 , 36]},³De stelling dat mensen in het verkeerde lichaam geboren kunnen worden gaat uit van het onjuiste idee dat mannen en vrouwen totaal verschillende soorten mensen zijn – niet alleen reproductief, maar ook mentaal – met verschillende verlangens, verschillende behoeften, verschillende bekwaamheden en met verschillende geesten. Als mensen werkelijk in het verkeerde lichaam zijn geboren, zou gender geen sociale constructie zijn, maar een aangeboren psychologische/biologische status.
• dat eeuwen lang is uitgegaan van een een-sekse-model, waarbij de vrouw een minder ontwikkelde (en inferieure) versie van de man was, en dat pas in de 18^de en 19^de eeuw is overgestapt naar het twee-seksen-model^[22].

De meest gangbare medische/biologische beschrijving van het kenmerkende verschil tussen man en vrouw zegt dat een man kleine, meestal beweeglijke gameten (sperma) maakt terwijl de vrouw grote gameten (eicellen) maakt. Maar de definities voor man en vrouw worden niet consequent aangehouden:

• De zin ‘vogels leggen eieren’ wordt als juist herkend; dat is niet omdat we denken dat vogels geen geslacht hebben, want de zin ‘vogels zijn vrouw’ wordt direct herkend als onjuist ^[23]. Blijkbaar verbinden we aan het biologisch geslacht van dieren niet hetzelfde (sociaal) belang aan dat van mensen.
• Een transgender persoon die bij de geboorte het mannelijk geslacht is toegekend, wordt in de geneeskunde en in de maatschappij als vrouw erkend – ook als geen genderbevestigende behandeling is ondergaan. Blijkbaar maakt het voor de maatschappij niet uit of je grote of kleine gameten maakt.
• Een onvruchtbaar persoon, zo geboren of zo later geworden, is voor de maatschappij een man of een vrouw. Blijkbaar maakt het niet uit of je wel of geen gameten maakt.

Kortom, de medische of biologische definitie van sekse is een versimpeling die geen rekening houdt met de sociale aspecten van sekse; in werkelijkheid zijn aan ‘man’ en ‘vrouw’ een aantal veronderstelde kenmerken verbonden die weinig tot niets met biologie of geneeskunde te maken hebben en die bovendien niet consequent bij iedere persoon worden vereist.⁴In de even beroemde als achterhaalde (40 jaar oude) bestseller Men are from Mars, Women are from Venus leidt dit tot een berg boude beweringen^[11], die in het minder bekende, maar stuk leesbaarder, boek The myth of Mars and Venus: do men and women really speak different languages? zorgvuldig worden weerlegd^[5]. Samengevat: sekse is (op zijn mist gedeeltelijk) een sociale constructie.

Naast deze praktische voorbeelden, zijn er verschillende auteurs die een theoretische onderbouwing bieden.

De Amerikaanse genderhistoricus Joan Scott zegt dat het seksuele verschil (de tegenstelling mannelijk/vrouwelijk) in het patriarchale discours gebruikt wordt om betekenissen te coderen of vast te stel­len die letterlijk niets te maken hebben met sekse of het lichaam. Op die manier worden de betekenissen van sekse verbonden met vele soorten culturele voorstellingen, en die stellen op hun beurt termen vast waarmee de relaties tussen vrouwen en mannen georganiseerd en begrepen worden.^[30]

Volgens Scott is het gender dat betekenissen voortbrengt voor sekse en seksuele verschillen, niet sekse dat de betekenissen van gender bepaalt. Als dat het geval is, zegt zij, dan is er (zoals sommige feministen al lang zeggen) niet alleen geen onderscheid tussen sekse en gender, maar is gender de sleutel tot sekse.^[31]

Ook de Amerikaanse filosofe en feministe Judith Butler zegt dat er feitelijk geen onderscheid is tussen gender en sekse (zie 2727: Intersekse en transgender hebben belangrijke raakvlakken.Het is een misvatting dat intersekse en trans over iets anders gaan.).

Maar ook als strikt wordt uitgegaan van ‘biologisch geslacht’ is er meer dan genoeg reden om aan te nemen dat sekse een sociale constructie is. Sekse is feitelijk een verzamelvat van indicatoren die in de loop van de tijd zijn veranderd. Voor de 18^de eeuw werd aangenomen dat man en vrouw twee vormen zijn die voortkomen uit één sekse – dit wordt het een-sekse-model genoemd^[22]. Pas later kreeg de mens de technologie om voortplantingsorganen, chromosomen, hormonen en genen in het lichaam te bestuderen^[13]. Met iedere volgende stap in het verkrijgen van die technologie, werd ook de ‘definitie’ van man en vrouw aangepast. Tegenwoordig is een groot aantal genen bekend die van invloed zijn op iemands sekse. Wat niet veranderd is, is dat ondanks de veelheid aan indicatoren nog steeds wordt uitgegaan van maar twee geslachten. Dat, ondanks het bestaan van intersekse mensen, niet gekeken wordt naar de vraag of er echt maar twee geslachten bestaan, is misschien wel de belangrijkste aanwijzing dat sekse sociaal geconstrueerd is: in een maatschappij die twee geslachten als norm beschouwt, is de oversimplificatie van het ‘biologisch geslacht’ vooral een middel om de die norm in stand te houden, en niet een biologisch kenmerk.⁵Hier is sprake van cultural lag (culturele vertraging). Dit begrip wordt gebruikt als de toekomst met verschillende snelheden het heden binnendringt waardoor processen zich niet op hetzelfde moment ontvouwen. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen materiële cultuur (onderzoek dat bevestigt dat sekse meer is dan XX en XY-chromosomen) en niet-materiële cultuur (scholen of religies die uitdragen dat er maar twee geslachten zijn, man en vrouw). Culturele vertraging kan leiden tot een gebrek aan sociale solidariteit en sociale conflicten.^{[28 , 34]} Feitelijk biedt culturele vertraging hoop voor de toekomst: mensen zijn niet uit volle overtuiging tegen de verandering, maar de verandering gaat ze te snel om bij te houden.

De vraag of sekse sociaal geconstrueerd is of niet, gaat niet over biologie of geneeskunde, maar over politiek.

De kern van de discussie of sekse sociaal geconstrueerd is, of juist niet, is dan ook niet om het concept sekse te verklaren, maar om de plaats van de categorie sekse te duiden in de werkelijkheid zoals die door de samenleving wordt waargenomen. De discussie is van politiek belang, want door te theoretiseren over de plaats en betekenis van sekse in verschillende sociale verhoudingen, zijn we beter in staat vormen van systematische onrechtvaardigheid op te sporen en te bestrijden.^[12]