HOOFDSTUK 82
Een ‘normaliserende’ behandeling is niet normaal
Een ‘normaliserende’ behandeling heeft niets te maken met normaal zijn of normaal doen. Het is een eufemisme voor een behandeling die uitgesteld kan worden en later zelfs als ongewenst kan worden ervaren.
De intersekseorganisaties gebruiken het frame ‘normaliserende’ behandeling waarbij het eerste woord tussen aanhalingstekens staat. Om uit te leggen wat met ‘normaliseren’ bedoeld wordt, moet eerst worden uitgelegd wat het niet betekent: ‘normaliseren’ betekent niet ‘iets dat abnormaal is normaal maken’. Eerder betekent het ‘iets dat buiten de normen van een maatschappij valt aanpassen zodat het wel voldoet aan die normen’. Het kernwoord is dus norm en niet normaal.1Wat voor gezondheid het verschil, en de relatie, tussen norm en normaal is, wordt uitgebreid beschreven in On the normal and the pathological van de Franse arts en filosoof George Canguilhem. Canguilhem komt niet tot een harde definitie van normaal en zegt “Apart genomen zijn het levende wezen en zijn omgeving niet normaal: het is hun relatie die hen zo maakt”[1]. Wat normaal wordt beschouwd, is veranderlijk en afhankelijk van maatschappelijke normen. ‘Normaliserende’ operaties worden uitgevoerd om een lichaam te laten voldoen aan de normen die de maatschappij hanteert. Omdat die normen sociaal geconstrueerd zijn, wordt in de definitie van intersekse gesproken over de normatieve sociale constructie van man en vrouw (zie 11: Definitie van intersekse.Het is een misvatting dat onduidelijk is wat intersekse is.).
Bekeken door de ogen van de ouders en behandelaars is een ‘normaliserende’ behandeling niet meer dan de prijs die betaald moet worden voor acceptatie door de maatschappij – de ‘normaliserende behandeling geeft het kind een identiteit die voor de maatschappij acceptabel is2Deze zienswijze wordt bevestigd door de Nederlandse ethicus Van Leeuwen: “De geslachtstoewijzing is een onderdeel van de procedure van de maatschappelijke erkenning van iemands bestaan. Zij of hij verkrijgt daarmee burgerschap.”[4], denken zij. Voor de personen die dicht bij het intersekse kind staan is de keuze volstrekt logisch en is het onvoorstelbaar dat een andere mogelijkheid bestaat. Buitenstaanders zien het probleem vaak wel: geen enkele identiteit is het waard dat daarvoor betaald moet worden met verminking en ontkenning van de waarde van het eigen lichaam. 3Deze alinea is grotendeels een parafrase van een tekst over meisjesbesnijdenis.[3] De gelijke strekking van beide teksten laat zien waarom de ‘normaliserende’ behandeling van intersekse beschouwd kan worden als een westers equivalent van meisjesbesnijdenis (zie 139139: Nnmb’s zijn de westerse variant van meisjesbesnijdenis.Het is een misvatting dat nnmb’s niets te maken hebben met meisjesbesnijdenis of jongensbesnijdenis.).
Definitie die NNID gebruikt
Een ‘normaliserende’ behandeling is een medisch niet-noodzakelijke operatie, hormoonbehandeling en/of psychosociale begeleiding die bedoeld is om een geslacht toe te kennen of te verduidelijken. Het woord normaliserende wordt tussen aanhalingstekens gebruikt omdat er a) geen norm voor het geslacht en geslachtskenmerken bestaat en b) de behandeling een ontkenning is van het aanwezige, maar niet herkende, geslacht.
In publicaties over DSD wordt het woord normaal het meest gebruikt in verband met fenotypisch (lichamelijk) geslacht. Over het algemeen is het uiterlijk het meest genoemde criterium om de normaliteit van geslachtsorganen te beoordelen. Het gebruik van normaliteit in relatie tot fenotypische sekse is problematisch omdat het, onder het mom van een ‘normaal’ uiterlijk en een ‘normaal’ leven, leidt tot langdurige medicalisering van intersekse lichamen.[2]
Gebruik zonder aanhalingstekens
Toch is normaliseren een goed bruikbaar woord, maar dan in de betekenis van door de maatschappij accepteren van diversiteit. Het gaat dan om het verwijderen van hokjes, inclusief het hokje intersekse, in plaats van het aanpassen van mensen om in een hokje te passen (zie 8: Hokje-opheffen8: Sekse is een spectrum, geen dichotomie.Het is een misvatting dat sekse een dichotomie is.). Dat is ook de reden dat de intersekseorganisaties tegen het idee van intersekse als derde sekse zijn (zie 33: Intersekse is geen onnodig ‘hokje’.Het is een misvatting dat intersekse mensen zichzelf in een onnodig ‘hokje’ stoppen.).
Standpunt NNID
‘Normaliserende’ operaties gaan over onhaalbare normen, niet over ‘iets normaal maken’
Normaliserende’ behandeling geeft de indruk dat a) de behandeling iemand normaal maakt en b) iemand na de behandeling aan de medische en sociale normen voldoet. Geen van beide zijn waar. Daarom kan de term ‘normaliserende’ behandeling beter niet worden gebruikt.
Wat mensen zeggen
Niet iets wat eruitziet of functioneert als volstrekt normaal
Wij kunnen een heleboel knutselen, maar dat lost niet altijd alles op en ik maak niet iets wat eruitziet of functioneert als volstrekt normaal. We proberen zo goed mogelijk mensen op voor te bereiden dat ze niet van ons een soort tovenarij verwachten dat het nadien helemaal goed of helemaal normaal is. Dus het blijft dat daar begeleiding en hulp bij nodig is om om te gaan met, ja dat jij, dat of je genitaal wat anders is. Wat minder goed functioneert.[a]
— Barbara Kortman, kinderuroloog – 2019