MISVATTINGEN#72Geslacht bekend? Toch geen nnmb’s!

  1. NNMB’s: Non-consensuele niet-noodzakelijke medische behandelingen (NNMB’s) zijn onafhankelijk van termen als intersekse, DSD, jongen, of meisje. Ze vormen een deel van wensgeneeskunde en worden uitgevoerd zonder medische noodzaak en zonder geïnformeerde toestemming van de patiënt. Dit wordt algemeen erkend als een schending van mensenrechten.
  2. Geslachtstoekenning en -voorspelling: Het geslacht van een kind is niet op jonge leeftijd definitief vast te stellen. Er zijn aanzienlijke percentages van kinderen die later het toegekende geslacht verwerpen of onvrede hierover uiten.
  3. Onderzoeksresultaten: Studies tonen aan dat percentages van genderdysforie bij intersekse personen variëren van 5% tot 26%. De toekenning van een geslacht bij intersekse condities is vaak meer cultureel dan medisch bepaald.
  4. Te rooskleurig beeld: Een geciteerde Nederlandse arts zegt dat een kind met twee testikels en een scrotum een jongen met een hypospadie – hetgeen voor hem reden is om te opereren. Hij schets daarbij een te positief beeld en negeert de talrijke complicaties en problemen die deze operaties met zich meebrengen.
  5. Experimenteel Karakter van Behandelingen: Veel behandelingen voor intersekse condities hebben meer het karakter van een experiment dan van bewezen medische interventies. Het is daarom essentieel om niet-noodzakelijke behandelingen uit te stellen totdat de betrokken persoon er zelf om vraagt en in staat is tot geïnformeerde toestemming.


Samengevat met AI en gecontroleerd door een redacteur.

HOOFDSTUK 72

Nnmb’s blijven nnmb’s, ook als je denkt dat je het geslacht weet.

Nnmb’s zijn mensenrechtenschendingen, ook bij kinderen waarvan je denkt dat je het geslacht kunt voorspellen.

Meisje of jongen, het is geen argument voor nnmb’s

Bij het begrip non-consensueel niet-noodzakelijke medische behandeling (nnmb) spelen termen als intersekse, DSD, jongen, en meisje geen rol; het is een begrip dat voor alle mensen geldt.1Nnmb’s zijn een specifiek onderdeel van wensgeneeskunde. Met wensgeneeskunde worden medische handelingen aangeduid die zonder direct medische noodzaak worden uitgevoerd. Het verschil is dat bij nnmb’s bovendien sprake is van het ontbreken van vrije en geïnformeerde consent door de patiënt zelf. Zie ook bijlage A: WensgeneeskundeA: Woordenlijst: van ‘normaliserende’ behandeling tot zorg.Het is een misvatting dat taal niet belangrijk is.. Tal van instituties hebben aangegeven dat het ontbreken van persoonlijke, geïnformeerde toestemming bij niet-noodzakelijke medische behandelingen een mensenrechtenschending is (zie bijlageBB: Intersekserechten worden erkend door instanties en in verdragen.Het is een misvatting dat onduidelijk is wat de rechten van intersekse mensen zijn. voor een beknopte opsomming). Met medische behandelingen die kunnen worden uitgesteld, moet worden gewacht tot een kind zelf toestemming kan geven, ongeacht of dat kind intersekse wordt genoemd of niet.

Geslacht wordt niet bepaald maar toegekend

Bovendien is de gedachte dat het geslacht op jonge leeftijd kan worden vastgesteld onjuist (zie 7272: Nnmb’s moeten wettelijk gereguleerd worden omdat de rechten van het kind worden geschonden, niet omdat het toekomstige gender wel of niet bekend is.Het is een misvatting dat nnmb’s toegestaan zijn als (gedacht wordt dat) het geslacht met zekerheid bekend is.). Het percentage kinderen dat het toegekende geslacht later verwerpt, of er op zijn minst on­vrede mee heeft, is dan ook aanmerkelijk hoger dan bij de rest van de samenleving[5 , 15]:

  • 26% – Een overzichtsartikel uit 2012 stelt dat in 18 studies met in totaal 550 intersekse personen, in 144 van de gevallen (26%) sprake is van genderdysforie[10].
  • 5% – In een breed Europees onderzoek met 1040 deelnemers 2Kristman et al. hebben aangetoond dat bij ‘Missing Not At Random’ (MNAR) –daarvan is sprake als patiënten met een reden wegblijven, en dit is vrijwel altijd het geval bij follow-up onderzoek– en een lost to follow-up percentage van 20% al een aanmerkelijke bias optreedt in de Odds Ratio (OR)[17]. In appendix E van de NNID-uitgave Handreiking DSD & Mensenrechten (LINK ) wordt uitgebreid ingegaan op de gevolgen van lost to follow-up voor het hier genoemde onderzoek.[13] is 5% van de deelnemers van gender gewisseld; 1 procent (of 3 procent als het Syndroom van Turner en het Syndroom van Klinefelter buiten beschouwing worden gelaten) deed dat tijdens of na de puberteit[16].
  • 11,3% – Een review uit 2018 (29 onderzoeken met bij elkaar 1178 personen met xx-chromosomen, gemiddelde leeftijd bij operatie, 2,7 ± 4,7 jaar; meestal klassieke CAH) laat na een follow-up van gemiddeld 10,3 jaar zien dat 11,3% van de deelnemers geen vrouwelijke genderidentiteit heeft[1].
  • 11 % tot 22% – Onderzoek onder kleinere groepen met personen met xx-chromosomen en de diagnose CAH zegt dat 11 tot 17 procent van de volwassen deelnemers zich niet als vrouw identificeert[6], dat 12,8 procent van deelnemende kinderen (4 – 11 jaar) met xx-chromosomen cross-gender gedrag vertoont[21], en dat 22 procent van meisjes met CAH bij de Gender Identity Questionnaire for children (GIQC) scores hebben die wijzen op genderdysforie [25]. Naarmate de maatschappij genderdiversiteit meer accepteert, lijkt de ‘genderdysforie’ onder kinderen met CAH toe te nemen.[2]
  • Cultureel bepaald – De toekenning van een geslacht is bij CAH eerder cultureel bepaald dan medisch-wetenschappelijk: in Azië bestaat een grotere tendens naar het mannelijk geslacht dan in Noord-Amerika en Europa [2].

Hoewel het lastig is om de cijfers met elkaar te vergelijken, lijkt het erop dat de seksevoorspellingen van nu niet beter -eerder slechter- zijn dan die van 70 jaar geleden. In 1957, voordat ‘normaliserende’ behandelingen de standaard waren geworden, schreven John Money, Joan Hampson en John Hampson in een artikel:

Er waren slechts 5 van de 105 patiënten van wie de geslachtsrol en -oriëntatie ambigu en afwijkend waren van de sekse van toewijzing en opvoeding.’ [19].

Ook de definitie van ‘de aandoening’ is geen argument

Maar de onvoorspelbare genderidentiteit is niet het enige probleem. Naezer et al. citeren een Nederlandse arts die een eigen definitie van noodzakelijk hanteert. De verder anonieme arts zegt:

“Ik zie veel kinderen met verschillende gradaties van hypospadie. Ik ben van mening dat als een kind twee testikels en een scrotum heeft, en geen genetische aandoening die verminderde testosteronniveaus of ongevoeligheid voor testosteron veroorzaakt, [. . .] en genetisch gezien is het een jongen, dan is het een jongen met hypospadie… Ik zie geen reden om zo’n kind als intersekse te bestempelen. In deze gevallen beslissen we meestal met de ouders voor een operatie.”[20] 3De publicatie van Naezer et al. is Engelstalig – voor de leesbaarheid is het citaat weer vertaald naar het Nederlands.

Deze arts, die blijkbaar veel hypospadie-operaties uitvoert, stelt de zaken te rooskleurig voor. Hij negeert bijvoorbeeld dat er volop redenen zijn om zo’n behandeling niet uit te voeren:

  • Het bewijs dat de huidige behandeling van ernstige hypospadie ondersteunt is zwak.[8]
  • Door de grote hoeveelheid technieken, beschreven in nog veel meer wetenschappelijke artikelen, krijgen mannen en ouders van artsen wijduiteenlopende adviezen; artsen verschillen van mening over wat de beste behandeling is.[26]
  • Bij of kort na de operatie kunnen een groot aantal complicaties optreden.[3 , 14]
  • Ook naderhand kunnen klachten optreden.[29]
  • Er is sprake van een hoge kans op meerdere her-operaties.[3 , 27 , 28]
  • Er is een vrij grote kans dat zelfs na een aantal her-operaties geen aanvaardbaar resultaat wordt behaald (zgn. hypospadias cripples).[4 , 9]
  • Onder ouders is een hoog spijtpercentage.[11 , 18 , 29]
  • Een niet-chirurgische benadering is ook mogelijk.[12 , 22]
  • En belangrijke groep mannen is na een hypospadie-operatie ontevreden over het resultaat, zelfs als artsen het resultaat goed vinden.[3 , 24 , 29]
  • Vrouwen vinden de plaats en vorm van de plasbuisuitgang het minst belangrijke aspect van de penis van een eventuele partner.[23].

Experimenteel karakter

Daar komt nog bij dat de ‘behandelingen’ door gebrek aan onderzoek en sterk wisselende technieken eerder het karakter hebben van een experiment dan van een bewezen medische behandeling (zie 5757: Nnmb’s hebben een experimenteel karakter en zijn daarom geen normale medische behandelingen.Het is een misvatting dat nnmb’s medische behandelingen zijn.). Het is daarom belangrijk niet-noodzakelijke medische behandelingen uit te stellen tot de betroken persoon daar zelf om vraagt en in staat is geïnformeerde toestemming te geven[7]. Zie ook 5454: Argumenten van anderen dan de patiënt zelf mogen niet leiden tot een geslachtsbevestigende behandeling.Het is een misvatting dat jong opereren grote voordelen heeft (en andere argumenten voor vroege chirurgie). voor wat volgens de Brussels Collaboration

Standpunt NNID

Nnmb’s moeten wettelijk gereguleerd worden omdat de rechten van het kind worden geschonden, niet omdat het toekomstige gender wel of niet bekend is

Zelfs als de sekse kan worden bepaald, blijft het onmogelijk iemands gender met zekerheid te voorspellen. Juist omdat het toekomstige gender pas bekend is als een intersekse kind dat zelf onder woorden kan brengen, moeten uitstelbare behandelingen wachten totdat het kind zover is én tot duidelijk is dat een kind de gevolgen van een geslachtsbevestigende behandeling kan overzien.

Wat mensen zeggen


  • Als hun ouders een operatie willen, doen wij dit
    Deze kinderen zijn wel zowel genetisch als lichamelijk meisjes. Als hun ouders een operatie willen, doen wij dit.[a]
    — Hedi Claahsen, kinderendocrinoloog – 2017

  • Heel veel pijn, angst en verdriet
    Als ik in de maatschappij geaccepteerd zou worden voor wie ik was dan denk ik niet dat ik al die operaties had laten doen. Ze hebben namelijk heel veel pijn, angst en verdriet veroorzaakt.[b]
    — Geert de Vocht – 2023

  • Ik heb geen toestemming gegeven
    Nee, ik heb geen toestemming gegeven om die operatie uit te voeren, nee, want dan was die niet uitgevoerd geweest.[b]
    — Marleen Hendrickx – 2023

  • Wetten intrekken
    De Speciale Rapporteur roept alle Staten op om wetten in te trekken die indringende en onomkeerbare behandelingen toestaan, waaronder gedwongen genitale normaliserende chirurgie, onvrijwillige sterilisatie, onethische experimenten, medische vertoning, “herstellende therapieën” of “bekeringstherapieën”, wanneer deze worden opgelegd of toegediend zonder de vrije en geïnformeerde toestemming van de betrokkene.[b]
    — VN-Speciale rapporteur voor foltering – 2013
  1. Oosterom R. ‘De eerste reflex van ouders is vaak: Dokter, kunt u het goed maken?’. Trouw. 27 juli 2017, Pagina 7 Sect. Vandaag. URL: https://www.trouw.nl/samenleving/voor-interseksuelen-gaat-het-hokje-man-vrouw-niet-op-~ac3a7008/.
  2. de Vocht G, van der Have MJ. Het verhaal van Geert de Vocht – Seksediversiteit in Nederland en Vlaanderen. Seksediversiteit in Nederland en Vlaanderen, van der Have MJ, reeksredactie. Nijmegen, Nederland: Stichting NNID; 2023. ISBN: 9789493106116
  3. Hendrickx M, van der Have MJ. Het verhaal van Marleen Hendrickx – Seksediversiteit in Nederland en Vlaanderen. Seksediversiteit in Nederland en Vlaanderen, van der Have MJ, reeksredactie. Nijmegen, Nederland: Stichting NNID; 2023. ISBN: 9789493106161
  4. Méndez JE. Report of the Special Rapporteur on torture and other cruel, inhuman or degrading treatment or punishment, Human Rights Council United Nations, Twenty-second session. Report. United Nations Human Rights Council, 02/01/2013 2013. ISBN A/HRC/22/53.
Letterlijk citaat mensenrechtenparadigma
Letterlijk citaat Medisch paradigma
Uitspraak/aanbeveling/citaat mensenrechten institutie of – authoriteit
Citaat van boek  of (peer-reviewed) artikel, niet aan één auteur toe te wijzen,
ongeacht het paradigma
  1. Almasri J, Zaiem F, Rodriguez-Gutierrez R, Tamhane SU, Iqbal AM, Prokop LJ, et al. Genital Reconstructive Surgery in Females With Congenital Adrenal Hyperplasia: A Systematic Review and Meta-Analysis. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 2018;103(11):4089-4096. https://doi.org/10.1210/jc.2018-01863
  2. Amies Oelschlager A-M. The Association between Surgeon Dissatisfaction with Infant Genital Appearance and Surgical Decision-Making Surrounding Clitoroplasty. Journal of Pediatric and Adolescent Gynecology. 2023;36(1):3-4. https://doi.org/10.1016/j.jpag.2022.10.010
  3. Barbagli G, Balò S, Sansalone S, Lazzeri M. One-stage and two-stage penile buccal mucosa urethroplasty. African Journal of Urology. 2016;22(1):11-17. https://doi.org/10.1016/j.afju.2015.09.002
  4. Barbagli G, Perovic S, Djinovic R, Sansalone S, Lazzeri M. Retrospective descriptive analysis of 1,176 patients with failed hypospadias repair. The Journal of urology. 2010;183(1):207-211. https://doi.org/10.1016/j.juro.2009.08.153
  5. Berenbaum S, Meyer-Bahlburg H. Gender Development and Sexuality in Disorders of Sex Development. Hormone and metabolic research. 2015;47(5):361-366. https://doi.org/10.1055/s-0035-1548792
  6. Binet A, Lardy H, Geslin D, Francois-Fiquet C, Poli-Merol ML. Should we question early feminizing genitoplasty for patients with congenital adrenal hyperplasia and XX karyotype? Journal of pediatric surgery. 2016;51(3):465-468. https://doi.org/10.1016/j.jpedsurg.2015.10.004
  7. Carmack A, Notini L, Earp BD. Should Surgery for Hypospadias Be Performed Before an Age of Consent? Journal of Sex Research. 2016;53(8):1047-1058. https://doi.org/10.1080/00224499.2015.1066745
  8. Castagnetti M, El-Ghoneimi A. Surgical management of primary severe hypospadias in children: systematic 20-year review. The Journal of urology. 2010;184(4):1469-1475. https://doi.org/10.1016/j.juro.2010.06.044
  9. Cimador M, Vallasciani S, Manzoni G, Rigamonti W, De Grazia E, Castagnetti M. Failed hypospadias in paediatric patients. Nat Rev Urol. 2013;10(11):657-666. https://doi.org/10.1038/nrurol.2013.164
  10. Furtado PS, Moraes F, Lago R, Barros LO, Toralles MB, Barroso Jr U. Gender dysphoria associated with disorders of sex development. Nature Reviews Urology. 2012;9:620. https://doi.org/10.1038/nrurol.2012.182
  11. Ghidini F, Sekulovic S, Castagnetti M. Parental Decisional Regret after Primary Distal Hypospadias Repair: Family and Surgery Variables, and Repair Outcomes. The Journal of urology. 2016;195(3):720-740. https://doi.org/10.1016/j.juro.2015.10.118
  12. Griffiths DA. Hypospadias and the Performative, Psychological and Perfect Penis. In: Ashton BA, Bonsall A, Hay J, redactie. Talking Bodies Vol. II: Bodily Languages, Selfhood and Transgression. Cham, Switzerland: Palgrave Macmillan, Cham; 2020. p. 143-166. ISBN: 978-3-030-36994-1 https://doi.org/10.1007/978-3-030-36994-1_7
  13. van der Have MJ. Handreiking DSD & Mensenrechten: Over grondrechten in kwaliteitsstandaarden voor Differences of Sex Development. Nijmegen, Nederland: Stichting NNID, 2018. Rapport Nr. 2018-01. ISBN 978-94-93106-00-0.
  14. Jiang DD, Chakiryan NH, Gillis KA, Acevedo AM, Austin JC, Seideman CA. Perioperative complications within 30 days of hypospadias surgery: Results from NSQIP-Pediatrics. J Pediatr Urol. 2020;16(3):316.e311-316.e317. https://doi.org/10.1016/j.jpurol.2020.03.026
  15. Kreukels BPC, van de Grift TC. Gender and Sexuality in Disorders/Differences of Sex Development. In: VanderLaan DP, Wong WI, redactie. Gender and Sexuality Development:Contemporary Theory and Research. Focus on Sexuality Research (FOSR). Cham, Switzerland: Springer; 2022. p. 301-322. ISBN: 978-3-030-84273-4 https://doi.org/10.1007/978-3-030-84273-4_11
  16. Kreukels BPC, Köhler B, Nordenström A, Roehle R, Thyen U, Bouvattier C, et al. Gender Dysphoria and Gender Change in Disorders of Sex Development/Intersex Conditions: Results From the dsd-LIFE Study. The journal of sexual medicine. 2018;15(5):777-785. https://doi.org/10.1016/j.jsxm.2018.02.021
  17. Kristman V, Manno M, Côté P. Loss to follow-up in cohort studies: how much is too much? European journal of epidemiology. 2004;19(8):751-760. https://doi.org/10.1023/B:EJEP.0000036568.02655.f8
  18. Lorenzo AJ, Salle JLP, Zlateska B, Koyle MA, Bägli DJ, Braga LH. Decisional regret after distal hypospadias repair: single institution prospective analysis of factors associated with subsequent parental remorse or distress. The Journal of urology. 2014;191(5):1558-1563. https://doi.org/10.1016/j.juro.2013.10.036
  19. Money J, Hampson JG, Hampson JL. Imprinting and the establishment of gender role. AMA Archives of Neurology & Psychiatry. 1957;77(3):333-336. https://doi.org/10.1001/archneurpsyc.1957.02330330119019
  20. Naezer M, Oerlemans A, Hablous G, Claahsen–van der Grinten H, van der Vleuten A, Verhaak C. ‘We just want the best for this child’: contestations of intersex/DSD and transgender healthcare interventions. Journal of Gender Studies. 2021:1-14. https://doi.org/10.1080/09589236.2021.1881462
  21. Pasterski V, Zucker KJ, Hindmarsh PC, Hughes IA, Acerini C, Spencer D, et al. Increased Cross-Gender Identification Independent of Gender Role Behavior in Girls with Congenital Adrenal Hyperplasia: Results from a Standardized Assessment of 4- to 11-Year-Old Children. Arch Sex Behav. 2015;44(5):1363-1375. https://doi.org/10.1007/s10508-014-0385-0
  22. Roen K, Hegarty P. Shaping parents, shaping penises: How medical teams frame parents’ decisions in response to hypospadias. British journal of health psychology. 2018;23(4):967-981. https://doi.org/10.1111/bjhp.12333
  23. Ruppen-Greeff NK, Weber DM, Gobet R, Landolt MA. What is a Good Looking Penis? How Women Rate the Penile Appearance of Men with Surgically Corrected Hypospadias. The journal of sexual medicine. 2015:n/a-n/a. https://doi.org/10.1111/jsm.12942
  24. Rynja SP, de Jong TPVM, Bosch JLHR, de Kort LMO. Functional, cosmetic and psychosexual results in adult men who underwent hypospadias correction in childhood. J Pediatr Urol. 2011;7(5):504-515. https://doi.org/10.1016/j.jpurol.2011.02.008
  25. Seneviratne SN, Jayarajah U, Gunawardana S, Samarasinghe M, de Silva S. Gender-role behaviour and gender identity in girls with classical congenital adrenal hyperplasia. BMC Pediatrics. 2021;21(1):262. https://doi.org/10.1186/s12887-021-02742-9
  26. Snodgrass W. Hypospadias Reporting—How Good is the Literature? The Journal of urology. 2010;184(4):1255-1256. https://doi.org/10.1016/j.juro.2010.07.006
  27. Spinoit A-F, Poelaert F, Groen L-A, Van Laecke E, Hoebeke P. Hypospadias Repair at a Tertiary Care Center: Long-Term Followup is Mandatory to Determine the Real Complication Rate. The Journal of urology. 2013;189(6):2276-2281. https://doi.org/10.1016/j.juro.2012.12.100
  28. Spinoit A-F, Poelaert F, Van Praet C, Groen L-A, Van Laecke E, Hoebeke P. Grade of hypospadias is the only factor predicting for re-intervention after primary hypospadias repair: A multivariate analysis from a cohort of 474 patients. J Pediatr Urol. 2015(0). https://doi.org/10.1016/j.jpurol.2014.11.014
  29. Tack LJW, Springer A, Riedl S, Tonnhofer U, Weninger J, Hiess M, et al. Psychosexual Outcome, Sexual Function, and Long-Term Satisfaction of Adolescent and Young Adult Men After Childhood Hypospadias Repair. The journal of sexual medicine. 2020;17(9):1665-1675. https://doi.org/10.1016/j.jsxm.2020.04.002