MISVATTINGEN#62‘Laat de dokter maar even kijken…’

  1. Stress en schaamte bij doktersbezoeken: Intersekse kinderen kunnen doktersbezoeken als stressvol en beschamend ervaren, vooral bij herhaaldelijk onderzoek van de genitaliën. Dit kan leiden tot stigma en psychosociale problemen.
  2. Gevolgen van self-concealment: Zelf-verkozen geheimhouding door intersekse personen, ook bekend als self-concealment, draagt bij aan slechtere fysieke en mentale gezondheid en kan gevoelens van eenzaamheid en lage eigenwaarde versterken.
  3. Negatieve impact van onnodige doktersbezoeken: Frequente, onnodige bezoeken aan gezondheidswerkers kunnen bij intersekse kinderen het onjuiste idee versterken dat ze een ernstige ziekte hebben, wat tot levenslange psychologische schade kan leiden.
  4. Doktersbezoeken als nnmb’s: Medische onderzoeken die niet echt in het belang van het kind zijn, kunnen ook worden beschouwd als non-consensuele niet-noodzakelijke medische behandelingen (nnmb’s). Dit omvat onderzoeken die meer gericht zijn op professionele interesse of geruststelling van ouders dan op het welzijn van het kind.
  5. Invented tradition en medische zorg: Het frequente doktersbezoek dat veel intersekse kinderen ervaren, kan worden gezien als een ‘invented tradition’, bedoeld om sociale normen en waarden rondom sekse en gender te bevestigen, en om intersekse personen buiten de maatschappelijke norm te plaatsen.


Samengevat met AI en gecontroleerd door een redacteur.

HOOFDSTUK 62

Onnodig doktersbezoek is ook een nnmb

Als er geen noodzaak voor het doktersbezoek is, zijn ook onschuldig lijkende bezoekjes aan gezondheidswerkers nnmb’s. Ze leiden net als andere nnmb’s tot gezondheidsproblemen later in het leven.

Intersekse kinderen kunnen een bezoek aan een arts als stressvol ervaren[2 , 3 , 7]. Herhaaldelijk onderzoek van de genitaliën, inclusief medische fotografie1Medische fotografie kan blijvende ernstige negatieve psychosociale consequenties hebben. Medische fotografie wordt zelfs als zo problematisch beschouwd dat de Chicago Consensus Statement zegt dat medische foto’s belangrijk zijn voor het bijhouden van gegevens en voor educatie, maar dat de foto’s gemaakt moeten worden als de patiënt onder anesthesie is voor een medisch [noodzakelijke] ingreep en met de juiste toestemming [11 , 15]., kan worden ervaren als zeer beschamend[11 , 15], vernederend[13] of zelfs als seksueel misbruik[1 , 16]. Dit werkt stigma en psychosociale problemen in de hand[6 , 14 , 17 , 18 , 19]. De zorg die intersekse mensen ontvangen leidt niet zelden tot mishandeling en eenzaamheid die moeten worden opgevat als een structureel en systemisch probleem (zie ook 155155: In Nederland worden de rechten van intersekse kinderen systemisch en institutioneel geschonden.Het is een misvatting dat in Nederland geen sprake is van institutionele mensenrechtenschendingen.) dat naast sociale verandering een respons van de staat vereist[12]. Deze gevolgen moeten in een afweging even zwaar, zo niet zwaarder, wegen als de mogelijkheid om later geslachtsverkeer te hebben of kinderen te krijgen[20]. Om die reden is het in het belang van het kind dat het aantal contacten tussen gezondheidswerkers en het kind zo gering mogelijk is[4]. Toch vinden veel intersekse volwassenen dat veel controlebezoeken eerder lijken uit te gaan van de nieuwsgierigheid van artsen dan dat zij noodzakelijk zijn voor de gezondheid van het kind[3 , 8]. 2Er zijn nog weinig getuigenissen gepubliceerd die de invloed van onnodige doktersbezoeken documenteren. Wel verzamelt NNID dergelijke narratieven op video. De Canadese socioloog Morgan Holmes beschrijft op pagina 48 van haar master thesis gedetailleerd hoe zij dergelijke doktersbezoeken heeft ervaren [10]. 3De Amerikaanse filosoof Ellen K. Feder brengt scherp onder woorden dat artsen dit niet doen om perverse redenen, maar dat toch sprake is van machtsmisbruik: “Artsen die van patiënten verlangen dat zij zich ter beschikking stellen van collega’s en arts-assistenten voor herhaald onderzoek door medisch specialisten, willen niet dat de patiënten zich geschonden voelen; integendeel, zij menen dat zij bezig zijn met belangrijk onderwijswerk dat de medische vooruitgang bevordert. En toch, het leed geleden door Ruby’s dochters, door Ruby zelf, en door de vele anderen die zich onlangs tegen cosmetische genitale operaties hebben uitgesproken, wijst op de uitoefening van macht zonder “morele legitimiteit”.’[5]

Om die reden zijn lichamelijke onderzoeken die niet werkelijk in het belang van het kind zijn, ook nnmb’s. Dit geldt niet alleen voor lichamelijke onderzoeken die voortkomen uit de professionele interesse van artsen, of die bedoeld zijn om ouders gerust te stellen (zie ook 7070: Een kind mag niet worden gebruikt voor de behandeling van de problemen van de ouders.Het is een misvatting dat ouders de patiënt zijn.), maar ook voor deelname aan wetenschappelijk onderzoek.4Uiteraard is onderzoek belangrijk, net als wetenschappelijk onderwijs, maar er moet een aantoonbaar belang voor het kind zijn dat verder gaat dan het delen van de onderzoeksresultaten.

Invented tradition

De noodzaak van het frequente doktersbezoek dat veel intersekse kinderen meemaken kan in twijfel worden getrokken. Tenzij het doel eerder cultureel dan medisch is. Daarmee is het onnodig doktersbezoek vergelijkbaar met wat de Britse historici Eric Hobsbawm en Terence Ranger ‘invented traditions’ noemen.5Hobsbawm en Ranger definiëren invented traditions als: “een reeks praktijken, gewoonlijk bepaald door openlijk of stilzwijgend aanvaarde regels en van rituele of symbolische aard, die erop gericht zijn bepaalde waarden en gedragsnormen bij te brengen door herhaling, wat automatisch continuïteit met het verleden impliceert”. [9] Uitgevonden tradities hebben drie overlappende doelen: zij helpen sociale cohesie tot stand te brengen; zij legitimeren instellingen en gezagsverhoudingen; en zij concretiseren overtuigingen en waardesystemen[9].

Met onnodig doktersbezoek wordt de medische zorg ingezet als verdediger van de symbolen man en vrouw; symbolen die in de huidige vorm jong zijn, maar zo belangrijk zijn dat bijna ieder religie begint met het scheppen van de man en daarna de vrouw. Als onnodig doktersbezoek al een reden heeft, dan is het de bevestiging van de aan het kind opgelegde normen en waarden ten aanzien van sekse en gender én dat intersekse geen deel mag uitmaken van de maatschappij.

Standpunt NNID

Onnodig doktersbezoek is ook een nnmb

Onnodig doktersbezoek is ook een nnmb en moet via de Wettelijke Regulering verboden worden.

Wat mensen zeggen


  • Artsen en een hele stoet coassistenten
    Als kind moest ik elke drie maanden naar het ziekenhuis en dan keken en voelden er artsen en een hele stoet coassistenten tussen mijn benen. Andere kinderen hoefden dat niet, dus blijkbaar was er iets mis met mij.[a]
    — Ellen – 2023

  • Maar dan met die coassistenten erbij
    Ik vond die coassistenten… Op een gegeven moment ging je… Door die hormonen gingen m’n borsten groeien. Dus moesten ze m’n borsten gaan bekijken of die groeiden, maar dan met die coassistenten erbij. Dus ik weet nog een moment dat ik m’n hempje uitdeed maar m’n topje nog zo extra omlaag trok en dat dokter Drop [toen zei], ‘ja, die moet ook nog uit’, en dat ik dat een heel naar gevoel vond. Maar daar was mijn moeder wel gewoon bij. Dus dat was nog wel een fijne… of dat zorgde wel voor veiligheid. Of nou ja, een beetje veiligheid..[b]
    — Marleen Hendrickx – 2023

  • Eigenwaarde is volledig om zeep geholpen
    Ik werd als object beschouwd. Mag ik even tussen je benen kijken, keer op keer op keer. Oh, til je shirtje even op, dan kan ik even in je borsten knijpen. Dan raak je gewoon vervreemd van je eigen lichaam. Mijn eigenwaarde is volledig om zeep geholpen daardoor.[c
    — Sharan – 2023

  • Wat schiet ik ermee op? Ik stop er mee
    Elk half jaar moest ik op controle komen en elk half jaar kreeg ik dezelfde vragen: Krijg je een erectie? Heb je zaadlozingen? Hoe is je baardgroei? Hoe is je schaamhaar? Is links en rechts gelijk? Na die vragen moest ik dan naar een andere plek toe waar mijn botten werden opgemeten. Toen ik een jaar of zesentwintig was dacht ik: ik kom elk half jaar naar het ziekenhuis om allemaal metingen te doen, maar wat schiet ik ermee op? Ik stop er mee […] Ik heb me in het ziekenhuis altijd een proefkonijn gevoeld.[d]
    — Geert de Vocht – 2023

  • Zonder morele legitimiteit
    Artsen die van patiënten verlangen dat zij zich ter beschikking stellen van collega’s en arts-assistenten voor herhaald onderzoek door medisch specialisten, willen niet dat de patiënten zich geschonden voelen; integendeel, zij menen dat zij bezig zijn met belangrijk onderwijswerk dat de medische vooruitgang bevordert. En toch, het leed geleden door Ruby’s dochters, door Ruby zelf, en door de vele anderen die zich onlangs tegen cosmetische genitale operaties hebben uitgesproken, wijst op de uitoefening van macht zonder “morele legitimiteit.[e]
    — Ellen Feder,  – 2014

  • Allemaal hetzelfde doen: in mijn kruis kijken
    Zeven jaar lang werd ik van dokter naar dokter gestuurd en ik herinner me dat ze allemaal hetzelfde wilden doen: in mijn kruis kijken. Ik weet zeker dat de eerste duidelijke herinneringen van de meeste kinderen aan een bezoek aan de kinderarts niet gaan over het voortdurend uittrekken van je onderbroek en het spreiden van je benen. […] Maar ik kan me duidelijk bezoeken herinneren, vanaf mijn derde jaar, waarbij ik alle mooie ‘naar de dokter’-kleren uittrok, en doorging met uittrekken toen ik bij het onderhemd en het slipje met ruches kwam dat aan de binnenkant van mijn dijen sneed. Dan ging de dokter van de endocrinologiekliniek porren en duwen, hmmn en hah, en deed een bekkenonderzoek dat de meeste meisjes pas ervaren bij hun eerste bezoek aan de gynaecoloog in hun vroege adolescentie.[f]
    — Morgan Holmes – 1994
  1. Sedee M, Aerts L. Wel of niet ingrijpen in een jong intersekse lichaam? NRC. 17 juni 2023, Pagina 18-21 Sect. NRC Weekend. URL: https://www.nrc.nl/nieuws/2023/06/16/komt-er-een-verbod-op-operaties-bij-intersekse-kinderen-artsen-maken-zich-zorgen-a4167395#/krant/2023/06/17/#218.
  2. Hendrickx M, van der Have MJ. Het verhaal van Marleen Hendrickx – Seksediversiteit in Nederland en Vlaanderen. Seksediversiteit in Nederland en Vlaanderen, van der Have MJ, reeksredactie. Nijmegen, Nederland: Stichting NNID; 2023. ISBN: 9789493106161
  3. NNID, Nederlandse organisatie voor seksediversiteit. Solidariteitstatement: Bescherm Nederlandse intersekse kinderen!,  Nijmegen, Nederland: Stichting NNID; 2023 [geraadpleegd 12 juli 2023]. URL: https://www.seksediversiteit.nl/solidariteitstatement/.
  4. de Vocht G, van der Have MJ. Het verhaal van Geert de Vocht – Seksediversiteit in Nederland en Vlaanderen. Seksediversiteit in Nederland en Vlaanderen, van der Have MJ, reeksredactie. Nijmegen, Nederland: Stichting NNID; 2023. ISBN: 9789493106116
  5. Feder EK. Making Sense of Intersex: Changing Ethical Perspectives in Biomedicine: Indiana University Press; 2014. ISBN: 9780253012326
  6. Holmes MM. Medical politics and cultural imperatives: Intersexual identities beyond pathology and erasure [MA Thesis]. North York, Ontario: York University; 1994. ISBN: 0-315-97378-1
Letterlijk citaat mensenrechtenparadigma
Letterlijk citaat Medisch paradigma
Uitspraak/aanbeveling/citaat mensenrechten institutie of – authoriteit
Citaat van boek  of (peer-reviewed) artikel, niet aan één auteur toe te wijzen,
ongeacht het paradigma
  1. Cense M, Marinus MA. Als seks(e) niet vanzelfsprekend is: Een levensloopperspectief op de relationele en seksuele ontwikkeling van jonge intersekse personen. Nijmegen/Utrecht: Rutgers / Stichting NNID, 16 februari 2023 2023. Rapport Nr. NNID Onderzoek 2023-01. ISBN 9789493106062.
  2. Claahsen-van der Grinten HL, Stikkelbroeck MML, Vulsma T. Informatie voor de huisarts over Adrenogenitaal syndroom (AGS). In: van Breukelen CW, Goren SS, Oude Vrielink S, Woutersen-Koch H, van Veldhuizen E, redactie.: Bijniervereniging NVACP, Vereniging Samenwerkende Ouder- en Patiëntenorganisaties (VSOP), Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG); 2011. URL: http://www.vsop.nl/vsop/media/upload/pages/file/Huisartsenbrochures/huisartsenbrochure_adrenogenitaal_syndroom.pdf.
  3. Claeys B. Het verhaal van Eef – half man, half vrouw. Goedele. 2009 02 1:17-25.
  4. Crissman HP, Warner L, Gardner M, Carr M, Schast A, Quittner AL, et al. Children with disorders of sex development: A qualitative study of early parental experience. Int J Pediatr Endocrinol. 2011;2011(1):1-11. https://doi.org/10.1186/1687-9856-2011-10
  5. Feder EK. ‘In Their Best Interests’: Parents’ Experience of Atypical Genitalia. In: Parens E, redactie. Surgically Shaping Children: Technology, ethics, and the pursuit. Baltimore: The Johns Hopkins University Press; 2006. p. 190-210. ISBN: 0801883059
  6. Feder EK. Making Sense of Intersex: Changing Ethical Perspectives in Biomedicine: Indiana University Press; 2014. ISBN: 9780253012326
  7. van der Have MJ, van Heesch M. Vrouwen met AOS – Inge, Juliette, Nienke en Mahtab. Nijmegen: STDK | Studio Staddijk; 2015. Video 1080P25 duur: 25:00 minuten.
  8. van Heesch MA. Ze wisten niet of ik een jongen of meisje was: kennis, keuze en geslachtsvariaties – Over het leven met en kennen van intersekse condities in Nederland [Proefschrift]. Vossiuspers, Amsterdam, Nederland: Universiteit van Amsterdam; 2015. ISBN: 978 90 562 97640
  9. Hobsbawm EJ, Ranger T, redactie. The Invention of Tradition. Cambridge, UK: Cambridge University Press; 1983. ISBN: 978-1-107-60467-4
  10. Holmes MM. Medical politics and cultural imperatives: Intersexual identities beyond pathology and erasure [MA Thesis]. North York, Ontario: York University; 1994. ISBN: 0-315-97378-1
  11. Hughes IA, Houk C, Ahmed SF, Lee PA, Lwpes Consensus Group, Espe Consensus Group. Consensus statement on management of intersex disorders. Arch Dis Child. 2006;91(7):554-563. https://doi.org/10.1136/adc.2006.098319
  12. Jones C. The harms of medicalisation: intersex, loneliness and abandonment. Feminist Theory. 2022;23(1):39-60. https://doi.org/10.1177/14647001211062740
  13. Karkazis K. Fixing Sex: intersex, medical authority, and lived experience. Durham, NC, USA: Duke University Press; 2008.
  14. Knight K, Tamar-Mattis S. “I want to be like nature made me”: Medically Unnecessary Surgeries on Intersex Children in the US. New York, NY, USA: Human Rights Watch / interAct, July 2017. ISBN 978-1-6231-35027.
  15. Lee PA, Houk CP, Ahmed SF, Hughes IA. Consensus statement on management of intersex disorders. Pediatrics. 2006;118(2):e488-e500. https://doi.org/10.1542/peds.2006-0738
  16. Money J, Lamacz M. Genital Examination and Exposure Experienced as Nosocomial Sexual Abuse in Childhood. The Journal of Nervous and Mental Disease. 1987;175(12):713-721. https://doi.org/10.1097/00005053-198712000-00002
  17. Roen K. Intersex or Diverse Sex Development: Critical Review of Psychosocial Health Care Research and Indications for Practice. The Journal of Sex Research. 2019;56(4-5):511-528. https://doi.org/10.1080/00224499.2019.1578331
  18. Schweizer K, Brunner F, Gedrose B, Handford C, Richter-Appelt H. Coping With Diverse Sex Development: Treatment Experiences and Psychosocial Support During Childhood and Adolescence and Adult Well-Being. Journal of Pediatric Psychology. 2017;42(5):504-519. https://doi.org/10.1093/jpepsy/jsw058
  19. Tamar-Mattis A. Medical Treatment of People with Intersex Conditions as Torture and Cruel, Inhuman, or Degrading Treatment or Punishment. Torture in Healthcare Settings: Reflections on the Special Rapporteur on Torture’s 2013 Thematic Report: American University Washington College of Law – Center for Human Rights & Humanitarian Law; 2014. p. 91-104.
  20. Wiesemann C, Ude-Koeller S, Sinnecker GH, Thyen U. Ethical principles and recommendations for the medical management of differences of sex development (DSD)/intersex in children and adolescents. Eur J Pediatr. 2010;169(6):671-679. https://doi.org/10.1007/s00431-009-1086-x