MISVATTINGEN#59Vrijen

  1. Misvatting over seksualiteit: Er is een langdurige misvatting dat seks altijd heteroseksueel en penetrerend moet zijn. Dit beïnvloedt de keuze voor het uitvoeren van nnmb’s (non-consensuele niet-noodzakelijke medische behandelingen), met de veronderstelling dat een vagina of penis nodig is voor seksuele relaties.
  2. Rol van voorlichting en ondersteuning: Voorlichting en psychosociale ondersteuning helpen ouders hun waardeoordelen en emoties te verwerken, waardoor het argument voor nnmb’s voor penetrerende seks zwakker wordt.
  3. Beperkingen van chirurgisch gecreëerde genitaliën: Een chirurgisch geconstrueerde penis of vagina mist vaak de gevoeligheid en het uiterlijk van natuurlijke genitaliën, en operaties kunnen de bestaande gevoeligheid verminderen.
  4. Seksuele problemen en intersekse: Onderzoek wijst uit dat intersekse mensen vaak seksuele problemen ervaren, ongeacht of ze een cosmetische genitale operatie hebben ondergaan.
  5. Zelfvertrouwen boven fysieke kenmerken: Belangrijker dan het hebben van een penis of vagina is zelfvertrouwen en acceptatie van de eigen identiteit. Stigmatisering van intersekse kan leiden tot angst en vermijding van relaties, terwijl acceptatie bijdraagt aan een gezonder zelfbeeld en seksueel functioneren.


Samengevat met AI en gecontroleerd door een redacteur.

HOOFDSTUK 59

Vrijen kun je ook zonder penis of vagina

Seks wordt bijna altijd voorgesteld als a) heteroseksueel en b) penetrerend. Maar het is de vraag of dit juist is. Het is ook de vraag of chirurgen in staat zijn een vagina of penis te construeren die het uiterlijk en de gevoeligheid heeft die patiënten verwachten.

Lange tijd was een van de argumenten voor nnmb’s dat een vagina moet worden aangelegd om later penetrerend, heteroseksueel geslachtsverkeer te kunnen hebben[1 , 11 , 12 , 17]. Voorlichting, tijd, en psychosociale ondersteuning helpen ouders hun waardeoordelen en emoties te verwerken, waardoor dat argument steeds minder gehoord wordt[4]. Toch maken zowel het argument van penetrerend, heteroseksueel geslachtsverkeer als een aanbeveling voor nnmb’s nog steeds deel uit van de Richtlijn preconceptueel advies bij AGS (beoordeeld 08-07-2020).1De auteurs van de richtlijn zijn zich ervan bewust dat het advies controversieel is en schrijven: “Ook is er de laatste 15 jaar een maatschappelijke discussie gaande over het zelfbeschikkingsrecht van een kind om op oudere leeftijd het geslacht zelf te mogen bepalen (man, vrouw of gender variant) en eveneens zelf te mogen kiezen voor een eventuele operatieve behandeling (Jesus, 2018). De werkgroep is van mening dat de mogelijkheid voor ouders om weloverwogen te kiezen voor een operatieve behandeling van hun dochter op jonge leeftijd behouden moet blijven. Het is echter niet geheel uit te sluiten dat deze maatschappelijke discussie gevolgen kan hebben voor een eventuele operatieve behandelingsmogelijkheid van meisjes met AGS op jonge leeftijd, en dat deze wordt beperkt. De werkgroep acht het van belang om ouders, mocht dit in de toekomst relevant worden, hier preconceptioneel over te informeren.”[13] LINK  Ook worden operaties voor neovagina’s nog steeds beschreven in medische publicaties[6 , 9] en gezondheidswerkers zeggen nog steeds dat zij het verantwoord vinden dergelijke nnmb’s uit te voeren[12 , 14 , 15 , 16]. Dus wellicht wordt het argument van penetrerend, heteroseksueel geslachtsverkeer minder gehoord, maar speelt het nog steeds een rol in de beslissing een nnmb uit te voeren.2Toch blijkt uit verhalen van intersekse mensen dat een penis of een vagina niet nodig is om op een fijne manier te kunnen vrijen met een ander. Dit werd al beschreven in 1942, hoewel de behandelend arts het duidelijk moeilijk vond om te geloven. Na het verwijderen van haar clitoris bood hij een vrouw een tweede operatie aan: “Op dit moment is deze patiënte gelukkig getrouwd en weigert zich te onderwerpen aan nog een operatie voor het maken van een vagina. Haar echtgenoot, die er financieel goed voor staat, is iets ouder dan zij. Coïtus vindt plaats, kennelijk tot tevredenheid van de echtgenoot, tussen het perineum en de bovenste en binnenste aspecten van de gesloten dijen.”[2].

Een door artsen geconstrueerde penis of vagina heeft a) niet dezelfde gevoeligheid en b) ziet er niet hetzelfde uit als een van nature aanwezige penis of vagina (zie 6060: Geslachtsbevestigende operaties resulteren niet in ‘normale’ genitaliën.Het is een misvatting dat operaties ‘normale’ genitaliën opleveren.). Belangrijker is dat wat wél aanwezig is, niet minder gevoelig of bruikbaar is gemaakt door operaties die zonder de toestemming van het kind zelf zijn uitgevoerd. Uit onderzoek blijkt dat dat intersekse mensen veel seksuele problemen hebben[3], vaker dan niet-intersekse mensen[10], en dat het daarbij niet uitmaakt of een cosmetische genitale operatie is uitgevoerd[2].

Voor een goede relatie met een partner is het belangrijk dat negatieve berichten over relationele banden met sociaal gestigmatiseerde personen niet worden geïnternaliseerd[7 , 8]. Anders gezegd: juist het stigmatiseren van intersekse leidt tot angst waardoor intersekse mensen geen relaties durven aan te gaan [3]. Problemen in seksueel functioneren komen veel voor bij intersekse vrouwen, in het bijzonder bij vrouwen die een uitgebreide genitale reconstructie hebben ondergaan; een hoog percentage vrouwen heeft geen romantische relatie, is niet recent seksueel actief geweest of is nooit seksueel actief geweest[5]. Belangrijker dan een penis of een vagina is het zelfvertrouwen dat je mag zijn wie je bent.

Standpunt NNID

Een penis of een vagina zijn niet per se noodzakelijk om te kunnen vrijen

Dat voor geslachtsverkeer een penis of een vagina nodig zijn, is een verouderde visie. Intersekse mensen die om wat voor reden dan ook een cosmetische operatie van hun penis of labia/vagina wensen, moeten er in een gesprek met een seksuoloog op worden gewezen dat seks op veel meer manieren plezierig kan zijn.

Wat mensen zeggen


  • Een piemel heeft die er uitziet als een andere piemel
    Je wil dat het kind een piemel heeft die er uitziet als een andere piemel, waar hij mee kan plassen en in de toekomst mee kan vrijen.[a]
    — Caroline Kuijper, kinderuroloog – 2021

  • Pelottes
    Ja, en toen had ik uiteindelijk wel mijn vagina. Maar dat was nog wel een lange weg, want ik moest toch nog heel lang die pelottes gebruiken. Ik weet niet, als ik van tevoren echt die weg had geweten, of dat een keus van me was geweest. Maar er was op dat moment geen andere keus. Zij hadden geen andere keus of gaven mij geen andere keus.[b]
    — Ellen Weisscher – 2023

  • Spreken over seksualiteit
    De pelotten hebben wel gewerkt. Maar artsen hadden dit anders aan moeten pakken. Het automatisme waarmee wordt gezegd, je hebt een vagina dus daar moet een piemel in, klopt gewoon niet.’ Achteraf vindt Jet het jammer dat er niet eerst over seksualiteit is gesproken. ‘Dat had ik heel graag gewild, weet ik nu. Je kunt seks op meerdere manieren beleven.’[c]
    — Jet Nuijten – 2021

  • Als je seks gaat hebben, zou dat met een man zijn?
    Bij de diagnose werd er gelijk gezegd van: ‘En we gaan je testes verwijderen en dan gaan we meten hoe diep je vagina is, want je kunt misschien geen seks anders hebben.’ Ze hebben nooit gevraagd: ‘Wil je seks hebben? Als je seks gaat hebben, zou dat met een man zijn?’ Nee, dat moet gewoon gebeuren en dat doen we terwijl je onder narcose bent, want dat is anders zo vervelend.[d]
    — Robin , 37 jaar – 2023

  • Medische aanraking vind ik echt heel erg moeilijk
    Nee, ik heb op het moment geen relatie. Een van de dingen die ik zeker op het moment dat ik bezig ben gegaan met dat trauma verwerken, die ik moeilijk ben gaan vinden, is aanraking. Medische aanraking vind ik echt heel erg moeilijk. Maar ook gewoon qua die nabijheid is iets wat er op het moment niet inzit.
    Ik vind het soms echt al lastig als een vriendin me een knuffel geeft. en dan bedoel ik platonische relaties, vriendschappelijke relaties. Daarbij fysiek contact vind ik soms al moeilijk.[e]
    — Annelies, 35 jaar – 2020
  1. Sevil M. Wachtlijst voor kinderoperaties verdubbeld: ‘Hij kon zijn nekje bijna niet meer bewegen’, Het Parool [Newspaper]. Amsterdam, Nederland: DPG Media; 2021 [geraadpleegd 9 juni 2023]. URL: https://www.parool.nl/amsterdam/wachtlijst-voor-kinderoperaties-verdubbeld-hij-kon-zijn-nekje-bijna-niet-meer-bewegen~bdd8de94/
  2. Weisscher E, van der Have MJ. Het verhaal van Ellen Weisscher – Seksediversiteit in Nederland en Vlaanderen. Seksediversiteit in Nederland en Vlaanderen, van der Have MJ, reeksredactie. Nijmegen, Nederland: Stichting NNID; 2023. ISBN: 9789493106123
  3. den Engelse M. Geboren als vrouw met mannelijk DNA: ‘Ik voel me Jet, heb borsten en een vagina en dat is prima’, Eindhovens Dagblad (ED) [Krant]. Amsterdam, Nederland: DPG Media; 2021 [geraadpleegd 13 februari 2022]. 19 december 2021. URL: https://www.ed.nl/dossier-deze-verhalen-mag-je-niet-missen/geboren-als-vrouw-met-mannelijk-dna-ik-voel-me-jet-heb-borsten-en-een-vagina-en-dat-is-prima~adfacf1f/.
  4. Cense M, Marinus MA. Als seks(e) niet vanzelfsprekend is: Een levensloopperspectief op de relationele en seksuele ontwikkeling van jonge intersekse personen. Nijmegen/Utrecht: Rutgers / Stichting NNID, 16 februari 2023 2023. Rapport Nr. NNID Onderzoek 2023-01. ISBN 9789493106062.
  5. Houtveen A. Podcast #6 “Mensen hebben over het algemeen geen idee wat intersekse is”, Komt een mens bij de dokter [Podcast]. Utrecht: Alliantie Gezondheid op Maat; 2020 [geraadpleegd 8 juli 2023]. juli 2020. URL: https://www.komteenmensbijdedokter.nl/knowledge/podcast-6-mensen-hebben-over-het-algemeen-geen-idee-wat-intersekse-is/.
Letterlijk citaat mensenrechtenparadigma
Letterlijk citaat Medisch paradigma
Uitspraak/aanbeveling/citaat mensenrechten institutie of – authoriteit
Citaat van boek  of (peer-reviewed) artikel, niet aan één auteur toe te wijzen,
ongeacht het paradigma
  1. Callens N. The past, the present, the future: Genital treatment practices in Disorders of Sex Development under scrutiny. Gent, België: Universiteit Gent; 2014. ISBN: 978-90-9028-080-6
  2. Callens N, van der Zwan YG, Drop SL, Cools M, Beerendonk CM, Wolffenbuttel KP, Dessens AB. Do surgical interventions influence psychosexual and cosmetic outcomes in women with disorders of sex development? International Scholarly Research Network – ISRN Endocrinology. 2012;276742:1-8. https://doi.org/10.5402/2012/276742
  3. Cense M, Marinus MA. Als seks(e) niet vanzelfsprekend is: Een levensloopperspectief op de relationele en seksuele ontwikkeling van jonge intersekse personen. Nijmegen/Utrecht: Rutgers / Stichting NNID, 16 februari 2023 2023. Rapport Nr. NNID Onderzoek 2023-01. ISBN 9789493106062.
  4. Dalke KB, Baratz AB, Greenberg JA. Protecting children with intersex traits: legal, ethical, and human rights considerations. In: Legato MJ, redactie. The Plasticity of Sex: The Molecular Biology and Clinical Features of Genomic Sex, Gender Identity and Sexual Behavior. London, UK: Academic Press / Elsevier; 2020. p. 207-224. ISBN: 978-0-12-815968-2
  5. Dessens A, de Neve-Enthoven N, Callens N, van der Zwan Y, van Kuijk M, Verhaak C, et al. (210) Adapting the sexual self-concept: A useful approach to improve sexual functioning for women with a difference of sex development? The journal of sexual medicine. 2023;20(Supplement_4):qdad062.062. https://doi.org/10.1093/jsxmed/qdad062.062
  6. Diamond DA, Swartz J, Tishelman A, Johnson J, Chan Y-M. Management of pediatric patients with DSD and ambiguous genitalia: Balancing the child’s moral claims to self-determination with parental values and preferences. J Pediatr Urol. 2018;14(5):416.e411-416.e415. https://doi.org/10.1016/j.jpurol.2018.04.029
  7. Frost DM, Meyer IH. Internalized homophobia and relationship quality among lesbians, gay men, and bisexuals. Journal of Counseling Psychology. 2009;56(1):97-109. https://doi.org/10.1037/a0012844
  8. Gamarel KE, Reisner SL, Laurenceau J-P, Nemoto T, Operario D. Gender minority stress, mental health, and relationship quality: A dyadic investigation of transgender women and their cisgender male partners. Journal of Family Psychology. 2014;28(4):437. https://doi.org/10.1037/a0037171
  9. Kim S, Rosoklija I, Johnson EK. Surgical, Patient, and Parental Considerations in the Management of Children with Differences of Sex Development. Current Pediatrics Reports. 2018;6(3):209-219. https://doi.org/10.1007/s40124-018-0177-4
  10. Kreukels BPC, Cohen-Kettenis PT, Roehle R, van de Grift TC, Slowikowska-Hilczer J, Claahsen-van der Grinten H, et al. Sexuality in adults with Differences/disorders of Sex Development (DSD): Findings from the dsd-LIFE study. Journal of Sex & Marital Therapy. 2019:1-37. https://doi.org/10.1080/0092623X.2019.1610123
  11. Meyer-Bahlburg H, Blizzard R. Conference Proceedings: Research on Intersex (Summary of a Planning Workshop). The Endocrinologist. 2004;14(2):59-69. https://doi.org/10.1097/01.ten.0000123701.61007.4e
  12. Mouriquand PDE, Gorduza DB, Gay C-L, Meyer-Bahlburg HFL, Baker L, Baskin LS, et al. Surgery in disorders of sex development (DSD) with a gender issue: If (why), when, and how? J Pediatr Urol. 2016. https://doi.org/10.1016/j.jpurol.2016.04.001
  13. Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde. Richtlijn Preconceptioneel advies bij AGS. Utrecht, Nederland: Federatie Medisch Specialisten, januari 2020.
  14. Wolffenbuttel KP. Disorders of sex development: méér dan alleen een andere naam. Tijdschrift voor Urologie. 2015;5(1):8-12. https://doi.org/10.1007/s13629-015-0003-5
  15. Wolffenbuttel KP. A holistic approach in children with DSD. J Pediatr Urol. 2019;15(2):124-125. https://doi.org/10.1016/j.jpurol.2019.02.022
  16. Wolffenbuttel KP, Hoebeke P. Open letter to the Council of Europe. J Pediatr Urol. 2018;14(1):4-5. https://doi.org/10.1016/j.jpurol.2018.02.004
  17. van der Zwan YG, Janssen EH, Callens N, Wolffenbuttel KP, Cohen‐Kettenis PT, van den Berg M, et al. Severity of Virilization Is Associated with Cosmetic Appearance and Sexual Function in Women with Congenital Adrenal Hyperplasia: A Cross‐Sectional Study. The journal of sexual medicine. 2013;10:866-875. https://doi.org/10.1111/jsm.12028