HOOFDSTUK 29
Intersekse mensen kunnen man of vrouw zijn
Intersekse is geen derde sekse (zie ook 1010: Intersekse is geen ‘derde sekse’.Het is een misvatting dat intersekse een derde sekse is.) maar net als ‘man’ en ‘vrouw’ onderdeel van het spectrum dat geslacht is (zie ook 88: Sekse is een spectrum, geen dichotomie.Het is een misvatting dat sekse een dichotomie is.). Volgens de definitie van 11: Definitie van intersekse.Het is een misvatting dat onduidelijk is wat intersekse is. bestaat intersekse doordat de maatschappij bepaalde ideeën heeft over man en vrouw: de normatieve sociale constructie van man en vrouw. Maar dat wil niet zeggen dat die ideeën juist zijn – het biologische verschil is opmerkelijk klein. Daarom hebben intersekse mensen alle recht zich als man of vrouw te identificeren.
Figuur 2 opnieuw bekeken
Figuur 2 Min of meer realistische weergave van intersekse als onderdeel van twee klokkrommen voor man en vrouw.
In 99: Intersekse betekent niet ‘tussen man en vrouw’.Het is een misvatting dat intersekse ‘tussen man en vrouw’ betekent. is uitgelegd dat intersekse mensen geboren zijn met geslachtskenmerken die verschillen van wat veel mensen bij hun gender verwachten. Maar dat wil niet zeggen dat zij geen man of vrouw kunnen zijn. Sekse is een sociale constructie (zie 9797: Sekse is, net als gender, een sociale constructie.Het is een misvatting dat sekse niet sociaal geconstrueerd is.) en dat betekent dat geslacht van veel meer afhankelijk is dan alleen chromosomen, hormonen en genen. Een deel van sekse wordt bepaald door de mate waarin genen geactiveerd worden en een deel door de verwachtingen die de maatschappij heeft van man en vrouw (maar dat laatste heeft algauw meer te maken genderidentiteit dan met sekse1Hoe vrouwen en mannen denken en handelen is onderwerp van het stereotype beeld over mannen en vrouwen, maar die stereotypen zijn ook van invloed op de manier waarop mannen en vrouwen zichzelf definiëren en door anderen worden behandeld[4]. Zowel mannen als vrouwen vinden dat genderstereotiepe opvattingen zeggen dat mannen bekwamer zijn dan vrouwen én dat zij bekwamer behoren te zijn; evenzo vinden zij op basis van genderstereotypen dat vrouwen de neiging hebben om meer gemeenschappelijk en warm te zijn dan mannen én dat dit de manier is waarop ze behoren te zijn[3 ].). Daardoor is de overlap tussen man en vrouw in werkelijkheid groter dan Figuur 2 laat zien.
Figuur 3 Een meer realistische overlap van de seksen man en vrouw.
In Figuur 3 wordt die overlap veel realistischer weergegeven.2Ieder mens heeft ongeveer 20.000 genen (het verschil tussen het extra X-chromosoom van vrouwen ten opzichte van het kleine Y-chromosoom maakt op het totale aantal genen weinig verschil) maar wel is aangetoond dat ongeveer een derde van de genen in mannen en vrouwen aanmerkelijk meer of minder actief is[4]. Darwin constateerde al dat sekseverschillen in de eerste levensjaren meestal klein zijn en groter worden naarmate de individuen de voortplantingsrijpheid naderen[6]. De man/vrouw-verschillen van sekse komen voor een deel voort uit evolutionaire ontwikkeling van genen (nature), en voor een ander deel voort uit sociale normen (nurture)[6]. De mate waarin twee normaalverdelingen elkaar overlappen, is uit te drukken in de Cohen’s d-waarde. De overlapping is gering bij d≈0,8, normaal bij d≈0,5 en groot bij d≈0,2. Voor veel onderzoek naar sekseverschillen ligt de d-waarde tussen 0,2 en 0,4 met uitschieters voor zaken als voorzichtigheid en agressie naar boven de d=0,8[1 , 5] Opmerkelijk is dat lang niet iedereen in die overlap als intersekse wordt aangeduid. Mensen die zich in de overlap ver in het gebied van het andere geslacht bevinden, laten we ze ‘zachte mannen’ en ‘stoere vrouwen’3Als mannelijkheid en vrouwelijkheid als ‘genders binnen gender’ worden beschouwd, kan worden gesproken over feminiene mannen en masculiene vrouwen[2]. Maar juist omdat niet over gender gaat, maar over mensen van wie de sekse niet overeenkomt met het stereotype beeld voor hun sekse, worden hier begrippen gebruikt die losstaan hun gender en ook losstaan van de sekse van andere mensen. noemen, worden soms uitgescholden met het andere geslacht (Die gozer gooit als een meisje of Dat wijf loopt als een vent). Echter, de zachte man blijft in zo’n scheldpartij een man en de stoere vrouw blijft een vrouw; zij worden niet uitgesloten van de man/vrouw dichotomie. Dat gebeurt bij intersekse mensen wel – pas na een medische behandeling krijgen zij een plaats binnen die dichotomie.
Figuur 4 Het klassieke idee over sekse als een spectrum, waarbij intersekse precies in het midden ligt.
De grote overlap in Figuur 3 heeft ook gevolgen voor hoe intersekse moet worden voorgesteld ten opzichte van man en vrouw. Vaak worden man en vrouw oppositioneel voorgesteld met intersekse daartussen als een aparte groep of op zijn minst als ‘ergens in het midden van het spectrum van man en vrouw’ (Figuur 4).
Figuur 5 Een beter bij de werkelijkheid passende schematische weergave van intersekse op het spectrum van geslacht. Links en rechts is plaats voor de stereotypen van de normatieve sociale constructie en daartussen bevindt zich een breed scala van ‘zachte mannen’ en ‘stoere vrouwen’. Intersekse mensen, hier weergegeven als de gele puntjes, zijn onderdeel van het gehele spectrum.
Maar bij een situatie als in Figuur 3 kan intersekse overal in de overlap optreden. Er kunnen dan, zoals gevisualiseerd in Figuur 5, intersekse personen bestaan die minstens zo veel man of vrouw zijn als de stereotype man of vrouw.
Volgt iemands genderidentiteit uit diens sekse?
Figuur 6 Sekse heeft geen vaste relatie met genderidentiteit. (Man, intersekse en vrouw zijn in deze schematische weergave drie van de vele mogelijke posities op het spectrum dat geslacht is – interseke is geen derde sekse naast man en vrouw.)
Nee. Ook genderidentiteit is een sociale constructie. Binnen beide constructies kan een intersekse persoon zich identificeren als iedere mogelijke combinatie van man, vrouw, en intersekse enerzijds en mannelijk, vrouwelijk, non-binair anderszijds (zie Figuur 6). Het is niet met zekerheid te voorspellen welke genderidentiteit iemand ontwikkelt – dat geldt voor intersekse mensen nog iets meer dan voor niet-intersekse mensen. Maar dat wil niet zeggen dat intersekse niets te maken heeft met genderidentiteit (zie ook 2020: Ook intersekse mensen hebben een seksuele oriëntatie en een genderidentiteit & -genderexpressie.Het is een misvatting dat intersekse niets te maken heeft met seksualiteit en genderidentiteit.).
Volgt iemands seksualiteit uit diens sekse?
Nee. Er zijn veel normale vormen van seksualiteit. Iemands seksualiteit is niet te voorspellen of te meten. Wel is bekend dat heteroseksualiteit de meest voorkomende vorm is, ook onder intersekse mensen. Maar dat wil niet zeggen dat intersekse niets met seksualiteit te maken heeft (zie ook 2020: Ook intersekse mensen hebben een seksuele oriëntatie en een genderidentiteit & -genderexpressie.Het is een misvatting dat intersekse niets te maken heeft met seksualiteit en genderidentiteit.).
Standpunt NNID
De meeste intersekse mensen zijn man of vrouw
De biologische overlap tussen man en vrouw is veel groter dan algemeen wordt aangenomen en daardoor vormen intersekse mensen geen apart groepje op het spectrum tussen man en vrouw, maar zijn ze gelijkelijk verdeeld over het spectrum.
Wat mensen zeggen
Man óf vrouw
De meeste personen met een somatische intersekseconditie identificeren zich echter als vrouw of man, dat wil zeggen binnen het binaire geslacht.[a]
— Heino Bahlburg, psycholoog – 2017
Dat krijg je mee vanaf dat je jong bent
In de biologische omschrijving of in de biologieboeken zijn we geen volledig vrouw omdat we de baarmoeder en de vagina missen, maar voor de rest zijn we volledig vrouw en voelen we ons vrouw.
Wat is een vrouw? In mijn beeld heb ik natuurlijk ook het vrouwbeeld waarmee ik ben opgegroeid. Een vrouw is eigenlijk gewoon een mens met vrouwelijke kenmerken. […] Als je zo gaat kijken, dan ben je eigenlijk allemaal gewoon mens en maakt het niet uit. Eigenlijk zou je daar meer naartoe moeten. Maar ja, als je nu kijkt naar wat een definitie is van een vrouw. Als je een vrouw moet omschrijven, dat is iemand met borsten, een baarmoeder, met een vagina. […] Vrouwelijke kenmerken. Maar dat is ook niet helemaal waar. Er zijn ook zat mannen met vrouwelijke kenmerken en vrouwen met mannelijke kenmerken. […] Maar dat is dus wat omschreven is, en dat krijg je mee vanaf dat je jong bent.[b]
— Ellen Weisscher – 2023
Er wordt alleen maar aangeleerd van man en vrouw
Er wordt alleen maar aangeleerd van man en vrouw. Dit is wat een man moet doen en dit is wat een vrouw moet doen, volgens het hele basale plaatje van hoe een man en een vrouw eruit zien. Wij wijken daar iets van af, maar dat betekent niet meteen dat we een ziekte hebben of dat we ons niet een man of vrouw kunnen voelen. Je kan je prima nog een vrouw voelen of prima nog een man voelen, ondanks dat je intersekse hebt, of bent.[c]
— Nienke van Dijk – 2023
Mijn natuurlijke vorm
Als ik vandaag de dag geboren zou worden, had ik zeker gewild dat ze mij in mijn natuurlijke vorm zouden laten. Zeker wel. Mijn natuurlijke vorm is dat ik dan, om het heel plat te zeggen, een man zou zijn met een vagina zonder een baarmoeder en zonder eierstokken.
Ik ben gewoon een man eigenlijk. Het is alleen zo dat mij is aangeleerd om een vrouw te zijn met die hormonen. Niemand heeft mij verteld van: ‘Sam, het zit zo bij jou in elkaar.’ Dus ik heb me heel lang geïdentificeerd als vrouw, maar dat doe ik nu echt minder. Ik merk ook dat de kwaliteit die ik heb als mens, gewoon erg mannelijk is. Die puzzel is gewoon compleet. Sinds ik ook ben gaan erkennen dat ik een man ben eigenlijk.[d]
— Samantha Diaz – 2023
Ik voel me zelf geestelijk 100% een man
Ik voel me zelf geestelijk 100% een man. Ik voel me meer man dan dat veel mannen denken dat ze man zijn.[e]
— Geert de Vocht – 2023
100% man en toch eigenlijk niet
Ik voel me 100 procent man, maar door mijn Klinefelter ben je dat eigenlijk niet. En hoe klinkt dat? Je hebt natuurlijk heel weinig testosteron, dus ik moet echt testosteron bijsmeren om het een beetje op een normaal niveau te houden. Heel veel Klinefelters hebben borstvorming. Dat is ook niet echt mannelijk. Je hebt heel weinig lichaamsbeharing. Op zich vind ik dat erg prettig, dus ik hoef nooit mijn benen te harsen.[f]
— Henk Brouwer – 2023
Mevrouw Henk Brouwer
Ik ben vroeger heel vaak aangesproken als ‘mevrouw.’ Ook over de telefoon, dat mensen vaak hadden van: ‘Mevrouw, wilt u het even herhalen?’ Of: ‘Wat is uw naam? Mevrouw Henk Brouwer. Maar Henk, dat is toch geen vrouwennaam?’ Ik zeg: ‘Nee, ik ben ook gewoon man.’ ‘Oh, sorry. Dat is niet één keer gebeurd, dat is echt tig keer gebeurd. In dat opzicht hoor je zeker bij de I van intersekse. Ik voel me wel 100 procent man, maar ik ben het niet altijd.[g]
— Henk Brouwer – 2023
Trots op anders zijn
Waarom zou je gerepareerd moeten worden met iets wat ook goed kan zijn? Je moet ermee leren leven, dat is iets anders dan dat jij zegt: ‘Ik moet verbouwd worden, of ik moet me laten ombouwen totdat ik helemaal 100 procent man zou zijn.’ Ik ben man, ik weet dat ik man ben. Ik ben er trots op, en dat ik iets anders in elkaar zit dan de gemiddelde man, dat maakt me alleen maar uniek. Ik hou niet van doorsnee-mensen. Of ja, ze mogen er best zijn, maar ik zie mezelf absoluut niet als doorsnee, dus ik ben er wel blij mee.[h]
— Henk Brouwer – 2023
Nee, dat is voor meisjes en niet voor jou
Mijn lichaam maakt nul testosteron aan, maar maakt wel andere stofjes aan die wat meer gericht zijn op de vrouwelijke kant. Dat maakt dat je vanuit jezelf wat meer vrouwelijke kantjes misschien hebt. […] Ik was vroeger als kind verzot op LEGO en op autootjes, maar als mijn zus met poppen speelden, speelde ik net zo hard met haar mee. Dat was geen probleem voor mij. Ik zag daar niets raars in. Terwijl, als mijn moeder dat zag, zei ze: ‘Nee, dat is voor meisjes en niet voor jou.’ Dat was wel heel duidelijk aanwezig, maar voor mij maakte het niets uit. Ik weet ook dat als ik op de kleuterschool met poppen en poppenwagen speelde, de juf dat tegen mijn ouders zei: “Hij hoort meer in de zandbak te spelen en zich niet met dit soort dingetjes bezig te houden.” Dat herinner ik me nog.[…]We hebben het hierover intersekse en of je normatief wel of niet tot man of vrouw wordt gerekend. Dat zij zo, maar uiterlijk zou ik normatief een man zijn en zo voel ik mij ook.[i]
— Alfred Jonker – 2023