HOOFDSTUK 8
Sekse is een spectrum, geen dichotomie
Intersekse wordt vaak gebruikt als bewijs dat sekse geen dichotomie is. Echter, ook zonder intersekse is sekse een spectrum met eindeloos veel variaties. Het is dan ook een misvatting dat sekse een dichotomie met man en vrouw als tegenovergestelde uitersten is.
Om te beginnen, intersekse aanvoeren als bewijs dat sekse geen dichotomie is, is onzinnig. Ook zonder intersekse is sekse geen dichotomie. In 11: Definitie van intersekse.Het is een misvatting dat onduidelijk is wat intersekse is. is al uitgelegd dat er drie manieren1Verandering van de manier waarop intersekse mensen intersekse ervaren, verdwijnen van de negatieve sociale gevolgen van intersekse, verdwijnen van de normatieve sociale constructie van ‘man’ en ‘vrouw’. zijn waarop het begrip intersekse geheel uit de maatschappij kan verdwijnen. Als dat eenmaal gebeurd is, blijft sekse, zoals wij mensen dat ervaren, een spectrum én een sociale constructie.
Veel mensen zien sekse nog als een dichotomie: er zijn dan maar twee soorten lichamen, man en vrouw (Figuur 2 boven).
Voor die mensen zal dat ook kloppen, net zoals er veel mensen zijn voor wie het voldoende is dat er maar twee lettertypen zijn (met schreef en zonder schreef), of dat er maar twee soorten paarden zijn (kleine paarden en grote paarden), twee soorten blauw (lichtblauw en donkerblauw), twee soorten vogels (sijsies en drijfsijsies), twee soorten computers (Windows en Mac), en twee soorten papier (papier om op te schrijven en papier voor op het toilet). Voor veel mensen is die beperkte kennis voldoende om te kunnen functioneren. Toch zetten zij zichzelf niet graag voor gek door tegen vormgevers, paardenfokkers, schilders, geeks, astronomen, en drukkers te zeggen dat het dichotome beeld ‘de waarheid’ is. 2 Vinden dat je aan twee keuzes voldoende hebt, maakt niet dat er ook maar twee keuzes zijn. Zelfs een dichotomie forceren door die als een soort bezwering in wetgeving op te nemen, verandert daar niets aan.
Dat geldt ook voor sekse (en gender). Voor veel mensen is een tweedeling in man en vrouw (of mannelijk en vrouwelijk) voldoende, voor steeds meer anderen is meer nuance noodzakelijk. 3 Mensen krijgen pas behoefte aan andere woorden, als ze die woorden zelf nodig hebben. Woorden als computer, trein, conservenblik, pacemaker, kregen pas hun huidige betekenis toen mensen een reden zagen om een andere aanduiding dan ‘ding’ te gebruiken. Ook als de behoefte bestaat om naar anderen duidelijk een verschil aan te geven, gebruiken we woorden die in (zeer) grote lijnen voor hetzelfde begrip staan, maar een ander beeld oproepen; regen, mist, wolk, nevel, damp, stoom, condens, dauw, rijm, rijp, sneeuw, hagel, ijs, ijzel, gletsjer, stroompje, beek, rivier, plas, poel, ven, meer en zee staan bijvoorbeeld voor verschillende verschijningsvormen van water. Ook geldt dat woorden afwezig zijn als de noodzaak ontbreekt; zo er zijn culturen waarin alleen de kleur ‘greu’ (of graub) bekend is omdat er van nature geen reden is om het verschil te kennen tussen groen/green en blauw/blue [7]. , 4 Voor wie het zich afvraagt: dat de Inuit vijftig of honderd verschillende woorden voor sneeuw hebben is een misvatting – maar zelfs als het waar zou zijn, was het vanuit een linguïstisch oogpunt niet vreemder dan het grote aantal woorden dat een graficus heeft om verschillende fonts aan te duiden[10]. Of dat Facebook in 2014 gebruikers de keuze gaf uit 58 termen voor sekse en gender. (Blijkbaar was dat nog niet voldoende, want een jaar later kregen gebruikers de mogelijkheid om zelf een sekse/gender-aanduiding op te geven.) LINK , 5De 58 aanduidingen voor sekse en gender die Facebook in 2014 aanbood: agender, androgyne, androgynous, bigender, cis, cisgender, cis female, cis male, cis man, cis woman, cisgender female, cisgender male, cisgender man, cisgender woman, female to male, ftm, gender fluid, gender nonconforming, gender questioning, gender variant, genderqueer, intersex, male to female, mtf, neither, neutrois, non-binary, other, pangender, trans, trans*, trans female, trans* female, trans male, trans* male, trans man, trans* man, trans person, trans* person, trans woman, trans* woman, transfeminine, transgender, transgender female, transgender male, transgender man, transgender person, transgender woman, transmasculine, transsexual, transsexual female, transsexual male, transsexual man, transsexual person, transsexual woman, two-spirit., 6 Vanuit het perspectief van seksediversiteit is aan de lijst in de vorige voetnoot nog het een en ander toe te voegen; bijvoorbeeld alle mogelijke combinaties van cis/trans/non-binary/- met intersersex/inter/inter*/herm/hermaphrodite/- en met human/person/child/man/woman/male/female/-.
Intersekse in de meeste biologieboeken[11] (boven), als spectrum (midden), en intersekse na medische ‘normalisatie’ (onder).
Die nuancering is noodzakelijk omdat in de praktijk geen standaard mannenlichaam of standaard vrouwenlichaam bestaat. Tussen de geïdealiseerde man en de geïdealiseerde vrouw liggen in werkelijkheid eindeloos veel variaties en zelfs binnen de groep ‘mannen’ en binnen de groep ‘vrouwen’ liggen eindeloos veel variaties (Figuur 2 midden). Als die variaties naar de mening van de maatschappij te ver van het mannelijke of vrouwelijke ideaallichaam verwijderd zijn, dus als mensen niet meer duidelijk in de categorie man of de categorie vrouw passen, is sprake van een intersekse persoon.7De stelling dat sekse een dichotomie is, is vanuit een biologisch gezichtspunt eenvoudig te falsificeren: de grote hoeveelheid publicaties over intersekse bij mensen en bij dieren laat er geen misverstand over bestaan dat sekse een continuüm is met eindeloos veel variaties. Maar vanuit een sociologisch standpunt ligt dat moeilijker. Sekse is net als gender een sociale constructie. Dat betekent dat binnen de sociologie definities gebruikt kunnen worden die normatief zijn en die per maatschappij of bevolkingsgroep kunnen verschillen. Als gezondheidswerkers zeggen dat sekse een dichotomie is, is het eenvoudig aantoonbaar dat dit objectief biologisch en medisch niet klopt, maar vanuit een normatief, subjectief sociologisch standpunt kunnen zij gelijk hebben, bijvoorbeeld als het standpunt gebaseerd is op een religie of een enkel kenmerk van sekse (bijvoorbeeld grote en kleine gameten). Dat wil niet zeggen dat dit vanuit normatief, subjectief sociologisch standpunt ook ethisch verdedigbaar is. Intersekse mensen worden met nnmb’s ‘genormaliseerd’ zodat schijnbaar het model uit de biologieboeken terugkeert (Figuur 2 onder). Intersekse is geen uitzondering op de dichotomie – intersekse stelt de dichotomie juist ter discussie: sekse is een spectrum met eindeloos veel variaties. Ondanks dat zien gezondheidswerkers en ouders intersekse vaak als een uitzondering op man of vrouw, een ‘defect dat hersteld moet worden’. Of zelfs niet geboren mag worden.
Intersekse gaat niet over het verschil tussen man en vrouw, maar over het opheffen van het ‘hokje’ intersekse
De definitie uit 11: Definitie van intersekse.Het is een misvatting dat onduidelijk is wat intersekse is. is bruikbaar voor niet-intersekse mensen (journalisten, onderzoekers, beleidsmakers) om de groep mensen om wie het gaat te benoemen, af te bakenen, en te herkennen. Maar het zegt niet waar intersekse-emancipatie zich op richt. Daarvoor is Figuur 2 beter geschikt.
Die afbeeldingen laten zien dat intersekse niet gaat over het verschil tussen man en vrouw, maar over de vraag waarom 1,1 procent van de bevolking als anders dan man of vrouw wordt gezien. Binnen de groep vrouwen is veel meer seksediversiteit dan de meeste mensen vermoeden. Dat geldt ook voor de groep mannen. De vraag is dus waarom de maatschappij het nodig vindt om 1,1 procent van de mensen in een aparte categorie onder te brengen. Intersekse gaat over de gevolgen daarvan, over de vraag waarom die 1,1 procent als ‘de anderen’ worden gezien. Want dat heeft nogal wat gevolgen. Mensen maken daardoor hun opleiding niet af, hebben een veel lager inkomen, voelen zich buitengesloten, worden gepest, en krijgen psychische problemen.8Zie de pagina Sociale gevolgen voor een uitgebreid overzicht van onderzoeken die dit bevestigen. Al die problemen hebben niets met seksediversiteit te maken. Daarom gaat intersekse niet over intersekselichamen, maar over een samenleving:
- die intersekse mensen als ongelijkwaardig behandelt[2 , 6 , 14];
- die een deel van de algehele seksediversiteit uitsluit, pest, en lichamelijk mishandelt[3 , 4].
Kortom, intersekse gaat niet over intersekse mensen, maar over wat de maatschappij intersekse mensen aandoet. Het doel van de interseksegemeenschap is dan ook het zo snel mogelijk opheffen van het ‘hokje’ intersekse door het realiseren van gelijke rechten en gelijke kansen voor intersekse personen.
Nnmb’s komen niet voort uit haat jegens intersekse mensen
Nnmb’s en de acceptatie daarvan door de maatschappij komen niet voort uit collectieve haat of afschuw jegens intersekse mensen, maar uit een combinatie van twee overtuigingen:
- de overtuiging dat sekse een dichotomie is 9Dat mensen de dichotomie van sekse gebruiken om de bestaande cultuur in stand te houden is niet nieuw; in zijn verhandeling over mannelijkheid bij de Romeinen schreef historicus Jonathan Walters: “Een keurig lijkende tweedeling tussen mannen en vrouwen, gebaseerd op biologische sekse, is een veelgebruikte metafoor in het discours over sociale gender. Het gebruik ervan dient echter om gender te mystificeren, door impliciet of expliciet het lokale gendersysteem van een bepaalde cultuur te ondersteunen met een beroep op de ‘natuur’ (in dit geval de fysiologie). [13]”, 10Of op zijn minst denken dat andere mensen vinden dat sekse een dichotomie is en dat kinderen tegen die mensen beschermd moeten worden. en
- de overtuiging dat mensen van hetzelfde geslacht geen seks met elkaar mogen hebben 11Er is geen andere reden te bedenken om baby’s die pas over pakweg 15 jaar aan geslachtsverkeer gaan denken, zo vroeg geschikt te maken voor penovaginale seks. Maar ook het verkleinen van een clitoris die in de ogen van gezondheidswerkers te groot is, is een beperking van de toekomstige mogelijkheden voor geslachtsverkeer; een beperking die gelinkt is aan heteroseksueel normatief denken.[5]. 12 intersekefobie is niet hetzelfde als intersekse personen haten, al vallen de uitingen van interseksefobie wel onder hate-speech. Zie de definitie van interseksefobie op pagina 212.
Die twee overtuigingen zijn zichtbaar in Figuur 2: feitelijk wordt in die afbeelding geïllustreerd dat nnmb’s voortkomen uit een maatschappij die zo homofoob is dat ten koste van het recht op lichamelijke integriteit van kleine kinderen voorkomen moet worden dat mensen van hetzelfde geslacht seks met elkaar kunnen hebben.13Niet voor niets werd homoseksualiteit lange tijd gezien als een vorm van hermafroditisme of ‘geïnverteerd geslacht’[8 , 12]. Seks tussen mensen van hetzelfde geslacht (de term homoseksualiteit is pas in 1869 geïntroduceerd) werd rond 1864 beschreven in termen als ‘derde geslacht’, ‘vrouwelijke ziel in een mannelijk lichaam’ (en omgekeerd), ‘tussenstap tussen de seksen’ en werd vaak beschouwd als een biologisch verschijnsel [9]. Dit betekent dat niet intersekse mensen, maar de homofobe maatschappij voordeel ondervindt van nnmb’s. 14 Het is, voor zover ik weet, niet onderzocht wat dat ‘voordeel’ is, maar gezien de gevolgen van het eerder misbruiken van de gezondheidszorg op de rechten van vrouwen, homoseksuele personen, en trans personen (zie de voetnoten van 173173: Net als intersekse mensen worden ook dolfijnen vaak verkeerd begrepen.Het is een misvatting dat het antwoord op de ultieme vraag over het Leven, het Universum, en Alles ‘42’ is. voor voorbeelden) lijkt het bestrijden van de angst dat vrouwen teveel op mannen (of omgekeerd) gaan lijken een aannemelijk ‘voordeel’ te zijn.
Dat hele groepen gezondheidswerkers zich gespecialiseerd hebben in DSD geeft aan dat er nog maar weinig veranderd is. Om Richard Dawkins (The god delusion) te parafraseren: intersekse is geen defect in de menselijke evolutie maar het gevolg daarvan15Dawkins: “Ieder scheppend rationeel wezen, dat complex genoeg is om iets te ontwerpen, komt louter tot ontstaan als het eindproduct van een langdurig proces van geleidelijke evolutie.” [1]; de mensheid moest eerst homofobie ontwikkelen voordat het een stevige afkeer tegen intersekse kon ontwikkelen.
De acceptatie dat er geen harde biologische scheiding bestaat tussen mannen en vrouwen, is dan ook de kern van de paradigmaverschuiving die intersekse op dit moment doormaakt.
Standpunt NNID
Sekse is een spectrum, geen dichotomie
Sekse is een spectrum met eindeloos veel variaties. In dat spectrum is een grote overlap van man en vrouw.
Wat mensen zeggen
Ontkennen
Verkondigen dat geslacht zo simpel is als X en Y, is dus de complexe aard van de wetenschap, onze natuur en al haar inwoners ontkennen. [a]
— Charlotte Goeyers, evolutie- en gedragsbioloog – 2021
Mythe
Helaas is de mythe dat alle mensen tot één van de twee verschillende en afzonderlijke geslachten behoren diepgeworteld, en dit draagt bij aan het stigma en zelfs taboe dat rust op intersekse. [b]
— Zeid Ra’ad Al Hussein, UN-HCHR16Verenigde Naties Hoge-Commissaris voor de Mensenrechten. – 2021