Cover Misvattingen

Beeld: fotograaf onbekend

Misvattingen over intersekse

Op weg naar wettelijke regulering geslachtsbevestigende behandelingen intersekse personen

Versie 2 van Misvattingen over intersekse weerlegt met wetenschappelijke onderbouwing 172 oneigenlijke argumenten tegen de door NNID gevraagde wettelijke regulering geslachtsbevestigende behandelingen intersekse personen via het strafrecht. De oneigenlijke argumenten die uitstelbare behandelingen zonder de vrije en volledig geïnformeerde toestemming van het kind straffeloos mogelijk maken, worden stuk voor stuk afgepeld totdat we bij de kern van de zaak komen: de Nederlandse wetgever heeft al meer dan 70 jaar gefaald intersekse kinderen te beschermen en die fout herstellen vraagt stevig ingrijpen. 1Iedere keer als ik eraan denk hoe lang die periode is, zeventig jaar, moet ik denken aan een uitspraak van de Amerikaanse astronoom, astrofysicus, kosmoloog, scepticus en wetenschapscommunicator Carl Sagan: “Een van de treurigste lessen uit de geschiedenis is deze: als we lang genoeg in de maling zijn genomen, zijn we geneigd elk bewijs van de maling te verwerpen. We zijn niet langer geïnteresseerd in het achterhalen van de waarheid. Het bedrog heeft ons gevangen. Het is eenvoudigweg te pijnlijk om te erkennen, zelfs voor onszelf, dat we zijn beetgenomen. Als je een charlatan eenmaal de macht over je geeft, krijg je die bijna nooit meer terug.[2]” Nnmb’s worden inmiddels al zolang toegepast dat bijna alle betrokken in de effectiviteit van deze gewoonte zijn gaan geloven en niemand meer om bewijs van die effectiviteit vraagt – bewijs dat overigens ontbreekt, al zeventig jaar lang. Gewoonte en het vaste geloof in effectiviteit maken dat er niet vanzelf een einde aan nnmb’s zal komen.

Intersekse

Intersekse is geen derde geslacht 1010: Intersekse is geen ‘derde sekse’.Het is een misvatting dat intersekse een derde sekse is.. Intersekse is ook geen derde groep tussen de groep ‘man’ en de groep ‘vrouw’ 99: Intersekse betekent niet ‘tussen man en vrouw’.Het is een misvatting dat intersekse ‘tussen man en vrouw’ betekent.. De meeste intersekse mensen identificeren zich als man of vrouw 88: Sekse is een spectrum, geen dichotomie.Het is een misvatting dat sekse een dichotomie is.; zij zijn ook niet herkenbaar als zijnde intersekse omdat zij deel uitmaken van de natuurlijke variatie die alle mensen kenmerkt 2929: De meeste intersekse mensen zijn man of vrouw.Het is een misvatting dat intersekse mensen geen man of vrouw kunnen zijn. (speciaal Figuur 5 op pagina 46). Intersekse gaat niet zozeer over het geslacht (zelfs niet over de genderidentiteit) van mensen, maar over de ervaring van het slechts onder medische voorwaarden toegelaten worden tot de categorieën man en vrouw. Dit wordt de doorleefde ervaring van intersekse mensen genoemd en is een belangrijk onderdeel van de definitie van intersekse 11: Definitie van intersekse.Het is een misvatting dat onduidelijk is wat intersekse is.:

Intersekse is de doorleefde ervaring van de sociaal-culturele gevolgen van het geboren worden met een lichaam dat niet past binnen de normatieve sociale constructie van man en vrouw[1]

Dat betekent dat intersekse ook van belang is voor mensen bij wie het geslacht al bij, of voor, de geboorte correct wordt vastgesteld; door medische technologie als NIPT, PGD, cfDNA en zeer vroege echografie is er een grote kans dat zwangerschappen bij chromosoomvariaties op advies van gezondheidswerkers of angst bij ouders onnodig worden afgebroken 9191: Intersekse kan niet en hoeft niet te worden genezen.Het is een misvatting dat intersekse kinderen genezen kunnen worden..

Per saldo, zo zeggen deskundigen, worden minstens veertien in Europese en internationale verdragen vastgelegde rechten van intersekse mensen geschonden 132132: De rechten van intersekse mensen worden op tal van gebieden geschonden.Het is een misvatting dat mensenrechtendeskundigen alleen een probleem hebben met de aantasting van de lichamelijke integriteit van intersekse kinderen..

NNMB’s

De internationale interseksegemeenschap zet zich al sinds midden jaren 1990 in voor het beëindigen van non-consensuele niet-noodzakelijke medische behandelingen (verder nnmb’s – zie pagina 214 voor de definitie van dit acroniem) die nog steeds 8080: Nnmb’s komen in Nederland nog steeds voor.Het is een misvatting dat dit soort operaties tegenwoordig niet meer voorkomt. worden uitgevoerd op intersekse kinderen. Niet-noodzakelijk omdat de behandelingen kunnen worden uitgesteld zonder dat de gezondheid van het kind in gevaar komt. Non-consensueel omdat bij niet-noodzakelijke medische behandelingen gewacht moet worden tot het kind oud genoeg is om zelf toestemming te geven.

Is het nu tijd voor zo’n verbod? De Verenigde Naties, de Raad van Europa, en het Europees Parlement zijn voor een verbod. 2Zie voetnoot 188 (pagina 61) voor een beknopt overzicht van instanties die, in verschillende bewoordingen, nnmb’s hebben veroordeeld. In Nederland hebben tien politieke partijen –samen 109 zetels in de Tweede Kamer– in het Regenboogstembusakkoord eveneens gezegd voor een verbod op nnmb’s te zijn. Ook het inmiddels demissionaire kabinet Rutte 4 had aangegeven het Regenboogstembusakkoord te volgen. Maar er is ook tegenstand.

Vrijwel altijd is die tegenstand gebaseerd op misvattingen over intersekse. In deze publicatie worden 172 van die misvattingen besproken en gelinkt aan een voorstel voor de wettelijke regulering van geslachtsbevestigende behandelingen voor intersekse personen via het strafrecht 152152: NNID vraagt een wettelijke regulering van geslachtsbevestigende behandelingen voor intersekse personen, geen algemeen verbod op geslachtsbevestigende behandelingen.Het is een misvatting dat de interseksebeweging een verbod wil op normaliserende behandelingen.. Waarom niet met dat hoofdstuk wordt begonnen (of geëindigd) heeft te maken met die 171 andere misvattingen – ze zijn vaak niet los van elkaar te zien.

Het voorstel voor de wettelijke regulering geslachtsbevestigende behandelingen intersekse personen via het strafrecht staat beschreven in hoofdstuk 152152: NNID vraagt een wettelijke regulering van geslachtsbevestigende behandelingen voor intersekse personen, geen algemeen verbod op geslachtsbevestigende behandelingen.Het is een misvatting dat de interseksebeweging een verbod wil op normaliserende behandelingen.

In de politiek en ook door gezondheidswerkers3 Specifiek dat deel van de gezondheidswerkers dat al jaren goede wetgeving tegen nnmb’s onbespreekbaar maakt 171171: Overleg over nnmb’s met gezondheidswerkers is bewezen ineffectief gebleken.Het is een misvatting dat overleg beter werkt dan de Wettelijke Regulering. door een onjuist en tamelijk belachelijk beeld te schetsen van hulpbehoevende patiënten en artsen die in de gevangenis zitten. Zie hoofdstuk 5454: Argumenten van anderen dan de patiënt zelf mogen niet leiden tot een geslachtsbevestigende behandeling.Het is een misvatting dat jong opereren grote voordelen heeft (en andere argumenten voor vroege chirurgie). voor een overzicht van de meest gebruikte argumenten en hoofdstuk 151151: Argumenten voor nnmb’s zijn gebaseerd op drogredenen.Het is een misvatting dat er goede redenen zijn om nnmb’s niet wettelijk te reguleren. voor door gezondheidswerkers gebruikte frames). wordt vaak het woord ‘verbod’ gebruikt. Maar dat is niet wat NNID vraagt4 Ook de verdragscomités van de Verenigde Naties vragen niet om een algeheel verbod maar om een wettelijke regulering. Het VN-Comité tegen Foltering beveelt Nederland aan “De nodige wetgevende, administratieve en andere maatregelen te nemen om de eerbiediging van de fysieke integriteit en de autonomie van intersekse personen te waarborgen en ervoor te zorgen dat niemand tijdens de zuigelingen- of kinderjaren wordt onderworpen aan niet-urgente medische of chirurgische ingrepen om het geslacht van het kind te bepalen zonder zijn of haar geïnformeerde toestemming;” Het VN-kinderrechtencomité zegt: “Verbied het uitvoeren van onnodige medische of chirurgische behandelingen bij intersekse kinderen wanneer die procedures veilig kunnen worden uitgesteld tot kinderen in staat zijn hun geïnformeerde toestemming te geven, en zorg voor genoegdoening voor kinderen die een onnodige behandeling hebben gekregen”. Zie hoofdstuk 147147: Er zijn goede redenen om nnmb’s wettelijk te reguleren.Het is een misvatting dat er geen specifieke reden is om nu tot regulering van nnmb’s te komen. voor uitgebreide informatie over wat deze twee VN-verdragscomités over intersekse zeggen.; noodzakelijke genitale operaties blijven gewoon mogelijk 166166: De Wettelijke Regulering vormt geen beperking voor behandelingen aan het genitaal die aantoonbaar medisch noodzakelijke zijn of waarvoor het kind zelf vrije en volledig geïnformeerde toestemming heeft gegeven.Het is een misvatting dat regulering alle medische behandelingen aan het genitaal onmogelijk maakt. en geslachtsbevestigende behandelingen blijven mogelijk vanaf het moment dat het kind oud genoeg is om daar zelf vrije en volledig geïnformeerde toestemming voor te geven 152152: NNID vraagt een wettelijke regulering van geslachtsbevestigende behandelingen voor intersekse personen, geen algemeen verbod op geslachtsbevestigende behandelingen.Het is een misvatting dat de interseksebeweging een verbod wil op normaliserende behandelingen.. En zelfs voor die tijd hebben artsen en ouders het recht en de mogelijkheid om te beslissen tot een geslachtsbevestigende behandeling als naar de mening van experts (waaronder een onafhankelijke psycholoog) en in overleg met het kind zo’n behandeling in het belang van het kind niet uitgesteld kan worden. Het is wel belangrijk dat ouders en artsen dan absoluut zeker zijn van hun zaak omdat de voorgestelde wettelijke regulering, anders dan nu het geval is, het kind, of de latere volwassene, in staat stelt geruime tijd na zo’n behandeling een klacht in te dienen.

Op dit moment meten overheid en gezondheidswerkers met drie maten die wetenschappelijk, ethisch en juridisch onverenigbaar zijn:

  • zelfs de allerlichtste vorm van meisjesbesnijdenis (een ‘speldenprik’) is wettelijk verboden,
  • trans kinderen kunnen pas bij de eerste tekenen van de lichamelijke puberteit starten met puberteitsremmers, en moeten wachten tot zij 18 zijn geworden voordat hun lichaam chirurgisch kan worden aangepast,
  • nnmb’s zijn echter toegestaan vanaf de geboorte.

Het is opmerkelijk dat is deze drie situaties verschillend wordt omgegaan met proxy consent door de ouders:

  • meisjesbesnijdenis mag nooit, ongeacht of de ouders proxy consent willen geven,
  • operaties bij trans kinderen mogen niet op jonge leeftijd, zelfs niet als de ouders proxy consent willen geven, en
  • nnmb’s zijn in Nederland toegestaan vanaf de geboorte, op voorwaarde dat de ouders proxy consent geven.

De situatie dat nnmb’s toegestaan zijn als ouders proxy consent geven is al bekritiseerd door tal van organisaties en instanties.

Deze publicatie biedt misschien de mogelijkheid de ‘maat’ voor intersekse en trans gedeeltelijk gelijk te trekken door uit te gaan van gelijke leeftijdsgrenzen. Het is de vraag of dat politiek haalbaar is, maar vanuit een mensenrechtenperspectief zou het een logische oplossing zijn.

Voor u ligt een uitgebreid en gedetailleerd rapport waarin met argumenten onderbouwd betoogd wordt dat: [h]

Wetgeving die de mensenrechten van intersekse mensen moet beschermen, is lang tegengehouden op basis van niet-wetenschappelijke en oneigenlijke argumenten. Veel van die argumenten zijn gebaseerd op de misvattingen die in deze publicatie worden weerlegd.

Op basis van deze situatie willen wij het volgende aanbevelen:

  1. Bescherm en veranker het recht op lichamelijke integriteit en het recht op zelfbeschikking van intersekse mensen door geslachtsbevestigende behandelingen op te nemen in een wettelijke regulering geslachtsbevestigende behandelingen intersekse personen (verder aangeduid met Wettelijke Regulering) waar­in nnmb’s als mishandeling worden beschouwd 172172: Ernstige schendingen van mensenrechten horen in het strafrecht.Het is een misvatting dat nnmb’s niet in het strafrecht thuishoren. voor een beknopte uiteenzetting waarom de Wettelijke Regulering onder het strafrecht hoort).
  2. Gebruik de wetgeving tegen meisjesbesnijdenis als uitgangspunt voor deze wettelijke bescherming, met dit verschil dat geslachtsbevestigende behandelingen vanaf een bepaalde leeftijd5In hoofdstuk 152152: NNID vraagt een wettelijke regulering van geslachtsbevestigende behandelingen voor intersekse personen, geen algemeen verbod op geslachtsbevestigende behandelingen.Het is een misvatting dat de interseksebeweging een verbod wil op normaliserende behandelingen. wordt ingegaan op wat wordt verstaan onder ‘bepaalde leeftijd’. Kort samengevat wordt daar gezegd dat hormonale behandelingen, inclusief puberteitsremmers, vanaf 12 jaar zijn toegestaan en chirurgische behandelingen vanaf 16 jaar. In beide gevallen moet het mogelijk zijn om bij kinderen waarvan het aannemelijk is dat zij de gevolgen van hun beslissing kunnen overzien, maximaal vier jaar af te wijken van de minimumleeftijd (dus 8, respectievelijk 12 jaar). Om druk vanuit de maatschappij, ouders of zorgprofessionals te voorkomen, geldt voor kinderen jonger dan 16 jaar dat zij in hun beslissing begeleid worden door een psycholoog die geen deel uitmaakt van het multidisciplinair team dat een eventuele medische behandeling zal uitvoeren. toegestaan zijn. Dit betekent dat in de Wettelijke Regulering:
    1. nnmb’s worden bestraft als mishandeling (art. 300-303 Sr), bij voorkeur als zware mishandeling met voorbedachten rade (art. 303 Sr) met een maximale gevangenisstraf van 12 jaar of een geldboete van maximaal € 87.000,- voor de dader,
    2. daderschap niet beperkt is tot wie een nnmb daadwerkelijk uitvoert, maar ook medeplichtigen (art. 48 Sr) en medeplegers (art. 47 Sr) gestraft kunnen worden,
    3. communicatie in het algemeen of met de ouders die aanzet tot nnmb’s wordt beschouwd als voorbereiding van (art.46 Sr) of als poging tot (art.45 Sr) zware mishandeling met voorbedachten rade,
    4. uitvoering van een nnmb in het buitenland strafbaar is (via een formulering als in art. 7 lid 2 sub d Sr)
    5. verjaring zoals nu al is vastgelegd voor meisjesbesnijdenis in art. 71 lid 2 Sr,
    6. geslachtsbevestigende behandelingen toegestaan zijn vanaf het moment dat de intersekse persoon zelf vrije en volledig geïnformeerde toestemming kan geven.

Zie hoofdstuk 152152: NNID vraagt een wettelijke regulering van geslachtsbevestigende behandelingen voor intersekse personen, geen algemeen verbod op geslachtsbevestigende behandelingen.Het is een misvatting dat de interseksebeweging een verbod wil op normaliserende behandelingen. voor een meer gedetailleerde uitwerking van de punten a-f.

  1. Zorg voor handhaving en vervolging van daders.
  2. Voer de discussie over de Wettelijke Regulering op basis van onderbouwde argumenten en voorkom zo dat eindeloos gediscussieerd wordt in een schijnbaar feitenvrije ruimte.
  3. Op basis van de uitleg van internationale verdragen, is het aan te bevelen leeftijdsgrenzen voor de medische behandeling van intersekse personen en transpersonen gelijk te trekken.
  4. Maak werk van reconciliatie van gezondheidswerkers, intersekse mensen en de Nederlandse Staat. In het verleden is over en weer met woorden gestreden omdat argumenten leken te ontbreken 3333: Gezondheidswerkers en intersekse personen moeten elkaar respecteren, ongeacht hun eigen visie.Het is een misvatting dat intersekseactivisten boze, teleurgestelde mensen zijn (en artsen snijgrage gekken)., 3434: Intersekse mensen moeten hun ervaringen kunnen delen.Het is een misvatting dat nu alleen de mensen die zich ernstig beschadigd voelen van zich laten horen.. Het is in het belang van alle betrokkenen dat kan worden samengewerkt aan gezondheidszorg die wél noodzakelijk is. Excuses van de staat zouden hierbij helpen.

De voorgestelde strafmaat klinkt ongetwijfeld zwaar terwijl de grens tussen medisch noodzakelijk en medisch niet-noodzakelijk vaag lijkt. Beide ideeën zijn onjuist. Op dit moment geldt, samengevat, al de volgende wetgeving:

  • Een BIG-geregistreerde gezondheidswerker die ‘buiten noodzaak benadeling of een aanmerkelijke kans op benadeling van de gezondheid van een ander veroorzaakt’ kan volgens artikel 96 Wet BIG worden bestraft met een gevangenisstraf van ten hoogste twee jaar of een geldboete van de vierde categorie.
  • Daarnaast kan een gezondheidswerker bij een veroordeling voor mishandeling (art. 301 tot en met 303 Sr) ‘worden ontzet van het recht om een of meer beroepen in de individuele gezondheidszorg uit te oefenen’ (art. 98a Wet BIG).
  • Opzettelijke benadeling van de gezondheid is gelijkgesteld met mishandeling (art. 300 Sr). Volgens Noyon-Langemeijer-Remmelink, Het Wetboek van Strafrecht6Online publicatie, alleen toegankelijk tegen betaling: https://shop.wolterskluwer.nl/Wetboek-van-Strafrecht-sNPWBVSTRE/ , art. 300, aantekening 3 is er geen verschil tussen de opzettelijke benadeling van de gezondheid en de mishandeling. Onder ‘mishandeling’ in de zin van art. 300 Sr moet niet alleen worden verstaan het aan een ander toebrengen van lichamelijk letsel of pijn – zonder dat daarvoor een rechtvaardigingsgrond bestaat -, maar onder omstandigheden ook het bij een ander teweegbrengen van min of meer hevige onlust veroorzakende gewaarwording in of aan het lichaam.7HR 9 september 2014, ECLI:NL:HR:2014:2677 https://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:HR:2014:2677

De strafmaat in dit voorstel is in overeenstemming met de bovengenoemde wetten. Om te voorkomen dat alleen gezondheidswerkers als dader worden beschouwd en om te expliciteren dat niet-noodzakelijke medische ingrepen bij intersekse kinderen verboden zijn, is het noodzakelijk aansluiting te zoeken bij de inhoud van het wettelijke verbod op meisjesbesnijdenis.

Wat betreft de zogenaamd ‘vage grens’ tussen noodzakelijke en niet-noodzakelijke behandelingen geeft de Brussels Collaboration on Bodily Integrity goede richtlijnen 5454: Argumenten van anderen dan de patiënt zelf mogen niet leiden tot een geslachtsbevestigende behandeling.Het is een misvatting dat jong opereren grote voordelen heeft (en andere argumenten voor vroege chirurgie).. Hiermee wordt aan gezondheidswerkers net als bij, bijvoorbeeld, euthanasie en abortus voldoende duidelijkheid verschaft over wat strafbaar is en wat niet.

Miriam van der Have

Nijmegen, 1 augustus 2023

Vanwege de leesbaarheid wordt verder in dit document ‘wettelijke regulering geslachtsbevestigende behandelingen intersekse personen’ verkort tot ‘Wettelijke Regulering’

Standpunt NNID

Wettelijke Regulering NU

Na zeventig jaar nnmb’s en ruim twintig jaar vruchteloos overleg met gezondheidswerkers is het tijd dat de overheid ingrijpt en nnmb’s in het strafrecht onderbrengt, zoals ook gevraagd door het VN-comité tegen Foltering.

Wat mensen zeggen


  • Zeer ernstige mensenrechten schendingen
    Helaas is de mythe dat alle mensen tot een van de twee verschillende en gescheiden geslachten behoren diepgeworteld en draagt deze bij aan het stigma en zelfs taboe dat rust op intersekse.
    Dit heeft te maken met de zeer ernstige mensenrechtenschendingen die u hier vandaag bespreekt. Deze omvatten medisch onnodige operaties en andere invasieve behandelingen van intersekse baby’s en -kinderen; infanticide van intersekse baby’s; en wijdverspreide en levenslange discriminatie, inclusief in onderwijs, tewerkstelling, gezondheid, sport, toegang tot openbare diensten, geboorteregistratie en het verkrijgen van identiteitsdocumenten.
    Zulke schendingen worden zelden besproken en nog minder onderzocht of vervolgd. Het resultaat is straffeloosheid voor de daders, gebrek aan genoegdoening voor de slachtoffers en een voortdurende cyclus van onwetendheid en misbruik.a
    — Zeid Ra’ad Al Hussein (VN-Hogecommissaris voor de rechten van de mens) – 2015

  • Verbod onnodige medische of chirurgische behandelingen
    Op basis van internationale wetgeving en normen op het gebied van mensenrechten dienen Staten onnodige medische of chirurgische behandelingen tijdens de zuigelingen- of peuterjaren te verbieden teneinde de lichamelijke integriteit, autonomie en zelfbeschikking van de betrokken kinderen te waarborgen.b
    — Dainius Pūras (VN-Speciale rapporteur voor gezondheid) – 2015

  • De techniek die we nu gebruiken is veilig
    De techniek die we nu gebruiken is veilig. Bij een operatie blijf ik uit de buurt van de zenuwen, de bloedvaten en de glans van de clitoris en ik werk met een loepbril zodat ik het goed kan zien. Bij alle vrouwen is de clitoris anatomisch precies hetzelfde als de penis bij de mannen, alleen kleiner. Precies op dezelfde plek lopen de zenuwen. Ik opereer heel veel plassers vanwege hypospadie. Dus ik weet precies waar die vaten en zenuwen lopen. Ik doe het minst aan de glans. Ik verkort alleen de lengte en ik haal een deel van het erectiemechanisme uit de schacht weg en onderbind de vaten er naartoe.c
    — Barbara Kortmann, kinderuroloog – z.d.

  • Verminderde functie is op zich niet zo heel gek
    En als je kijkt naar de seksuele functie van vrouwen met AGS is dat… een aantal studies laten dan een wat verminderde functie zien, wat op zich ook niet zo heel gek is als je bedenkt dat een heel aantal van deze vrouwen een clitorisreductieplastiek hebben gehad en een plastiek van de ingang van de vagina. Waarbij er ook wat verminderd gevoel in de clitoris wordt gemeten… bemoeilijkte vaginale penetratie en dat ze minder aan vaginale seks doen.d
    — Barbara Kortmann, kinderuroloog – 2019

  • Ik kan niet toveren
    Ik zeg het, ik kan niet toveren. Ik kan wel opereren maar ik maak niet volstrekt normale penissen, niet een volstrekt normale plasbuis. Dus de wens van ouders dat hun kind een even normaal piemeltje heeft als andere jongens, daar kan ik niet aan voldoen.e
    — Barbara Kortmann, kinderuroloog – 2019

  • Daders vervolgen en genoegdoening voor slachtoffers
    De Staat die partij is dient:

    (a) de wetgevende, bestuurlijke en andere maatregelen te nemen die nodig zijn om respect voor de fysieke integriteit en autonomie van intersekse personen te waarborgen en om te verzekeren dat niemand tijdens de kindertijd wordt onderworpen aan niet-urgente medische of chirurgische ingrepen om het geslacht van het kind te bepalen zonder zijn of haar geïnformeerde toestemming;
    […]
    (d) onderzoek te doen naar gevallen van chirurgische ingrepen of andere medische procedures die zijn uitgevoerd op intersekse personen zonder daadwerkelijke toestemming en de daders te vervolgen en, indien verantwoordelijk bevonden, te straffen. Zij moet er ook voor zorgen dat de slachtoffers genoegdoening krijgen, met inbegrip van adequate compensatie.f
    — VN-Comité tegen Foltering – 2018

  • Verbieden
    Het Comité beveelt de Staat die Partij is aan:

    (a)Het uitvoeren van onnodige medische of chirurgische behandelingen op intersekse kinderen te verbieden wanneer deze procedures veilig kunnen worden uitgesteld totdat kinderen in staat zijn hun geïnformeerde toestemming te geven en genoegdoening te bieden aan kinderen die onnodige behandelingen hebben ondergaan;
    (b) adequate sociale, medische en psychologische diensten, counseling en steun te bieden aan intersekse kinderen en hun families.g
    — VN-Kindercomité – 2022

  • Nederland is het niet eens met het Comité tegen Foltering
    Nederland deelt de aanbevelingen van het VN-Comité [tegen Foltering] over intersekse/DSD niet geheel, omdat deze erg stellig zijn en naar mijn mening niet altijd recht doen aan de inzet van de zorgprofessionals, die bijvoorbeeld werken in de zes gespecialiseerde DSD-centra (DSD = Disorders/Differences in Seks (sic) Development).h
    — Minister Bruno Bruins – 2019

  • Ik heb ook gezegd dat ik het niet wilde
    Daarna [na allemaal lichamelijke onderzoeken] hebben ze een kijkoperatie bij me uitgevoerd tegen mijn wil. Ik heb ook gezegd dat ik het niet wilde. Ik heb in het ziekenhuis de dag van de operatie gezegd dat ik het niet wilde, maar het was al te laat. En dat heb ik als heel erg traumatisch ervaren, want ik wist ook niet precies wat ze…gewoon de gedachte dat ze allemaal met mijn lichaam hebben kunnen doen, terwijl ik niet wakker was, dat er allemaal artsen tussen mijn benen zaten te kijken en ook daarna dat ik pijn had tussen mijn benen, alleen maar omdat ze zo nodig dus operatie wilden gaan voorbereiden die ik zelf niet eens echt wilde of zelf niet om gevraagd had. Het was meer omdat zij dat heel graag wilden. Ik heb dan nu eigenlijk na heel veel therapie ook dat ik zeg dat dat eigenlijk een aanranding-/ verkrachtingservaring is geweest. Ik zeg niet dat zij mij verkracht hebben, want het waren artsen, maar zo heb ik dat wel ervaren.i
    — Azra (36 jaar) – 2023

  1. Zeid Ra’ad Al Hussein. Opening remarks by Zeid Ra’ad Al Hussein, United Nations High Commissioner for Human Rights at the Expert meeting on ending human rights violations against intersex persons,  [Press release]. United Nations; 2015 [bewerkt 16 sept 2015; geraadpleegd 19 sept 2015]. URL: http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=16431&LangID=E#sthash.TTMfNnJr.dpuf
  2. Pūras D. Report of the Special Rapporteur on the right of everyone to the enjoyment of the highest attainable standard of physical and mental health. United Nations, General Assembly, 30 juli 2015. Rapport Nr. A/70/213.
  3. Cyberpoli – Intersekse en DSD. We opereren alleen een kind met DSD als het hele team, samen met ouders en kind, besloten heeft dat we daar goed aan doen,  Amsterdam: Artsen voor Kinderen; N.D. [geraadpleegd 9 juni 2023]. URL: https://www.cyberpoli.nl/dsd/interviews/intvw_barbarakortman.
  4. Kortmann B. Genitale chirurgie bij DSD. “Ik kan niet toveren” (Transcript presentatie).  NVVS Najaarscongress 2019: Geslachtsvaratie en Seksualiteit: voorbij het binaire denken; 29 November 2019; De Reehorst, Ede: Nederlandse Wetenschappelijke Vereniging voor Seksuologie; 2019
  5. Kortmann B. Genitale chirurgie bij DSD. “Ik kan niet toveren” (Transcript presentatie).  NVVS Najaarscongress 2019: Geslachtsvaratie en Seksualiteit: voorbij het binaire denken; 29 November 2019; De Reehorst, Ede: Nederlandse Wetenschappelijke Vereniging voor Seksuologie; 2019
  6. Committee against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment. Concluding observations on the seventh periodic report of the Netherlands*. CAT/C/NLD/CO/7. United Nations, 18 december 2018
  7. Committee on the Rights of the Child. Concluding observations on the the combined fifth and sixth periodic reports of the Netherlands*. CRC/V/NLD/CO/5-6. United Nations, 11 february 2022.
  8. Bruins BJ. Tweede Kamer der Staten Generaal – Aanhangsel van de Handelingen, Vergaderjaar 2018-2019, nr 2281. Ministerie  Volksgezondheid, Welzijn en Sport – Medische Zorg. Den Haag, Nederland, 2019.
  9. Cense M, Marinus MA. Als seks(e) niet vanzelfsprekend is: Een levensloopperspectief op de relationele en seksuele ontwikkeling van jonge intersekse personen. Nijmegen/Utrecht: Rurtgers / Stichting NNID, 16 februari 2023 2023. Rapport Nr. NNID Onderzoek 2023-01. ISBN 9789493106062

Letterlijk citaat mensenrechtenparadigma
Letterlijk citaat Medisch paradigma
Uitspraak/aanbeveling/citaat mensenrechten institutie of – authoriteit
Citaat van boek  of (peer-reviewed) artikel, niet aan één auteur toe te wijzen,
ongeacht het paradigma

  1. van der have MJ, van Heesch MA. Intersex, a post-medicine definition [Powerpoint Slides]. WPATH 24th Scientific Symposium. Amsterdam, the Netherlands,2016.
  2. Sagan C. The Demon-Hounted World: Science as a Candle in the Dark. London, UK: Headline; 1997. ISBN: 0-7472-5156-8

[Redactie: 8/2023] [Redactie]

Klik hier voor het menu