Uitsluiting - Beeld: Tero Vesalainen

  1. Medisch-wetenschappelijk onderzoek biedt een beperkt en soms vertekend beeld van de sociale gevolgen van seksediversiteit en intersekse. Hierdoor is er weinig inzicht in de negatieve sociale gevolgen van maatschappelijke uitsluiting en discriminatie.
  2. In Nederland wijst verkennend onderzoek uit dat intersekse mensen vaak persoonlijk trauma, schaamte, en angst voor ongewenste reacties ervaren. Deze problemen worden niet altijd als discriminatie of non-acceptatie gezien door de geïnterviewden zelf.
  3. Onderzoek van Margriet van Heesch belicht de noodzaak van meer openheid en minder schaamte rondom intersekse.  openheid draagt bij aan het beëindigen van stigma en taboe.
  4. Eurobarometer-onderzoek toont aan dat de Nederlandse bevolking ten onrechte denkt dat intersekse minder vaak wordt gediscrimineerd dan lesbische, homoseksuele en biseksuele personen: intersekse personen hebben ongeveer tweemaal zovaak te maken met discriminatie dan LHB-personen.
  5. In Australië laat onderzoek zien dat 18% van de intersekse personen alleen lagere school heeft afgemaakt, en een inkomen heeft dat ongeveer de helft van het gemiddelde inkomen is. De verstoring in het onderwijs doet vermoeden dat er op schoolleeftijd al problemen ontstaan die impact hebben op de toekomstige loopbaan van intersekse mensen.
  6. Het is cruciaal om meer onderzoek te verrichten naar de sociale en culturele aspecten van intersekse om een completer beeld te krijgen en adequatere ondersteuning te bieden.



Samengevat met AI en gecontroleerd door een redacteur.

Verwijzingen

Sociale gevolgen

Geneeskunde heeft nu eenmaal een andere insteek dan de sociale wetenschappen. Om die reden geeft medisch-wetenschappelijk onderzoek een beperkt beeld van de sociale gevolgen van seksediversiteit in het algemeen en van intersekse in het bijzonder. De geneeskunde geeft ook een vertekend beeld van de negatieve sociale1Het ligt voor de hand dat negatieve sociale gevolgen door maatschappelijke uitsluiting ook resulteren in negatieve economische gevolgen. Over de economische gevolgen is jammer genoeg nog minder bekend dan over de sociale gevolgen. gevolgen van het niet-accepteren van seksediversiteit door de maatschappij, omdat artsen niet kunnen rapporteren over mensen die zij niet meer zien.2Dit wordt ‘lost to follow-up’ genoemd. Het percentage lost-to-follow-up is over het algemeen zo hoog dat uitkomsten van medisch wetenschappelijk onderzoek zelden generaliseerbaar zijn.

Er is bovendien weinig onderzoek verricht naar de gevolgen van het persoonlijk trauma. Meer onderzoek is dus noodzakelijk. De gegevens die wél beschikbaar zijn uit wetenschappelijk onderzoek zijn verontrustend. Voor een deel kunnen gezondheidswerkers de problematiek constateren, maar het behoort niet tot hun taak om de maatschappij te veranderen. Zelfs als zij dat zouden willen, hebben gezondheidswerkers te weinig maatschappelijke invloed om de noodzakelijke verandering te realiseren. En zelfs als ze het zouden kunnen, is hun betrokkenheid bij het ontstaan en het in stand houden van de problematiek reden om gepast afstand te houden.3Voor veel gezondheidswerkers is het moeilijk te accepteren dat zij op zijn minst betrokken zijn bij het ontstaan en in stand houden van problemen die intersekse mensen ondervinden in de maatschappij. Hoewel er tal van publicaties zijn die hierop wijzen en intersekse personen zich steeds luider laten horen, wordt de visie van intersekse mensen die het niet eens zijn met de behandeling nog steeds bewust of onbewust onjuist weergegeven. Dat is bijvoorbeeld het geval in de reactie van Cools et al. op het rapport van de Europese commissaris voor de mensenrechten[11] en een prioriteitenoverzicht van Meyer-Bahlburg[36].

Nederland

In Nederland is door het Sociaal en Cultureel Planbureau verkennend onderzoek gedaan. Ook daarin wordt geconcludeerd:

  • dat intersekse/DSD niet alleen lichamelijke gevolgen heeft,
  • dat intersekse mensen afwegen tegenover wie ze open zijn,
  • dat zij zich aanpassen of situaties vermijden zodat hun conditie onzichtbaar blijft,
  • dat intersekse/DSD relatievorming, het zelfbeeld als partner of het vormgeven aan een kinderwens kan bemoeilijken,
  • dat er sprake is van schaamte en angst voor ongewenste reacties,
  • dat ongewenste reacties vooral voortkomen uit onwetendheid, ongemak en onbegrip,
  • dat de meeste geïnterviewde mensen dit personen in hun sociale omgeving vrijwel niet kwalijk nemen,
  • dat ze ongewenste reacties in hun eigen omgeving nauwelijks lijken te associëren met non-acceptatie of discriminatie[33].

Dat beeld komt overeen met de resultaten van het promotieonderzoek dat Margriet van Heesch heeft uitgevoerd.4Hetzelfde beeld komt naar voren in de interviews die NNID heeft afgenomen voor het oral history-project Seksediversiteit in Nederland en Vlaanderen. In het onderzoek van Van Heesch vertelden 42 intersekse personen in interviews van twee tot zes uur hun levensnarratieven. Het vertellen ervan bleek een urgentie te hebben in hun leven. Sommigen hadden hun verhaal nog niet eerder aan iemand buiten de medische beroepsgroep durven vertellen – Van Heesch beschrijft een situatie van ‘secret stardom’ waarbij de patiënt door gezondheidswerkers wordt behandeld als iemand die heel speciaal is en door artsen bijzonder gewaardeerd wordt, maar die door de geheimhouding niet dezelfde waardering ziet in de maatschappij. Toch wilden de geïnterviewde intersekse mensen dat hun ervaringen niet verloren zouden gaan omdat ze hoopten dat anderen ervan kunnen leren; zij wensten dat het vertellen van hun verhaal het taboe en het stigma op hun geslachtsvariatie zou ombuigen naar meer openheid en minder schaamte. [25]

In de aanbevelingen voor de toekomst schrijft Van Heesch:

Ik hoop dat de zes discoursen die het stigma en het taboe rondom geslachtsvariaties beïnvloeden, uitgedaagd zullen worden. Te noemen: binaire genderopposities, voortplantingsimperatief, heteronormativiteit, homofobie, coïtale imperatief en de geneesbaarheid van interseksualiteit. [25]

Van Heesch slaat hiermee de spijker op de kop omdat deze zes discoursen voor een belangrijk deel de grondslag vormen voor de medische behandeling van niet-medische problemen. Dit is dan ook precies wat NNID in een kwaliteitsstandaard voor DSD wil terugzien: de erkenning dat een aanmerkelijk deel van de nu nog verstrekte ‘medische’ zorg voor intersekse/DSD niet tot de taak van gezondheidswerkers behoort.

Hoewel het onderzoek van Van Heesch daar wel enig inzicht in geeft, is het niet duidelijk wat de gevolgen zijn van de zes discoursen die Van Heesch noemt. Daarvoor is meer onderzoek in Nederland noodzakelijk. Zolang dat onderzoek niet is uitgevoerd, kan worden gekeken naar onderzoeksresultaten uit Australië en Europa.

Eurobarometer

In opdracht van de Europese Commissie zijn in mei 2019 door TNS Nipo 1014 Nederlanders geïnterviewd voor een breed onderzoek over discriminatie. Het was de eerste keer dat discriminatie op grond van intersekse in het Eurobarometer-onderzoek werd opgenomen.

Opvallend is dat in Nederland gedacht wordt dat lesbische, biseksuele, en homoseksuele personen (lhb personen) veel meer gediscrimineerd worden dan trans personen en intersekse personen. 60 procent van de Nederlanders denkt dat in hun land de discriminatie van lhb personen wijdverbreid is. Voor discriminatie van  trans personen ligt dat percentage op 54 procent, terwijl slechts 34 procent  denkt dat discriminatie van intersekse vaak voorkomt5Het percentage Nederlanders dat van mening is dat ‘discriminatie van een man of een vrouw zijn’ vaak voorkomt is met 33 procent net iets lager dan het percentage dat denkt dat discriminatie van intersekse personen vaak voorkomt. Discriminatie op grond van Roma zijn, etnische afkomst, huidskleur, seksuele geaardheid, transgender zijn, religie of overtuiging, handicap, als te oud of te jong worden beschouwd, komt in de perceptie van Nederlanders vaker voor dan de discriminatie op grond van intersekse. .

Minstens zo opvallend is dat de antwoorden op andere vragen een tegenovergesteld beeld laten zien.

Vooral als de ‘problematiek’ dichterbij komt of geassocieerd wordt met een hoge sociale positie, blijken Nederlanders minder gesteld te zijn op lhbti personen. Zo vinden veel Nederlanders het prima als een directe collega lhb (96%), transgender (92%) of intersekse (91%) is. Maar voor een hoge verkozen politieke functie dalen die percentages al naar respectievelijk 93% (lhb), 85% (transgender) en 84% (intersekse)6Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat 97% van de Nederlanders een vrouw op een hoge positie zouden kiezen. Alleen een Roma in de hoogste politieke functie van ons land is voor de Nederlander nog minder acceptabel (67%) dan een intersekse persoon. . De vraag of het goed is als een kind van de geïnterviewde persoon een relatie aangaat met een lhbti persoon scoorde het laagst: 86% voor een relatie met een lhb persoon, 69% voor een relatie met een transgender persoon en 68% voor een relatie met een intersekse persoon.

Uit deze cijfers zijn een drietal conclusies te trekken:

  • Intersekse loopt in de acceptatie ongeveer 5 tot 18 procentpunt achter op lhb. De acceptatie van transgender is nauwelijks beter.
  • De acceptatie is omgekeerd aan de verwachte discriminatie: ondanks dat mensen denken dat discriminatie van lhb aanmerkelijk vaker voorkomt dan de discriminatie van intersekse en transgender, zeggen zij vaker intersekse en transgender onacceptabel te vinden.
  • Dat de acceptatie makkelijker lijkt als de ‘problematiek’ verder weg staat, kan een indicatie zijn dat sociaal wenselijke antwoorden zijn gegeven: de acceptatie lijkt vooral ingegeven door veranderende sociale normen en waarden, en niet door intrinsieke acceptatie van lhbti.

Percentage Nederlanders dat zegt dat in Nederland
vaak gediscrimineerd
wordt op basis van…

Seksuele oriëntatie

60%

Transgender zijn

54%

Intersekse zijn

34%

Percentage Nederlanders dat zegt dat zij het
geen probleem
vinden…

…als een directe collega bekend staat als een…

…lhb-persoon

96%

…transgender persoon

92%

…intersekse persoon

91%

…als de hoogste politieke positie bekleed wordt door een…

…lhb-persoon

93%

…transgender persoon

85%

…intersekse persoon

84%

…als een van hun kinderen een relatie heeft met een…

…lhb-persoon

86%

…transgender persoon

69%

…intersekse persoon

68%

Bron: Special Eurobarometer 493 – “Discrimination in the European Union” Fieldwork: May 2019

Percentage Nederlanders dat zegt dat in Nederland
vaak gediscrimineerd
wordt op basis van…

…seksuele oriëntatie: 60%
…transgender zijn: 54%
…intersekse zijn: 34%

Percentage Nederlanders dat zegt dat zij het geen probleem vinden als een directe collega bekend staat als een…

…lhb-persoon: 96%
…transgender persoon: 92%
…intersekse persoon: 91%

Percentage Nederlanders dat zegt dat zij het geen probleem vinden als de hoogste politieke positie bekleed wordt door een…

…lhb-persoon: 93%
…transgender persoon: 85%
…intersekse persoon: 84%

Percentage Nederlanders dat zegt dat zij het geen probleem vinden als een van hun kinderen een relatie heeft met een…

…lhb-persoon: 86%
…transgender persoon: 69%
…intersekse persoon: 68%

Bron: Special Eurobarometer 493 – “Discrimination in the European Union” Fieldwork: May 2019

Australië

Grafiek met de opleidingsnivo's van intersekse personen zoals dit naar voren komt in het onderzoek van Jones et al. 2016


Data: Jones et al. 2016

Onderzoek naar de ervaringen van intersekse mensen in Australië[27] toonde o.a. aan dat 18% van de deelnemers aan het onderzoek alleen de lagere school heeft bezocht (tegen 2 procent voor de rest van de bevolking). Dat percentage is ook hoger dan het aantal transgender personen in Australië dat de middelbare school niet heeft afgemaakt.

De onderzoekers zeggen hierover:

Gezien het feit dat Australische jongeren wettelijk verplicht zijn om tot 15-17 jaar op school te blijven (afhankelijk van de wetten van de staat en het gebied), suggereerde deze verstoring van het onderwijs dat er problemen zijn geweest voor mensen met intersekse variaties, hetzij in de schoolcontext zelf, hetzij in relatie tot hun algemene ervaringen op schoolleeftijd, op een manier die het succes van het onderwijs beïnvloedde en betekende dat ze de school verlieten zonder daar voor hen bereikbare kwalificaties, die in de huidige tijd steeds noodzakelijker worden voor het vinden van werk.7Originele tekst: Given that by law Australian young people are required to stay in schools until 15-17 years of age (depending on state and territory laws), this educational disruption suggested that there have been difficulties for people with intersex variations either in school contexts themselves, and/or in relation to their general experiences at schooling age, in ways which affected schooling success and meant they dropped out of/left schools without being able to take advantage of the full qualifications available to them there, and increasingly necessary for opening up job opportunities in modern times. Opvallend is dat intersekse personen in het hoger onderwijs juist beter dan gemiddeld presteren.

Inkomen van intersekse personen in vergelijking met de rest van de bevolking in Australië zoals dit naar voren komt in het het onderzoek van Jones et al. 2016

Data: Jones et al. 2016

Ook het inkomen van intersekse mensen blijft sterk achter bij het gemiddelde. Terwijl het gemiddelde inkomen in Australië ruim 80.000 Australische dollars per jaar bedroeg, verdiende 63 procent van de deelnemers aan het onderzoek minder dan A$ 41.000, en 41 procent zelfs minder dan A$ 20.000.

Het percentage werkzoekenden lag met 12 procent hoger dan het gemiddelde voor de Australische bevolking, en tussen de percentages van 9 tot 15 procent die genoemd worden voor de werkzoekende transgender personen.

Hoewel de medische behandeling van seksediversiteit in Australië niet wezenlijk afwijkt van die in Nederland, bestaat de kans dat door de grotere afstand van inwoners tot gespecialiseerde medische centra de ervaringen van de deelnemers aan het onderzoek verschillen van de ervaringen van intersekse mensen in Europa. Om die reden zou het goed zijn een soortgelijk onderzoek, waarbij de deelnemers niet noodzakelijkerwijs uit een gemedicaliseerde omgeving komen, ook in Europa uit te voeren.

aanbevolen boeken aanbevolen boeken  aanbevolen boeken aanbevolen boeken  aanbevolen boeken aanbevolen boeken

In dit Engelstalige boek is auteur Georgiann Davis in de eerste plaats wetenschapper en daarna pas intersekse persoon. Haar ervaringen als intersekse persoon zijn door het hele boek voelbaar, maar staan de wetenschappelijke benadering van het onderwerp geen moment in de weg. Contesting Intersex schetst een breed, en vaak onthutsend, beeld van een sociale beweging die zich probeert te ontworstelen aan een door de maatschappij opgelegde medicalisering. Daarbij komen zowel intersekse mensen als gezondheidswerkers aan het woord.

Georgiann Davis
Contesting Intersex: the Dubious Diagnosis
New York University Press
ISBN 9781479887040

Voor haar proefschrift interviewde Margriet van Hees tientallen intersekse personen. Door het herschikken en interfereren van de kennis uit hun levensverhalen met de kennis uit medische narratieven is een meervoudig perspectief ontstaan. Dit onderzoek draagt bij aan het beschouwen van intersekse mensen als volwaardig; met volwaardige lichamen, volwaardige levens en een volwaardige seksualiteit.

Margriet van Heesch
Ze wisten niet of ik een jongen of een meisje was: kennis, keuze en geslachtsvariaties
Vossiuspers UvA.

ISBN 9789056297640
Of download gratis het proefschrift.

aanbevolen boeken aanbevolen boeken  aanbevolen boeken aanbevolen boeken  aanbevolen boeken aanbevolen boeken

Europa

Recent onderzoek in Europa onder intersekse mensen die bekend zijn bij DSD-behandelcentra, toont aan dat in vergelijking met de controlegroep 3,8 maal zoveel deelnemers aan het onderzoek een zelfmoordpoging hebben ondernomen. Omdat een belangrijke groep deelnemers geen antwoord op de betreffende vraag heeft gegeven, vermoeden de onderzoekers dat het werkelijke percentage nog hoger ligt. Het aantal intersekse personen met psychische klachten is in dit onderzoek 4,3 maal zo hoog als in de controlegroep. [17]

Verhouding psychische klachten en zelfmoordpogingen onder deelnemers aan een DSD-onderzoek en de rest van de bevolking.

Data: Falhammar et al. 2018

Het is onbekend of de psychische problemen en het hoge percentage zelfmoordpogingen symptomen van de DSD-diagnoses zijn. Dat deze percentages ook bij seksueel misbruikte kinderen8De WHO definitie voor seksueel misbruik van kinderen luidt: “Child sexual abuse is the involvement of a child in sexual activity that he or she does not fully comprehend, is unable to give informed consent to, or for which the child is not developmentally prepared and cannot give consent, or that violates the laws or social taboos of society. Child sexual abuse is evidenced by this activity between a child and an adult or another child who by age or development is in a relationship of responsibility, trust or power, the activity being intended to gratify or satisfy the needs of the other person.” [50] sterk verhoogd zijn[7 , 10 , 18],dat sommige medische behandelingen en onderzoeken (waaronder een test die beschreven wordt als ‘clitoral sensory testing and vibratory sensory testing’[53]) voor intersekse kinderen als seksueel misbruik kunnen worden geclassificeerd[1 , 14 , 27 , 29 , 51], dat wetenschappers en instanties de medische behandeling die een groep intersekse kinderen ondergaat vergelijkbaar acht met Vrouwelijke Genitale Verminking9De VN-definitie voor Vrouwelijke Genitale Verminking luidt: “The term ‘female genital mutilation’ (also called ‘female genital cutting’ and ‘female genital mutilation/cutting’) refers to all procedures involving partial or total removal of the external female genitalia or other injury to the female genital organs for non-medical reasons.”(WHO 2008). (VGV) [13 , 15 , 16 , 21 , 23 , 24 , 39 , 40] en dat een groeiend aantal intersekse mensen zegt de medische aandacht als (seksueel) misbruik te hebben ervaren [4 , 20 , 35 , 37 , 47], doet vermoeden dat de medische aandacht de oorzaak is en niet de diagnose.

Denk je aan zelfmoord? Neem contact op met 0900-0113. Crisislijn 24/7 open of doe de zelfhulpcursus (www.113.nl). Anoniem en vertrouwelijk.

Denk je aan zelfmoord? Neem contact op met 0900-0113. Crisislijn 24/7 open of doe de zelfhulpcursus (www.113.nl). Anoniem, vertrouwelijk, en zonder kosten.

Meer sociale gevolgen

Vaak wordt aangenomen dat weinig of geen data beschikbaar zijn over de sociale gevolgen van intersekse. Maar hoewel sociaalwetenschappelijk onderzoek nog onvoldoende is uitgevoerd, kunnen medisch-wetenschappelijke publicaties informatie bevatten die een indruk geven van de sociale gevolgen van de sociale gevolgen van (de behandeling van) intersekse. Jammer genoeg speelt die informatie zelden een hoofdrol in het onderzoek; de resultaten worden vaak verzameld als onderdeel van breder medisch onderzoek.

De publicaties gaan meestal niet in op mogelijke oorzaken. Echter, er is geen wetenschappelijk bewijs dat schooluitval, het niet kunnen vinden van een partner, en suïcide-gedachten, symptomen zijn van seksediversiteit. Sociale uitsluiting is de meest voor de hand liggende oorzaak.

.

1988 Nielsen et al. [38]
Klinefelter Syndrome(N=30)

15 of the 30 participants fall in the category ‘unskilled labourer’, four are labeled as ‘disablement pensioner’.

  • 6 Skilled labourer
  • 15 Unskilled labourer
  • 5 Apprentice/student
  • 4 Disablement pensioner

Nielsen J, Pelsen B, Sørensen K. Follow-up of 30 Klinefelter males treated with testosterone. Clinical Genetics. 1988;33(4):262-269. https://doi.org/10.1111/j.1399-0004.1988.tb03447.x.

2006 Carel et al. [8]
Turner Syndrome (N=566)

  • 203 younger than 20 years(36%)
  • 144 did not graduate from high school (25%)
  • 219 high-school graduation and higher (39%)
  • 39 percent of the group > 20yr. Dropped-out from highschool (average for the US is about 10%).
  • Lifetime sexual experience
    • Intercourse experience and living with male partner 42 (8%)
    • Intercourse experience 172 (30%)
    • Kissing or dating experience 165 (29%)
    • No experience 187 (33%)
  • Sexual experience at 20 yr
    • Not evaluable 80 (14%)
    • No 354 (63%)
    • Yes 132 (23%)

Carel J-C, Elie C, Ecosse E, Tauber M, Léger J, Cabrol S, et al. Self-esteem and social adjustment in young women with Turner syndrome—influence of pubertal management and sexuality: population-based cohort study. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 2006;91(8):2972-2979. https://doi.org/10.1210/jc.2005-2652

2006 Johannsen et al. [26]
Women with DSD (N=70), with CAIS (n=11), Virilized females (n=16). CAH (n=40), GD (n=3)

  • Overall, present relationships were significantly less frequent in patients (n=41) than in controls (n=54, P=0.02)”
  • “A tendency towards a higher frequency of counseling due to severe symptoms was found in the patient group as compared with their matched controls (P=0.06)”
  • “Previous suicidal thoughts were reported significantly more frequent in the patient group (n=26) and in the operated controls (n=3), as compared with the healthy controls (n=9), PZ0.002 and 0.05 respectively. Previous suicidal thoughts were distributed unevenly among patients with higher frequencies in the 46,XX- and 46,XY-virilized females (P=0.008) and CAH females (P=0.03), as compared with their controls, while the CAIS and GD females had lower frequencies. The frequency of suicidal thoughts did not differ between patients and operated controls (P=0.67) or between patient subgroups (P=0.11).”
  • “A history of suicidal attempt was reported in 11.6% of the patients and 4.3% of their controls, but in none of the operated controls. Median age at first suicidal attempt was 19.5 years (range 16–34) in the patients and 18.0 years (range 17–19) in the controls. Among patient subgroups, suicidal attempts were primarily seen in the CAH group (P=0.10 as compared with their controls),”
  • “The mean anxiety score was significantly higher in the patients than in the controls (P=0.03) with the largest difference found between CAH females and their controls (P=0.01), while CAIS females had lower scores.”

Johannsen TH, Ripa CP, Mortensen EL, Main KM. Quality of life in 70 women with disorders of sex development. European Journal of Endocrinology. 2006;155(6):877-885. https://doi.org/10.1530/eje.1.02294

2007 De Vries at al. (Review) [48]
CAH XX female (n=95), CAH XX Male (n=14), PAIS (n=77), only 12 year and older

Rejecting the assigned gender is seen as a genderidentity issue:

  • CAH 46, XX raised female N=95: “ten showed serious gender identity problems, five made a gender change”
  • CAH 46,XX raised male N=14: “Of them three identified themselves as females or were gender dysphoric.”
  • PAIS 46,XY N=77: “77 PAIS cases identified as 12 years of age or older, (43 assigned female neonatally or physician imposed reassigned female before age 18 months, and 34 assigned male neonatally or physician imposed reassigned male before age 18 months), nine opted to change their gender later in life or developed gender dysphoria. Gender changes were from male to female in five cases and three were from female to male. All gender changes took place in adulthood. One female raised PAIS patient developed gender dysphoria but did not change her gender”.
  • “Total: Of all the female-raised 46,XY subjects with different DSD (n = 260) described in this review, 42,3 % (n = 110) developed gender identity problems in adolescence or adulthood. Of the male-raised 46,XY subjects with different DSD (n = 436) described in this review, only 0.2 % (n = 1) possibly developed gender identity problems. Of the male-raised 46,XX subjects with CAH (n = 14), 21.4% (n = 3) developed problems. Of the female raised 46,XX subjects with CAH (n =217), 4.6 % (n = 10) developed serious gender identity problems.”

de Vries A, Doreleijers T, Cohen-Kettenis P. Disorders of sex development and gender identity outcome in adolescence and adulthood: understanding gender identity development and its clinical implications. Pediatric Endocrinology Reviews. 2007;4(4):343-351. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17643082

2008 Schönbucher et al. (Review) [43]
Hypospadias

  • The findings regarding psychosexual development, however, clearly demonstrate that boys with hypospadias suffer from negative genital appraisal and sexual inhibitions.
  • The findings on the significance of medical factors are likewise inconsistent. Overall, they suggest that medical characteristics bear a rather small influence on the psychosocial and psychosexual outcome. It is important to note that there is no empirical evidence that corrective surgery at the youngest possible age leads to a better psychological development. Thus, empirical results do not support the early surgical interventions, which pediatric urologist recommend for (APA, 1996; Zavitsanakis & Gougoudi, 2004).

Schönbucher VB, Weber DM, Landolt MA. Psychosocial adjustment, health-related quality of life, and psychosexual development of boys with hypospadias: a systematic review. Journal of pediatric psychology. 2008;33(5):520-535. https://doi.org/10.1093/jpepsy/jsm098

2009 Schützmann et al. [44]
DSD (N=37): 17ß-HSD (n=2), 5a-RD (n=3), CAIS (n=5), PAIS (n=6), GD (n=10), CAH (n=11)

  • “Our results suggest that adults with DSD are markedly psychologically distressed with rates of suicidal tendencies and self-harming behavior on a level comparable to non-DSD women with a history of physical or sexual abuse, but sample recruitment procedures do not permit a firm generalization.”
  • “Seventeen (46%) participants reported lifetime suicidal thoughts; 5 (29%) of them were born with ambiguous external genitals. However, the impact of presence of ambiguous external genitals at birth was not significant. The presence of suicidal thoughts was independent of age, age at first genital surgery, and age at gonadectomy, but significantly linked to the
    presence of gonadectomy with 23% (N = 3) of persons without gonadectomy and 61% (N = 14) of persons with gonadectomy reporting suicidal thoughts.”

Schützmann K, Brinkmann L, Schacht M, Richter-Appelt H. Psychological distress, self-harming behavior, and suicidal tendencies in adults with disorders of sex development. Archives of sexual behavior. 2009;38(1):16-33. https://doi.org/10.1007/s10508-007-9241-9

2009 Schweizer et al. [46]
46,XY Intersekse/DSD (N=7)

  • All participants reported that they experienced psychological problems and distressing feelings in response to the unexpected virilizing of their bodies during puberty. Anne, Barbara, and Gina explicitly remembered worrying about stability of their gender identity and gender role. Anne had experienced “irritations about my gender role,” Barbara remembered “doubts about my identity as a girl,” and Gina went through “identity problems due to being seen as a man by others.” Claudia wrote that she was unhappy about her male appearance. Fiona reported thoughts of suicide due to the discrepancy between her assigned gender and outer appearance. Anne, Barbara, and Daniela reported problems of social withdrawal. In addition, Daniela described feelings of shame and being “an outsider.” Anne recalled loneliness and helplessness. Anne and Daniela had also experienced increased insecurity. Emily described that she had developed depression and eating disorders during her youth.

Schweizer K, Brunner F, Schützmann K, Schönbucher V, Richter-Appelt H. Gender identity and coping in female 46, XY adults with androgen biosynthesis deficiency (intersexuality/DSD). Journal of Counseling Psychology. 2009;56(1):189-201.

2009 Wisniewski & Mazur (Review) [52]
46,XY DSD

  • Androgen Insensitivity Syndrome, 5α-Reductase-2 Deficiency, and 17β-Hydroxysteroid Dehydrogenase Deficiency
  • “…self-harming behavior, and suicidal tendencies are prevalent in some samples of women with CAIS recruited from physicians or support groups”
  • “Self-reported psychological distress as determined by responses to the BSI, selfharming behavior, suicidal tendencies, and suicidal attempts is observed in people affected by PAIS—whether reared male or female [12–14]. In a long-term followup study of adults with PAIS, psychological counseling for problems such as difficulty with family members, depression, and substance abuse was commonly reported during interviews—once again regardless of male or female rearing[35].”
  • “A study of 15 adults reared male found that none had ever engaged in penile-vaginal intercourse and all experienced severe sexual dysfunction [41].”
  • Medicalization: “It is important to focus on QoL factors for persons with a DSD diagnosis because parents ask questions such as How will my child perform in school? Will my child establish friendships? Will my child have a career? Will my child fall in love? Parents also want to know how their children will feel about their DSD diagnosis. In short, parents want information about their affected child’s future QoL.”
  • More medicalization: “In conditions in which GI/R does not always develop in concordance with sex of rearing—such as PAIS, 5α-RD-2 deficiency, and 17β-HSD-3 deficiency—a better understanding of factors that influence QoL may help to explain the developmental trajectory of GI/R in people for whom GI/R development does not match their initial gender assignment”

Wisniewski AB, Mazur T. 46, XY DSD with Female or Ambiguous External Genitalia at Birth due to Androgen Insensitivity Syndrome, 5-Reductase-2 Deficiency, or 17beta-Hydroxysteroid Dehydrogenase Deficiency: A Review of Quality of Life Outcomes. International journal of pediatric endocrinology. 2009;2009. https://doi.org/10.1155/2009/567430

2011 Bach et al. [2]
MRKH (N=80)

  • Eleven of 80 patients had undergone surgery in the past; six of these 80 women had received dilator training elsewhere, and four were sexually active. Sixty-three of 80 patients had not undergone any previous treatment. Seventeen were having satisfactory sexual intercourse, 16 were having unsatisfactory sexual intercourse, and 26 had never been sexually active; for four women, no information had been recorded. A total of 32 patients underwent vaginal dilator treatment, and 25 completed the therapy.

Bach F, Glanville JM, Balen AH. An observational study of women with müllerian agenesis and their need for vaginal dilator therapy. Fertility and Sterility. 2011;96(2):483-486. https://doi.org/10.1016/j.fertnstert.2011.05.060

2011 Liao et al. [32]
MRKH (N=58)

  • Participants reported better overall physical health and poorer overall mental health compared with normative data. Anxiety levels were higher, especially for women who had undergone vaginal treatment. Sexual wellness and function scores were poor.

Liao L-M, Conway GS, Ismail-Pratt I, Bikoo M, Creighton SM. Emotional and sexual wellness and quality of life in women with Rokitansky syndrome. American Journal of Obstetrics and Gynecology. 2011;205(2):117. e111-117. e116. https://doi.org/10.1016/j.ajog.2011.03.013

2011 Bojesen et al. [5]
Klinefelter Syndroom (N=204)

  • KS is associated with increased morbidity resulting in loss of 2-5 years in lifespan with increased mortality from different diseases and a poor socioeconomic profile.

Bojesen A, Stochholm K, Juul S, Gravholt CH. Socioeconomic trajectories affect mortality in Klinefelter syndrome. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 2011;96(7):2098-2104. https://doi.org/10.1210/jc.2011-0367

Chang S, Skakkebæk A, Gravholt CH. Klinefelter Syndrome and medical treatment: hypogonadism and beyond. Hormones (Athens, Greece). 2016. https://doi.org/10.14310/horm.2002.1622

2012 Schönbucher et al. [42]
46, XY DSD (N=47)

  • Compared with the nonclinical group, persons with 46,XY DSD had more often no partner (P = 0.056), felt more insecure in social (MdnDSD = 17.0, Mdncomparison = 12.0, P = 0.001) and sexual situations
  • (MdnDSD = 17.0, Mdncomparison = 11.0, P = 0.006), had more sexual problems (MdnDSD = 4.0, Mdncomparison = 3.0, P = 0.001), and were less satisfied with overall sex life (MdnDSD = 3.0, Mdncomparison = 4.0, P = 0.000) and sexual function (MdnDSD= 4.0, Mdncomparison = 4.0, P = 0.000). Results were inconsistent with regard to sexual-activity history (e.g., previous sexual experience). Participants who underwent genital surgery showed less dyspareunia (P = 0.027) but more fear of injuries during intercourse (P = 0.019) than those whose genitals were left unaltered.
  • SexQoL of persons with 46,XY DSD may be impaired.

Schönbucher V, Schweizer K, Rustige L, Schützmann K, Brunner F, Richter‐Appelt H. Sexual quality of life of individuals with 46, XY disorders of sex development. The journal of sexual medicine. 2012;9(12):3154-3170. https://doi.org/10.1111/j.1743-6109.2009.01639.x

2013 Van Lisdonk [33 , 34]
Intersex/DSD (N=7)

  • “Those interviewees who were aware of their condition at a young age all found that their condition had an impact during their school years. Most of them withdrew for a while, were afraid to be open towards others, adapted their behaviour and felt different or lonely. This resulted in a negative experience of school, reduced social interaction with classmates and anxiety about being bullied.”
  • “In chapters 3 and 4 we have shown that intersex/dsd not only has physical consequences, but can also impact on personal experiences and social interaction with others. The interviewees with intersex/dsd do not find it easy to be open towards others about their condition. They often think carefully about who they open up to and what they tell them. They also adapt their behaviour or avoid certain situations so that their condition remains hidden. Intersex/dsd can be problematic for relationship formation, a person’s self-image as a partner or the ability to fulfil the desire to have children.
    There is embarrassment and a fear of negative reactions. Those reactions stem mainly from ignorance, embarrassment and lack of understanding. Most of the persons interviewed with intersex/dsd do not really blame those in their social environment for this and almost none of them seem to associate negative reactions from others with nonacceptance or discrimination. Intersex/dsd can however cause people to feel different, lonely and not understood. This may be related to condition-specific consequences, self-acceptance or actual or expected negative reactions, and the fact that it is not always possible to share concerns among those close to them.”

van Lisdonk J. Living with Intersex/DSD: An exploratory study of the social situation of persons with intersex/dsd. The Hague, the Netherlands: Netherlands Institute for Social Research, 25 August 2014 2014. Rapport Nr. 2014-23 Nr. 978 90 377 0717 5. https://www.scp.nl/Publicaties/Alle_publicaties/Publicaties_2014/Living_with_intersex_DSD

2014 Krupp et al. Krupp
CAIS (n=11) and MRKH (n=50)

  • “psychological distress might be an issue for these individuals and therefore should be considered in treatment and counselling”
  • “A correlation between psychological distress and time span from first suspicion to diagnosis was found in women with MRKH
  • “Suicidal attempts were reported by 2 persons in the CAIS sample and by 4 persons in the MRKHS sample.”

Krupp K, Fliegner M, Brunner F, Brucker S, Rall K, Richter-Appelt H. Quality of life and psychological distress in women with Mayer-Rokitansky-Küster-Hauser syndrome and individuals with complete androgen insensitivity syndrome. Open Journal of Medical Psychology. 2014;3(3):212-221. https://doi.org/10.4236/ojmp.2014.33023

2014 Van Rijn et al. [41]
Klinefelter (n=34) & Trisomy X (n=26)

  • Even though behavioral outcome in children with an extra X chromosome may be variable, there is empirical evidence suggesting that on average children (and adults) with an extra X have an increased vulnerability for social dysfunction.
  • The reported social difficulties in boys and men include shyness, social withdrawal, social anxiety, difficulties in peer-relationships, social impulsivity, communication difficulties, impaired adaptive skills, reduced social assertiveness, emotion regulation problems and difficulties in reading social signals from others such as facial expressions, gaze direction and tone of voice (Bishop et al. 2011; Boone et al. 2001; Geschwind and Dykens 2004; Ratcliffe 1999; Ratcliffe et al. 1991; Robinson et al. 1991; Stewart et al. 1991; Tartaglia et al. 2010a; van’t Wout et al. 2009; van Rijn et al. 2006, 2007, 2008; Visootsak and Graham 2009).
  • […] the extra X group showed more difficulty in cooperating with others, being assertive in social situations, taking social responsibilities, and exerting self control in social situations than their typically developing peers.
  • […] children with an extra X chromosome displayed increased levels of social anxiety compared to typically developing children. This was evident in situations involving social interactions as well as situations in which physical appearance, intellectual abilities or physical abilities were at stake, or in which social desirability played a role.

van Rijn S, Stockmann L, Borghgraef M, Bruining H, van Ravenswaaij-Arts C, Govaerts L, et al. The Social Behavioral Phenotype in Boys and Girls with an Extra X Chromosome (Klinefelter Syndrome and Trisomy X): A Comparison with Autism Spectrum Disorder. Journal of autism and developmental disorders. 2014;44(2):310-320. https://doi.org/10.1007/s10803-013-1860-5

2015 D’Alberton et al. [12]
Women with 46,XY DSD (N=43)

  • “About half of the women with 46,XY DSD (51%) lived with at least one parent, 21% lived alone or with housemates, and 28% had a new family (partner, husband), whereas the figure among Italian females aged 20–60 years was 56% (P = 0.000) (http://dati.istat.it).”
  • “Fourteen individuals were married or living with a partner; four women were separated or widowed, and 22 [women out of 43] had never married nor lived with a partner. This information was missing for four participants.”
  • “Regarding the use of psychiatric drugs, eight individuals did not respond to the question about whether they had had pharmacological therapy, whereas 11 persons declared they had (31.4%), and this percentage is higher than in the general Italian female population between 15 and 65 years (∼12%) (D.R. Potente, Italian Survey 2010–2011, National Council of Research, pers. comm.)”
  • “For the psychological and behavioral aspects analyzed by ABCL, as already reported [24,25], we found that the individuals with 46,XY DSD showed borderline median scores for IS and ES. In agreement with other studies [19,20], they were also more likely to be depressed and anxious, showed more withdrawal and aggressive behavior, and had more thought and attention problems than the women in the comparison group. Assessed together, these data suggest that persons with 46,XY DSD may have higher psychological distress than the general female population.”
  • “[they have] statistically higher scores than the comparison group for depression, anxiety, internalizing and externalizing problems.”

D’Alberton F, Assante MT, Foresti M, Balsamo A, Bertelloni S, Dati E, et al. Quality of Life and Psychological Adjustment of Women Living with 46, XY Differences of Sex Development. The journal of sexual medicine. 2015. https://doi.org/10.1111/jsm.12884

2015 Freriks [22]
Turner Syndrome (N=150)

  • “Twenty-three patients (mean age 38 yr) consulted the psychologist with the following reasons: need for support in accepting TS related limitations in daily life (70%), low self esteem (55%), non assertiveness (45%), lack of social support (25%), and infertility related emotional problems (10%).”
  • “Our study confirms that many TS women experience difficulties in regards to acceptance of limitations related to TS and low self esteem. Remarkably, emotional problems related to infertility were mentioned by only a small minority.”

Freriks K. Turner syndrome in adulthood: a childhood disease grown up [Proefschrift]. Nijmegen: Radboud Universiteit; 2015. http://hdl.handle.net/2066/139500

2015 Fisher et al. [19]
Klinefelter (N=46)

  • In particular, 17.1% of KS obtained just the primary school degree and only 2.4% the university one (vs. 0% and 75%, respectively).
  • Smoking habit was more often reported in KS (KS = 37.0% vs. HC = 11.6%)
  • KS subjects reported higher SCL-90-R Positive Symptom Distress Index (PSDI), and subscale scores as follows: SCL-90 Obsession-Compulsive (O-C), and SCL-90-R Somatization (SOM).
  • KS subjects showed a higher frequency of Axis I Psychiatric Disorders according to DSM-IV criteria (30.4% vs. 7.0%), which was due to a higher prevalence of Mood Disorders.
  • Considering BUT, the KS group showed significantly higher uneasiness related to genitals
  • Considering hypersexuality, the KS group reported significantly higher Sexual Addiction Screening Test (SAST) scores.

When paraphilic fantasies and behaviors were assessed, KS subjects showed a higher frequency of voyeuristic fantasies […], during masturbation (52.2% vs. 25.6%).

  • Despite our finding lower levels of TIQ in KS, in line with previous studies [6], 47,XXY individuals were not, on average, intellectually disabled.

Fisher AD, Castellini G, Casale H, Fanni E, Bandini E, Campone B, et al. Hypersexuality, Paraphilic Behaviors, and Gender Dysphoria in Individuals with Klinefelter’s Syndrome. The journal of sexual medicine. 2015;12(12):2413-2424. https://doi.org/10.1111/jsm.13048

2016 Jones et al. [27]
Intersex (N=272)

  • “In 2015, the “Australians born with Congenital Variations in Sex Characteristics (Intersex/DSD/ hormonal, chromosomal or other biological variations/ conditions)” anonymous survey was conducted online, gathering data on 272 people with intersex variations. Participants ranged in age from 16-85+, from all states of Australia in proportion to the broader population, and a fifth lived internationally.Only a quarter of participants rated their overall experience at school positively. The overwhelming majority of participants (92%) did not attend a school with inclusive puberty/sex education. Overall, 18% of people with intersex variations had only had a primary school education – a larger portion than the general Australian population (2%). Many participants (66%) had experienced discrimination ranging from indirect to direct verbal, physical or other discriminatory abuse. Wellbeing risks were high, as documented in the next section.A key finding of this study was that most people with intersex variations had not told school staff about their variation, whilst just over half had told their classmates. Principals were the least likely people in a student’s life to be told about their intersex variation overall; further they were the most likely to be unsupportive.”

Jones T, Hart B, Carpenter M, Ansara G, Leonard W, Lucke J. Intersex: Stories and Statistics from Australia: Open Book Publishers; 2016. ISBN: 978-1-78374-208-0, https://doi.org/10.11647/OBP.0089

UNESCO. From insult to inclusion: Asia-Pacific report on school bullying, violence and discrimination on the basis of sexual orientation and gender identity. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO), 2015. Rapport Nr. TH/DOC/HP2/15/042. http://bangkok.unesco.org/content/insult-inclusion-asia-pacific-report-school-bullying-violence-and-discrimination-basis

2017 Bennecke et al. [3]
DSD (N=110): CAH (n=44), XY females (n=39), XY males (n=10), other (n=9)

  • “In this study, nine participants (8.2%) described themselves as a gender other than male or female. They rated their HRQoL and psychological distress as similar to the rest of the cohort. This observation indicated that identification with a gender outside or overriding male or female dichotomy is not associated with impaired QoL or psychological distress.”
  • “In this study, a considerable difference between psychological and physical well-being was identified in a cohort of 110 adults with various DSD conditions. Participants reported overall higher physical HRQoL, normal mental HRQoL but high psychological distress (42.7%) measured by SF-36 and BSI accordingly.”

Bennecke E, Thyen U, Grüters A, Lux A, Köhler B. Health-related quality of life and psychological well-being in adults with differences/disorders of sex development. Clinical endocrinology. 2017;86(4):634-643. https://doi.org/10.1111/cen.13296

2017 Schweizer et al. [45]
DSD (N=69)

  • The majority received medical treatment in relation to their DSD during childhood and adolescence.
  • Seventy percent reported having had a best friend and 29% a confidant during childhood.
  • Sixty-one percent showed clinically relevant psychological distress,
  • 45% reported suicidal thoughts at least at one point in their lives.
  • Quality of parental care and having had a best friend correlated positively with adult outcome, whereas treatment experiences correlated with aspects of impaired adjustment.

Schweizer K, Brunner F, Gedrose B, Handford C, Richter-Appelt H. Coping With Diverse Sex Development: Treatment Experiences and Psychosocial Support During Childhood and Adolescence and Adult Well-Being. Journal of Pediatric Psychology. 2017;42(5):504-519. https://doi.org/10.1093/jpepsy/jsw058

2018 Falhammar et al. [17]
Turner (n=301), Klinefelter (n=224), XY-DSD (n=222), XX-DSD (excluding congenital adrenal hyperplasia (CAH) and 46,XX males)(n=21), 46,XX-CAH (n=226), and 45,X/46,XY (n=45)

  • Psychiatric disorders were reported in 45.2% (10.6% in controls)
  • Suicide attempt in 6.8% of all individuals with DSD (1.8% in controls)
  • Suicide attempt rates in 5.0% of the DSD women (2.0% on controls) and 10.7% of the DSD men (1.1% in controls).
  • The high rate of suicide attempts is of great concern. Moreover, some individuals (3.9%) preferred not to answer this question which may for some reflect that they had
    made a suicide attempt previously but did not want to disclose this or that they had had suicide thoughts. Suicide and attempts have hardly been studied previously in DSD.
  • In a Swedish registry study females with CAH had a lower suicidal rate than the controls (0.9% vs. 2%)(18), while in males with CAH the rate was higher than in controls (2.8% vs. 1.2%)(24), thus much lower than the 6% found among the individuals with CAH in the present study. Probably this reflects that the current
    study reports on self-reported suicidality while the previous registry studies gave diagnosis rates.

62.7 percent of the 1040 participants experience their own health as good/very good (controls: 76.5%), 28.7% as fair (controls: 17.5%) and 8.6% as bad/very bad (controls: 6.0%). At the same time, 51% experience long-term health problems (controls: 24.5%). 38.6% of the participants say that health problems in the past year have limited their daily lives (controls: 13.8%).

The study shows that a large number of health problems occur much more frequently among the group of intersex persons than among the control group:

  • Obesity (BMI ≥ 30 kg/m2): 17.2% (controls: 14.5%)
  • Type 2 diabetes: 4.1% (controls: 1.7%)
  • Hypertension: 11.0% (controls: 1.8%)
  • Dyslipidaemia: 8.3% (controls 0.4%)
  • Cardiovasculair diseases: 15,3% (controls: 5.0%)
  • Psychiatric diseases: 45.2 (controls: 10.6%)
  • Osteoporosis: 10.7% – women: 9.7%, men: 11.5%
  • Fractures: 12.1% – women: 10.8%, men: 13.8%
  • Gender identity disorders: 11.0% (2% in controls) – women:12,6%, men: 7,7%
  • Autoimmune diseases: 33,9% (1.1% in controles)
  • Joint problems: 10.6% (7,5% in controls)
  • Renal diseases: 4,5% (2.0% in controles)
  • Malignancy: 4.1% (0.7% in controls)
  • Visual issues: 26.2% (1.9% in controls)
  • Hearing issues: 18,2% (1.2%)
  • Neuro disorders: 11.9% (controls 2.1%)
  • Urinary issues: 13.2
  • Any disorder: 84.3%

Many of the health problems mentioned above are diagnosis-dependent. In one diagnosis, the problems will occur much more frequently than mentioned here, while in other diagnoses, the same symptoms may be absent entirely. The article is published as Open Access and contains an elaboration of this information into six subgroups of DSDs.

The authors conclude:

“In conclusion, general health seemed overall good in individuals with DSD. However, many medical problems were reported, especially in KS, with a clear increased risk for both somatic and psychiatric morbidities in individuals who were diagnosed later. Knowledge on the specific health issues that might occur in the different diagnoses should be included in the patient education programs, especially during transition. The DSD expert centers have to tailor follow-up programs according to the needs of the individuals and the different diagnostic groups. Therefore, lifelong follow-up by multidisciplinary teams is necessary.”

Falhammar H, Claahsen-van der Grinten HL, Reisch N, Slowikowska-Hilczer J, Nordenstrom A, Roehle R, et al. Health status in 1040 adults with disorders of sex development (DSD): a European multicenter study. Endocrine Connections. 2018. https://doi.org/10.1530/ec-18-0031

2018 Kreukels et al. [31]
Turner (n=325), Klinefelter (n=219), XY-DSD women with androgen effect (n=107), XY-DSD women without androgen effect (n=63), XY-DSD men (n=87), 46,XX women CAH (n=221)

  • Gender changes were reported by 5% of participants,
  • Only in 1% did the gender change take place after puberty and was likely initiated by the patient.
  • With with Klinefelter and Turner syndromes excluded, genderchange was reported in 12%, (2% after puberty).

39 participants (4%) reported gender variance: between male and female, a gender other than male or female, or gender queer, alternating gender roles,
or a gender expression that differed from the reported gender. This group had lower self-esteem and more anxiety and depression than the other participants.

Data: Kreukels et al. 2018

Kreukels BPC, Köhler B, Nordenström A, Roehle R, Thyen U, Bouvattier C, et al. Gender Dysphoria and Gender Change in Disorders of Sex Development/Intersex Conditions: Results From the dsd-LIFE Study. The Journal of Sexual Medicine. 2018;15(5):777-85. https://doi.org/10.1016/j.jsxm.2018.02.021

2018 Khorashad et al. [28]
CAH (n=22), 5α-RD-2 (n=20), CAIS (n=19)

  • All participants were female-assigned at birth. Ten patients (16.4%) transitioned to the male gender.
  • Overall, 68% of patients had one or more lifetime Axis I disorders, including 63.6% of the CAH participants, 90% of 5α-RD-2 participants, and 52.6% of the CAIS participants.
  • The most commonly observed were affective disorders (27.9%), gender identity disorder (27.9%), and anxiety (16.4%).
  • This might be due to the fact that patients with DSD conditions are mostly treated medically and their mental health is often superficially addressed in developing countries such as Iran, at least in the past.

Khorashad BS, Aghili Z, Kreukels BPC, Reid AG, Roshan GM, Hiradfar M, et al. Mental Health and Disorders of Sex Development/Intersex Conditions in Iranian Culture: Congenital Adrenal Hyperplasia, 5-α Reductase Deficiency-Type 2, and Complete Androgen Insensitivity Syndrome. Archives of sexual behavior. 2018. https://doi.org/10.1007/s10508-017-1139-6

2019 Kreukels et al. [30]
Turner (n=325), Klinefelter (n=219), XY-DSD women with androgen effect (n=107), XY-DSD women without androgen effect (n=63), XY-DSD men (n=87), 46,XX women CAH (n=221)

  • As so many people with a variety of DSD conditions are less sexually active than the general population, do not appear to be satisfied with their sex life, and experience a broad range of sexual problems, sexuality should be addressed in the care of people with DSD. Clinicians should be very aware of sexual problems and specifically ask their patients whether they exist. The inclusion of a sexologist in the multidisciplinary team is warranted.

Kreukels BPC, Cohen-Kettenis PT, Roehle R, van de Grift TC, Slowikowska-Hilczer J, Claahsen-van der Grinten H, et al. Sexuality in adults with Differences/disorders of Sex Development (DSD): Findings from the dsd-LIFE study. Journal of Sex & Marital Therapy. 2019:1-37. https://doi.org/10.1080/0092623X.2019.1610123

2019 De Vries et al. [49]
Turner (n=325), Klinefelter (n=219), XY-DSD women with androgen effect (n=107), XY-DSD women without androgen effect (n=67), XY-DSD men (n=87), 46,XX women CAH (n=221)

  • The current study demonstrates that individuals with a wide diversity of DSD conditions can experience similar mental health issues. Emotional difficulties were expected in all conditions because having a chronic condition can be stressful in general. More unexpectedly, neurodevelopmental difficulties did occur also in the non-chromosomal DSD conditions, a finding that is important for clinicians in DSD care. They should also be aware of the relevance of shame, self-esteem, body image, and satisfaction with care for mental health in people with DSD conditions. Individuals among the different DSD conditions shared that they easily have feelings of shame. Developing a healthy self-esteem and positive body image can be challenging. Although DSD conditions cannot be cured, building resilience and coping with the previous issues will substantially improve the mental health of persons with DSD.

de Vries ALC, Roehle R, Marshall L, Frisén L, van de Grift TC, Kreukels BPC, et al. Mental Health of a Large Group of Adults With Disorders of Sex Development in Six European Countries. Psychosomatic Medicine. 2019;Publish Ahead of Print. https://doi.org/10.1097/psy.0000000000000718

2022 De Brouwer et al. [6]
Turner (n=298), Klinefelter (n=206), XY-DSD women with androgen effect (n=62), XY-DSD women without androgen effect (n=104), XY-DSD men (n=83), 46,XX women CAH (n=214)

  • Individuals with DSD were less likely to reach each of the romantic and sexual milestones compared to their peers without these conditions and they were significantly older when reaching these milestones. Between clinical subgroups, individuals with Klinefelter were significantly older when reaching milestones and in the female groups and individuals with Turner were the least likely to reach milestones. Furthermore, a higher age when reaching several romantic and sexual milestones was correlated with lower self-esteem, lower satisfaction with sexual life, and lower sexual frequency at follow-up.

de Brouwer IJ, Suijkerbuijk M, van de Grift TC, Kreukels BPC. First Adolescent Romantic and Sexual Experiences in Individuals with Differences of Sex Development/Intersex Conditions. Journal of Adolescent Health. 2022. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2022.07.012

2023 Cense et al. [9]
18 mensen in de leeftijd van 18-38 jaar

  • De maatschappelijke stilte rondom intersekse is een belangrijke barrière die de deelnemers op veel verschillende vlakken in hun leven tegenkomen. Zo is er veel onwetendheid in de maatschappij, ook bij professionals in het onderwijs of in de zorg en in de naaste omgeving van intersekse personen. Dit leidt tot lastige situaties, ongepaste vragen, stigmatisering en discriminatie. Deze situaties worden versterkt en zijn extra pijnlijk als er sprake is van het vaak gekregen geheimhoudingsadvies, dat resulteert in gevoelens van schaamte en “afwijkend” zijn. Het geheimhoudingsadvies, in combinatie met “normaliserende” behandelingen houdt bovendien de stilte en onzichtbaarheid verder in stand.
  • Andere barrières zijn de medische onderzoeken en behandelingen die veel impact hadden op de lichaamsbeleving en het zelfbeeld van de deelnemers, wat direct leidt tot problemen in de seksuele ontwikkeling. De impact is afhankelijk van de hoeveelheid en de soort medische handelingen, maar was bij veel deelnemers erg groot. Zo gaven deelnemers aan een gebrek aan zelfbeschikking over hun lichaam ervaren te hebben wat nog lange tijd impact had op hun seksuele ontwikkeling, bijvoorbeeld in de ervaring en het stellen van grenzen; er kan sprake zijn van een onteigening van het lichaam door de veelvuldige ziekenhuisbezoeken, behandelingen en onderzoeken.
  • Ook op de beleving van seks kan de impact van medische behandelingen en onderzoeken groot zijn, in het bijzonder als deze zich richten op de genitaliën. Seks wordt hier als medisch ervaren, als iets dat moet “lukken” of “passen”. Daarnaast hadden sommige deelnemers behandelingen en onderzoeken als traumatiserend ervaren, soms benoemd als (vergelijkbaar aan) verkrachting of aanranding. Deze traumatiserende handelingen kunnen herbelevingen tijdens latere seksuele handelingen tot gevolg hebben.

Cense M, Marinus MA. Als seks(e) niet vanzelfsprekend is: Een levensloopperspectief op de relationele en seksuele ontwikkeling van jonge intersekse personen. Nijmegen/Utrecht: Rutgers / Stichting NNID, 16 februari 2023 2023. Rapport Nr. NNID Onderzoek 2023-01. ISBN 9789493106062.

Referenties en verwante onderwerpen

  1. Alexander T. The Medical Management of Intersexed Children: An Analogue for Childhood Sexual Abuse, Rohnert Park, CA, USA: Intersex Society of North America; 1997. URL: http://www.isna.org/articles/analog.
  2. Bach F, Glanville JM, Balen AH. An observational study of women with müllerian agenesis and their need for vaginal dilator therapy. Fertility and sterility. 2011;96(2):483-486. https://doi.org/10.1016/j.fertnstert.2011.05.060
  3. Bennecke E, Thyen U, Grüters A, Lux A, Köhler B. Health-related quality of life and psychological well-being in adults with differences/disorders of sex development. Clin Endocrinol (Oxf). 2017;86(4):634-643. https://doi.org/10.1111/cen.13296
  4. Blair K. When Doctors Get It Wrong. Narrative Inquiry in Bioethics. 2015;5(2):89-92. https://doi.org/10.1353/nib.2015.0029
  5. Bojesen A, Stochholm K, Juul S, Gravholt CH. Socioeconomic trajectories affect mortality in Klinefelter syndrome. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 2011;96(7):2098-2104. https://doi.org/10.1210/jc.2011-0367
  6. de Brouwer IJ, Suijkerbuijk M, van de Grift TC, Kreukels BPC. First Adolescent Romantic and Sexual Experiences in Individuals With Differences of Sex Development/Intersex Conditions. Journal of Adolescent Health. 2022. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2022.07.012
  7. Browne A, Finkelhor D. Impact of child sexual abuse: A review of the research. Psychological Bulletin. 1986;99(1):66. https://doi.org/10.1037//0033-2909.99.1.66
  8. Carel J-C, Elie C, Ecosse E, Tauber M, Léger J, Cabrol S, et al. Self-esteem and social adjustment in young women with Turner syndrome—influence of pubertal management and sexuality: population-based cohort study. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 2006;91(8):2972-2979. https://doi.org/10.1210/jc.2005-2652
  9. Cense M, Marinus MA. Als seks(e) niet vanzelfsprekend is: Een levensloopperspectief op de relationele en seksuele ontwikkeling van jonge intersekse personen. Nijmegen/Utrecht: Rurtgers / Stichting NNID, 16 februari 2023 2023. Rapport Nr. NNID Onderzoek 2023-01. ISBN 9789493106062.
  10. Cook A, Spinazzola J, Ford J, Lanktree C, Blaustein M, Cloitre M, et al. Complex trauma in children and adolescents. Psychiatric annals. 2005;35(5):390-398. https://doi.org/10.3928/00485713-20050501-05
  11. Cools M, Simmonds M, Elford S, Gorter J, Ahmed SF, D’Alberton F, et al. Response to the Council of Europe Human Rights Commissioner’s Issue Paper on Human Rights and Intersex People. European urology. 2016. https://doi.org/10.1016/j.eururo.2016.05.015
  12. D’Alberton F, Assante MT, Foresti M, Balsamo A, Bertelloni S, Dati E, et al. Quality of Life and Psychological Adjustment of Women Living with 46, XY Differences of Sex Development. The journal of sexual medicine. 2015.
  13. Dreger AD. “Ambiguous Sex”—or Ambivalent Medicine?: Ethical Issues in the Treatment of Intersexuality. Hastings Center Report. 1998;28(3):24-35. https://doi.org/10.2307/3528648
  14. Dreger AD. Rejecting the Tranquilizing Drug of Gradualism in Intersex Care, [Blog]. 2015 [bewerkt 21 november 2015; geraadpleegd 24 november 2015]. URL: http://www.alicedreger.com/DSD_human_rights.
  15. Earp BD, Steinfeld R. Genital Autonomy and Sexual Well-being. Current Sexual Health Reports. 2018;10(1):7-17. https://doi.org/10.1007/s11930-018-0141-x
  16. Ehrenreich N, Barr M. Intersex surgery, female genital cutting, and the selective condemnation of” cultural practices”. Harvard Civil Rights-Civil Liberties Law Review. 2005;40:71-140.
  17. Falhammar H, Claahsen-van der Grinten HL, Reisch N, Slowikowska-Hilczer J, Nordenstrom A, Roehle R, et al. Health status in 1040 adults with disorders of sex development (DSD): a European multicenter study. Endocrine Connections. 2018. https://doi.org/10.1530/ec-18-0031
  18. Fergusson DM, Horwood LJ, Lynskey MT. Childhood Sexual Abuse and Psychiatric Disorder in Young Adulthood: II. Psychiatric Outcomes of Childhood Sexual Abuse. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry. 1996;35(10):1365-1374. https://doi.org/10.1097/00004583-199610000-00024
  19. Fisher AD, Castellini G, Casale H, Fanni E, Bandini E, Campone B, et al. Hypersexuality, Paraphilic Behaviors, and Gender Dysphoria in Individuals with Klinefelter’s Syndrome. The journal of sexual medicine. 2015;12(12):2413-2424.
  20. Frader JE. A Pediatrician’s View. Narrative Inquiry in Bioethics. 2015;5(2):139-142. https://doi.org/10.1353/nib.2015.0040
  21. Fraser S, Reisel D. Constructing the female body: using female genital mutilation law to address genital-normalizing surgery on intersex children in the United States. International Journal of Human Rights in Healthcare. 2016;9(1). https://doi.org/10.1108/IJHRH-05-2015-0014
  22. Freriks K. Turner syndrome in adulthood: a childhood disease grown up [Proefschrift]. Nijmegen: Radboud Universiteit; 2015. ISBN: 978-94-6259-570-5
  23. Gleichstellungs- und Frauenministerinnen und -minister, -senatorinnen und -senatoren der Länder (GFMK), redactie Beschlüsse. 24. Konferenz der Gleichstellungs- und Frauenministerinnen und -minister, -senatorinnen und -senatoren der Länder (GFMK); 2014 1-2 oktober; Wiesbaden, Deutschland: Hessisches Ministerium für Soziales und Integration.
  24. Green FJ. From clitoridectomies to ‘designer vaginas’: The medical construction of heteronormative female bodies and sexuality through female genital cutting. Sexualities, Evolution & Gender. 2005;7(2):153-187. https://doi.org/10.1080/14616660500200223
  25. van Heesch MA. Ze wisten niet of ik een jongen of meisje was: kennis, keuze en geslachtsvariaties – Over het leven met en kennen van intersekse condities in Nederland [Proefschrift]. Vossiuspers, Amsterdam, Nederland: Universiteit van Amsterdam; 2015. ISBN: 978 90 562 97640
  26. Johannsen TH, Ripa CP, Mortensen EL, Main KM. Quality of life in 70 women with disorders of sex development. European Journal of Endocrinology. 2006;155(6):877-885. https://doi.org/10.1530/eje.1.02294
  27. Jones T, Hart B, Carpenter M, Ansara G, Leonard W, Lucke J. Intersex: Stories and Statistics from Australia: Open Book Publishers; 2016.
  28. Khorashad BS, Aghili Z, Kreukels BPC, Reid AG, Roshan GM, Hiradfar M, et al. Mental Health and Disorders of Sex Development/Intersex Conditions in Iranian Culture: Congenital Adrenal Hyperplasia, 5-α Reductase Deficiency-Type 2, and Complete Androgen Insensitivity Syndrome. Arch Sex Behav. 2018;47(4):931-942. https://doi.org/10.1007/s10508-017-1139-6
  29. Knight K, Tamar-Mattis S. “I want to be like nature made me”: Medically Unnecessary Surgeries on Intersex Children in the US. New York, NY, USA: Human Rights Watch / interAct, July 2017. ISBN 978-1-6231-35027.
  30. Kreukels BPC, Cohen-Kettenis PT, Roehle R, van de Grift TC, Slowikowska-Hilczer J, Claahsen-van der Grinten H, et al. Sexuality in adults with Differences/disorders of Sex Development (DSD): Findings from the dsd-LIFE study. Journal of Sex & Marital Therapy. 2019:1-37. https://doi.org/10.1080/0092623X.2019.1610123
  31. Kreukels BPC, Köhler B, Nordenström A, Roehle R, Thyen U, Bouvattier C, et al. Gender Dysphoria and Gender Change in Disorders of Sex Development/Intersex Conditions: Results From the dsd-LIFE Study. The journal of sexual medicine. 2018;15(5):777-785. https://doi.org/10.1016/j.jsxm.2018.02.021
  32. Liao L-M, Conway GS, Ismail-Pratt I, Bikoo M, Creighton SM, Creighton SM. Emotional and sexual wellness and quality of life in women with Rokitansky syndrome. American journal of obstetrics and gynecology. 2011;205(2):117. e111-117. e116. https://doi.org/10.1016/j.ajog.2011.03.013
  33. van Lisdonk J. Leven met intersekse/DSD – Een verkennend onderzoek naar de leefsituatie van personen met intersekse/DSD. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau, 18 juni 2014 2014. Rapport Nr. 2014-15. ISBN 978 90 377 0705 2.
  34. van Lisdonk J. Living with Intersex/DSD: An exploratory study of the social situation of persons with intersex/dsd. The Hague, the Netherlands: Netherlands Institute for Social Research, 25 August 2014 2014. Rapport Nr. 2014-23. ISBN 978 90 377 0717 5.
  35. Meoded Danon L. Time matters for intersex bodies: Between socio-medical time and somatic time. Social Science & Medicine. 2018;208:89-97. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2018.05.019
  36. Meyer-Bahlburg HFL. Intersex Care Development: Current Priorities. LGBT Health. 2017. https://doi.org/10.1089/lgbt.2017.0021
  37. Monro S, Crocetti D, Yeadon­Lee T, Garland F, Travis M. Intersex, Variations of Sex Characteristics, and DSD: The Need for Change. Huddersfield, UK: University of Huddersfield, October 2017. ISBN 978-1-86218-151-9.
  38. Nielsen J, Pelsen B, Sørensen K. Follow-up of 30 Klinefelter males treated with testosterone. Clinical genetics. 1988;33(4):262-269. https://doi.org/10.1111/j.1399-0004.1988.tb03447.x
  39. Office of the United Nations High Commisioner for Human Rights. Good practices and major challenges in preventing and eliminating female genital mutilation – Report of the Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights. United Nations – General Assembly, 2015. Rapport Nr. A/HRC/29/20.
  40. Pūras D. Report of the Special Rapporteur on the right of everyone to the enjoyment of the highest attainable standard of physical and mental health. United Nations, General Assembly, 4 april 2016. Rapport Nr. A/HRC/32/33.
  41. van Rijn S, Stockmann L, Borghgraef M, Bruining H, van Ravenswaaij-Arts C, Govaerts L, et al. The Social Behavioral Phenotype in Boys and Girls with an Extra X Chromosome (Klinefelter Syndrome and Trisomy X): A Comparison with Autism Spectrum Disorder. Journal of autism and developmental disorders. 2014;44(2):310-320. https://doi.org/10.1007/s10803-013-1860-5
  42. Schönbucher V, Schweizer K, Rustige L, Schützmann K, Brunner F, Richter‐Appelt H. Sexual quality of life of individuals with 46, XY disorders of sex development. The journal of sexual medicine. 2012;9(12):3154-3170. https://doi.org/10.1111/j.1743-6109.2009.01639.x
  43. Schönbucher VB, Weber DM, Landolt MA. Psychosocial adjustment, health-related quality of life, and psychosexual development of boys with hypospadias: a systematic review. Journal of Pediatric Psychology. 2008;33(5):520-535.
  44. Schützmann K, Brinkmann L, Schacht M, Richter-Appelt H. Psychological distress, self-harming behavior, and suicidal tendencies in adults with disorders of sex development. Arch Sex Behav. 2009;38(1):16-33. https://doi.org/10.1007/s10508-007-9241-9
  45. Schweizer K, Brunner F, Gedrose B, Handford C, Richter-Appelt H. Coping With Diverse Sex Development: Treatment Experiences and Psychosocial Support During Childhood and Adolescence and Adult Well-Being. Journal of Pediatric Psychology. 2017;42(5):504-519. https://doi.org/10.1093/jpepsy/jsw058
  46. Schweizer K, Brunner F, Schützmann K, Schönbucher V, Richter-Appelt H. Gender identity and coping in female 46, XY adults with androgen biosynthesis deficiency (intersexuality/DSD). Journal of Counseling Psychology. 2009;56(1):189-201. https://doi.org/10.1037/a0013575
  47. Viloria H. Born both: an intersex life. New York, NY, USA: Hachette Books; 2017.
  48. de Vries A, Doreleijers T, Cohen-Kettenis P. Disorders of sex development and gender identity outcome in adolescence and adulthood: understanding gender identity development and its clinical implications. Pediatric Endocrinology Reviews. 2007;4(4):343-351.
  49. de Vries ALC, Roehle R, Marshall L, Frisén L, van de Grift TC, Kreukels BPC, et al. Mental Health of a Large Group of Adults With Disorders of Sex Development in Six European Countries. Psychosomatic Medicine. 2019;Publish Ahead of Print. https://doi.org/10.1097/psy.0000000000000718
  50. Wells D, Taylor W, Smith T, Welborn A, World Health Organization. Child sexual abuse. Guidelines for Medico-Legal Care for Victims of Sexual Violence. Geneva, Switzerland: World Health Organization; 2003. p. 75-93.
  51. Wiesemann C. Ethical Guidelines for the Clinical Management of Intersex. Sexual Development. 2010;4(4-5):300-303. https://doi.org/10.1159/000316232
  52. Wisniewski AB, Mazur T. 46, XY DSD with Female or Ambiguous External Genitalia at Birth due to Androgen Insensitivity Syndrome, 5-Reductase-2 Deficiency, or 17-Hydroxysteroid Dehydrogenase Deficiency: A Review of Quality of Life Outcomes. Int J Pediatr Endocrinol. 2009;2009. https://doi.org/10.1155/2009/567430
  53. Yang J, Felsen D, Poppas DP. Nerve sparing ventral clitoroplasty: analysis of clitoral sensitivity and viability. The Journal of urology. 2007;178(4):1598-1601. https://doi.org/10.1016/j.juro.2007.05.097
Beeld: -slav-